آل‌سعود با اصلاحات میخواهد معترضان را آرام کند
خلیفه غربی
قاسم محبعلی
پس از سال‌ها تلاش و پیگیری مدافعان و فعالان حقوق بشری، چندی قبل بنا به دستور ملک‌سلمان، پادشاه عربستان سعودی، قوانین رانندگی در این کشور تغییر کرد و بر‌اساس اصلاحات جدید، دیگر زنان سعودی نیز می‌توانند مانند مردان این کشور گواهینامه رانندگی بگیرند.
بخشی از اقدامات فعالان حقوق زنان در این ارتباط، شامل به چالش‌کشیدن قوانین تبعیض‌آمیز از طریق رانندگی در مکان‌های عمومی بوده و پلیس عربستان، در سال‌های گذشته، به کرات زنانی را که قانون منع رانندگی را زیر پا گذاشته‌اند، بازداشت کرده است. اما تحولات اخیر در حوزه زنان به‌خصوص در فضای کنونی منطقه و جهان، از جمله ورود زنان به استادیوم برای اولین بار و با هدف حضور در جشن ملی و یا لغو ممنوعیت رانندگی زنان این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که تحولات اخیر در چه راستایی انجام می‌گیرد. باید توجه داشت که عربستان سعودی اهداف مختلفی را در این باره چه در حوزه منطقه‌ای و چه بین‌المللی دنبال می‌کند که یکی از این اهداف این است که ریاض نمی‌خواهد از دنیای امروز
و مدرن عقب بماند.
پس از اینکه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان شد، تحولاتی در داخل جامعه عرب انجام گرفت. این ولیعهد جوان از همان ابتدا وعده اصلاحات اجتماعی و اقتصادی را داده بود و به نظر می‌رسد این اقدامات در همین راستا انجام گرفته است. چندی قبل وی بار دیگر تاکید کرد که با جدیت به سمت اصلاحات اقتصادی، اجتماعی و رفاهی پیش می‌رود و «شرط اصلی برای اصلاح، تمایل مردم به تغییر است.» تحلیلگران محمد بن‌سلمان که فارغ‌التحصیل رشته حقوق و علوم سیاسی از دانشگاه ملک‌سعود ریاض است و گفته می‌شود که جزو ۱۰ دانش‌آموز برتر در کشور عربستان سعودی بوده است، را یک تکنوکرات می‌دانند که در حال ساخت اقتصاد عربستان بدون وابستگی به صنعت نفت است. وی به داشتن روحیه تهاجمی و بلندپروازانه شهرت دارد. در همین راستا یک تحلیلگر سعودی درباره او می‌گوید: «این پسر تماما تغییر است؛ کسی که جاه‌طلبی‌های بزرگی دارد و به‌دنبال آن است تا تفکر غربی را در عربستان سعودی اعمال کند.»
در واقع با آمدن محمد بن سلمان، ولیعهد جوان به صحنه سیاسی عربستان سعودی، نیروی جوان در دولت ریاض بر سر کار آمد که بیشتر آنها در دانشگاه‌های کشورهای غربی تحصیل کرده و آشنا با فرهنگ و پویایی دنیای غرب هستند. آنها دیگر همانند نسل گذشته خاندان آل‌سعود سنتی فکر نکرده و خواهان اعمال تغییراتی در سطوح مختلف جامعه هستند.
از سوی دیگر خود مردم عربستان در حال حاضر با استفاده از شبکه‌های اجتماعی از جمله توئیتر، با شاخه‌های دنیای امروز آشنا شده‌اند. یکی از نکات قابل‌توجه این است که مردم عربستان بیشترین استفاده را از شبکه اجتماعی توئیتر میکنند.
همچنین سازمان ملل دو پروژه جهانی از جمله سند 2030 و برنامه میلینیوم (اعلامیه هزاره سازمان ملل متحد با هدف توسعه پایدار) را ارائه کرده است که بر‌اساس آن کشورهای عضو سازمان ملل باید در حوزه‌های اعلام‌شده ازجمله ارتقای جایگاه زنان، حضور بیشتر آنها در جامعه، رفع تبعیض‌های موجود گام بردارند. عربستان سعودی نیز نمی‌خواهد از کشورهای دیگر در این مسیر
عقب بماند.
