تک‌نرخی‌کردن واقعی ارز به دو جهت ضروری است؛ یک مورد جلوگیری از رانت است چرا‌که رانت در هر کجا و با هر نیتی که ایجاد و نصیب هرگروهی که شود، بد و غلط است و باعث فساد، تباهی، تبعیض و تنبلی می‌شود. رانت باعث دلسردی جوانانی خواهد بود که می‌خواهند با کار شرافتمندانه ترقی کنند اما وقتی می‌بینند‌ امثال آنها چگونه با رانت پیش می‌روند عقب‌نشینی می‌کنند

پایگاه خبری تحلیلی مثلث آنلاین:

مثلث/ علی‌اصغر سمیعی: بار دیگر بانک مرکزی برنامه‌های جدیدی را برای کنترل بازار ارز در دستور کار قرار داد که موجب کاهش معنی‌دار قیمت دلار شد. در برنامه جدید بانک مرکزی اعلام شده که می‌تواند در بازار ارز مداخله کند، متاسفانه بارها شنیده‌ایم که مسئولان این بانک عنوان می‌کنند که بازار آزاد نقش چندانی در معاملات نداشته و اولویت آنها نیست. مگر می‌شود بانک مرکزی بازار آزاد را رها کند آن هم در شرایطی که وظیفه ذاتی بانک‌های مرکزی دنیا نظارت بر بازار آزاد و به حداقل‌رساندن نوسان است. متاسفانه شاهدیم در این بازار دلار به حدی نوسان دارد که به یکباره تا ۱۹ هزار تومان می‌رسد و بار دیگر تا ۱۵ هزار و ۵۰۰ تومان هم ریزش می‌کند. این نوسانی مخرب است، مگر بانک مرکزی نظارتی ندارد که این‌گونه باید دلار دچار تلاطم شود. این بانک باید بتواند با کنترل و ردیابی معاملات بازار آزاد به‌موقع با اجرای سیاست‌های درست و تزریق مثبت و منفی بازار را کنترل کند نه اینکه آن را رها کرده و بر آن تاکید داشته باشد.

می‌گویند فضای مجازی و کانال‌های ارزی باعث تلاطم در بازار شده است، فرض را بر این بگذاریم که این حرف درست است، اما وقتی رئیس‌جمهوری می‌گوید بین یک تا دو درصد ارز بازار را دولت تامین نمی‌کند و این بدان معناست که قبول دارد ۹۸ درصد بازار دست دولت است، چطور نمی‌تواند آن دو درصد را کنترل کند. این در حالی است که فضای مجازی فقط در صورت ضعف مدیریت می‌تواند تاثیرگذار باشد. مدیریت اگر بتواند با واقعی‌کردن قیمت‌ها از نوسانات و تلاطمات مخرب جلوگیری کند، دیگر اجازه نفس‌کشیدن به سوداگران که برخی از سر سودجویی و برخی از سر دشمنی با کشور مشغول فعالیت هستند را نمی‌دهد و اگر فضای مناسب در اختیار آنها قرار نگیرد و نرخ‌ها کارشناسی‌شده و واقعی باشند، همه تلاش دشمنان و سودجویان عبث خواهد بود.

در شرایط موجود بار دیگر باید بانک مرکزی به اجرایی‌شدن سیاست تک‌نرخی‌کردن ارز توجه داشته باشد، بانک مرکزی از ابتدای دولت آقای روحانی بارها وعده‌تک نرخی کردن ارز را داد، اما به هر حال شرایط کامل فراهم نشد و این وعده از کوتاه‌مدت به بلند‌مدت رسید. ولی شاید هنوز هم دیر نشده باشد که بخواهند در مسیر اصلاح حرکت کنند‌ چرا‌که آنچه ‌اکنون می‌بینیم راهکاری جز ایجاد نرخی واحد برای ارز ندارد. در بازار کنونی چندین نرخ وجود دارد که خود عاملی برای فساد و رانت شده است.