البته اگر چه ممنوعیت رانندگی زنان در عربستان سعودی لغو شد اما مراجع دینی تند‌رو و وهابی عربستان سعودی به‌طور حتم با این روند جدید آغاز‌شده مخالفت خواهند کرد. همچنین این نکته را باید مورد توجه قرار داد که خاندان سعودی خیلی به مسائل مذهبی نپرداخته و بیشتر مسائل اقتصادی و سیاسی را در نظر دارد و به‌دنبال مدل زندگی غربی است. بر همین اساس اعضای این خاندان تلاش میکنند که همچون شاهان کشورهای دیگر با استفاده از تمامی امکانات زندگی کنند. بخش دیگر شامل امور مذهبی و دینی در دستان مراجع دینی و علمای وهابی است.
به‌طور کلی، رانندگی برای زنان در عربستان سعودی، از زمان تأسیس این کشور ممنوع بوده و در طی سال‌ها با وجود مخالفت‌ها و حتی ایجاد کمپین‌های مختلف تداوم یافته است. برخی نمایندگان مجلس شورا در این سال‌ها مخالفت خود را با این ممنوعیت اعلام کرده‌اند. آنها به این موضوع استناد داشته‌اند که حدود یک میلیون راننده خارجی در کشور وجود دارند که هزینه سالانه آنها بیش از ۳ میلیارد دلار است و اگر این ممنوعیت برداشته شود، نیازی به استخدام رانندگان خارجی نخواهد بود. در واقع بخش عمده‌ای از درآمد زنان شاغل عربستانی به رانندگان شخصی ایشان اختصاص می‌یابد.
با این حال هیات کبار علمای عربستان در سال ۱۹۹۰میلادی با صدور فتوایی رانندگی زنان را به دلیل مخالفت با «شرع مقدس» حرام اعلام کرد و از آن زمان تا همین چند روز پیش تلاش‌های زیادی برای رفع این ممنوعیت انجام شد اما به دلیل مخالفت مقامات دینی این کشور، این تلاش‌ها تا همین چند روز پیش به نتیجه نرسید.
در این میان برخی از تحلیلگران منطقه بر این باورند که یکی از دلایل لغو ممنوعیت رانندگی زنان سعودی این است که در فضای داخلی عربستان سعودی اعتراضات و مخالفت‌ها افزایش یافته است؛ به‌گونه‌ای که خاندان سعودی با انجام چنین اقداماتی تلاش می‌کند که اندکی از صدای
معترضان بکاهد.
این اعتراضات حتی از سوی کشورهای متحد و همپیمان ریاض مطرح شده است. در همین راستا چندی قبل رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا، یکی از مهم‌ترین متحدان نزدیک عربستان سعودی، در اظهاراتی انتقاد آمیز برخی قوانین عربستان را زیر سوال برد و از سعودی‌ها خواست تا «سطح بالاتری از آزادی‌های دینی را برای تمامی شهروندان این کشور فراهم کنند.» البته پس از مدتی مجبور شد از سعودی‌ها دلجویی کند.
در سال ۲۰۱۱ نیز زنان عربستان کمپینی در اعتراض به ممنوعیت رانندگی به راه انداختند و «منال شریف» نخستین زنی بود که در این جریان در ملأ عام رانندگی کرد و پخش فیلم آن در اینترنت بازتاب گسترده‌ای داشت اما پس از انتشار این ویدئو بازداشت شد.
همچنین این نکته باید مورد توجه قرار گیرد که این تحولات در حالی رخ می‌دهد که فاز جدید بازداشت مسئولان و فرهنگیان در داخل عربستان رخ داده است. در همین راستا به تازگی روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی درمورد موج بازداشت‌های مخالفان عربستانی علت این اقدام را هموار‌کردن مسیر برای رسیدن محمد بن سلمان به تخت پادشاهی قلمداد کرد.
دیدگاه تان را بنویسید