تک‌نرخی‌کردن واقعی ارز به دو جهت ضروری است؛ یک مورد جلوگیری از رانت است چرا‌که رانت در هر کجا و با هر نیتی که ایجاد و نصیب هرگروهی که شود، بد و غلط است و باعث فساد، تباهی، تبعیض و تنبلی می‌شود. رانت باعث دلسردی جوانانی خواهد بود که می‌خواهند با کار شرافتمندانه ترقی کنند اما وقتی می‌بینند‌ امثال آنها چگونه با رانت پیش می‌روند عقب‌نشینی می‌کنند، در عین حال که تضعیف اخلاق در جامعه و صدمه مالی به بیت‌المال را به همراه دارد و این در حالی است که چند‌نرخی‌بودن ارز یکی از مراکز ایجاد رانت و فساد است که سال‌هاست درباره آن هشدار داده می‌شود. از سویی دیگر در تک‌نرخی‌کردن ارز  این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد که جنبه روانی تورم در جامعه معمولا بر اساس بالاترین نرخ‌ها که همانا نرخ در بازار آزاد است شکل می‌گیرد. چرا باید ما انواع نرخ‌ها از جمله نرخ ارز با منشاء داخلی یا نیمایی یا نرخ سنایی یا نرخ بازار سیاه یا نرخ بازار آزاد یا نرخ دستوری  و... داشته باشیم؟

حتی اگر بپذیریم که ۹۸ درصد بازار ارز دست دولت و فقط دو درصد در اختیار آن نیست، باز هم داستان از این قرار است که اگر ارز تک‌نرخی نباشد حتما نرخ‌های متفاوت و بالا‌ موجود است که جنبه روانی داشته مردم بر اساس همین ارقام موجود ۱۷ تا ۱۸ هزار تومانی جمع‌بندی می‌کنند که در همان بازار دو درصدی ثبت می‌شود و کاری ندارند که آیا دولت دلار ۴۲۰۰ تومانی ‌یا ۸۰۰۰ تومانی به وارد‌کنندگان اختصاص می‌دهد یا قیمتی کمتر و همین نرخ‌ها عامل توجه، ترس و نگرانی مردم شده است. این در حالی است که اگر دلار ۴۲۰۰ تومانی به وارد‌کننده می‌دهیم حتی اگر فرض را هم بر این بگذاریم که با این نرخ واردات کالایی انجام و با قیمتی معقول توزیع می‌شود، ‌ چطور می‌توان تضمین کرد با توجه به نرخ بالای دلار بازار آزاد صادر کننده‌ای اقدام به خرید همین کالای وارداتی با دلار ۴۲۰۰ تومانی نکرده و آن را صادر‌نکند؛ بنابراین در هر حال چند‌نرخی‌بودن ارز نتیجه مثبتی نخواهد داشت و تا زمانی که این فرآیند ادامه دارد، نمی‌توان انتظار بهبود چندانی داشت. هرچند تعدیل و واقعی‌شدن نرخ ارز بسیار مهم است اما به طور حتم مهم‌تر از آن این است که دلار در بازار ایران کم‌نوسان و با منطق حرکت کند. در این بین نباید دولت به هر بهانه‌ای حتی خیرخواهانه عامل علامت‌دهی غلط به بازار  باشد، چرا‌که در این حالت جامعه در مسیری غیرمنطقی حرکت کرده و در آن رانت ایجاد خواهد شد. درست است که بالارفتن نرخ ارز معایبی از آن جمله بالارفتن نرخ تورم و فشار بر اقشاری از جامعه را به همراه دارد و البته می‌توان آن را مدیریت کرد، اما  در کنار آن محاسنی از جمله تصحیح رفتارها و کم‌شدن برخی اسراف‌ها، صرفه برخی صادرات، عدم‌صرفه برای واردات برخی از کالاهای غیر‌ضروری، کمتر‌شدن سفرهای خارجی و رونق گردشگری در داخل کشور را نیز رقم می‌زند.

یکی دیگر از شعارهای دولت تدبیر و امید رونق فضای کسب‌و‌کار بود، اما متاسفانه این شعار‌ در فضای کسب‌و‌کار صرافان مصداقی ندارد و شاهد عدم تمدید مجوز بیش از ۶۰۰ صرافی دارای مجوز و از طرف دیگر گسترش فعالیت دلالان و فعالان بدون مجوز در عرصه خرید و فروش ارز بودیم. چه مانعی دارد که با رتبه‌بندی به گروه‌های زیادی از فعالان بازار ارز مجوز فعالیت داده شود که همه آنها زیر نظارت بانک مرکزی و نهادهای قانونی قرار گرفته و مالیات هم بدهند و در شرایط حساس کنونی بتوانند همراه و همکار دولت در مهار بازار باشند.

باز هم تأکید می‌کنم نوسان روزانه بیش از یک در‌صد، مخرب اقتصاد و باعث ایجاد رانت و فساد در بازار ارز و نشانه بی‌کفایتی بازار‌ساز است.