توافق ثانویه به جای الحاقیه تاکتیک حقوقی کاخ سفید علیه برجام
مثلث /فاطمه صدرزاده
مقامات آمریکایی طی هفته‌های اخیر درک کرده‌اند که باتوجه به مغایرت خواسته‌های ترامپ با مفاد و بندهای درج‌شده در متن اصل توافق هسته‌ای، امکان تعریف الحاقیه برای توافق هسته‌ای سخت و دشوار است. در چنین شرایطی مقامات آمریکایی از احتمال انعقاد توافقی ثانویه در خصوص توان هسته‌ای و موشکی ایران سخن به میان آورده‌اند! این در حالی است که اساسا هیچ گونه مذاکرات و توافقی در این خصوص دیگر مورد پذیرش جمهوری اسلامی ایران نبوده و نخواهد بود. تهران بارها تاکید کرده است که پرونده برجام بسته شده و مذاکره مجدد در این خصوص، در هر قالب و شمایلی که باشد بی‌معنا و غیر‌قابل قبول خواهد بود. رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا که خود یکی از مخالفان نقض ظاهری توافق هسته‌ای از سوی کاخ سفید محسوب می‌شود، اخیرا از احتمال انعقاد توافق ثانویه میان ایران و اعضای 1+5 سخن به میان آورده است! تیلرسون اخیرا در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان با تاکید بر اینکه کاخ سفید از کنگره درخواست اعمال تحریم‌هایی علیه ایران را ندارد که موجب لغو برجام شود، اظهار کرده است:
«اگر اقدامی در خصوص این توافق صورت نگیرد، رئیس‌جمهوری اصرار دارد که از آن خارج شود. رئیس‌جمهوری راهبرد جامع‌تری در قبال ایران می‌خواهد. برای مدت زمانی طولانی و به‌ویژه در دولت پیشین، ما روابط با ایران را محدود به توافق هسته‌ای کردیم. این توافق نقص‌ها و ضعف‌هایی دارد که ما نه‌تنها می‌خواهیم به اینها رسیدگی کنیم، بلکه قصد داریم مجموعه تهدید‌های بسیار دیگری هم که از جانب ایران متوجه منطقه است، مورد بررسی قرار دهیم. یک توافق داریم که می‌خواهیم با دیگر طرف‌ها برای رفع نقص‌های آن تلاش کنیم و امکان دارد که این موارد را در توافقی ثانویه بگنجانیم.»
چندی پیش، مقامات آمریکایی موضوع الحاق مفادی به توافق هسته‌ای را مورد بررسی قرار دادند. با این حال، حقوقدانان نزدیک به دولت آمریکا به ترامپ هشدار داده‌اند که الحاق مفاد مدنظر وی به توافق هسته‌ای، از آنجا که مغایر با بندهایی مانند غروب آفتاب و.... است، در تعارض با متن اصلی برجام قرار دارد. از این رو هم‌اکنون مقامات آمریکایی به فکر انعقاد توافقی ثانویه در این خصوص افتاده‌اند. ترامپ خواستار گنجانده شدن موارد زیر در توافق جدید است:
- آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بتواند به بهانه بازتفسیر بند T ضمیمه اول توافق هسته‌ای، به اماکن نظامی در ایران دسترسی کامل داشته باشد.
- تاریخ انقضای اعمال برخی محدودیت‌های هسته‌ای علیه برنامه هسته‌ای ایران از بین رفته و این موارد، به محدودیت‌هایی دائمی تبدیل شوند. در این خصوص لازم است بند موسوم به غروب آفتاب Sunset مورد بازبینی و تغییر قرار گیرد.
- موضوع توان موشکی ایران و اعمال محدودیت‌های عینی علیه آن، در توافق جدید گنجانده شود.
بدیهی است که تحقق هر یک از این موارد، چه در قالب الحاقیه و چه در قالب توافقی ثانویه (چنانچه تیلرسون از آن سخن گفته است)، مترادف با نقض توافق هسته‌ای و تبدیل‌شدن آن به توافقی وحشتناک خواهد شد. بدیهی است که جمهوری اسلامی ایران هرگز چنین خواسته وقیحانه‌ای را نخواهد پذیرفت.
تاکنون بارها اعلام شده است که تغییر توافق هسته‌ای، در هر قالب و شمایلی که صورت گیرد، اساسا تفاوتی با ابطال برجام ندارد. طی روزهای اخیر، مقامات کاخ سفید و کنگره در‌صددند خواسته‌های جدید ترامپ در‌خصوص توان موشکی، تمدید محدودیت‌های زمانی علیه برنامه هسته‌ای ایران و بازرسی از اماکن نظامی ایران را به هر نحو ممکن وارد توافق هسته‌ای با ایران کرده و ماهیت برجام را به صورت کامل تغییر دهند. کشورهای اروپایی نیز در مواضعی دوگانه، از یک سو نسبت به حفظ توافق هسته‌ای با ایران تاکید می‌کنند و از سوی دیگر، در خصوص مذاکره مجدد بر سر برنامه هسته‌ای ایران چراغ سبزهایی به مقامات آمریکایی نشان داده‌اند. بدیهی است که مواضع جمهوری اسلامی ایران در این خصوص غیر‌قابل تغییر است و هرگز مذاکره مجدد بر سر برجام را نخواهد پذیرفت.
از سوی دیگر، جان بولتون، نماینده اسبق ایالات‌متحده آمریکا در سازمان ملل متحد و یکی از اصلی‌ترین مخالفان توافق هسته‌ای، در تازه‌ترین سخنان خود تاکید کرده که برجام اساسا قابل تغییر نیست. بولتون اذعان کرده است که توافق هسته‌ای امضا شده بین کشورهای 1+5 و ایران قابل اصلاح نیست و نمی‌توان بندی به آن اضافه کرد. بولتون در این خصوص تاکید کرده است: «آنچه مهم است افزودن بندهای فرعی به این توافق نیست بلکه اصل توافق اشتباه بوده و به هیچ وجه قابل اصلاح نیست.»
در تحلیل مواضع مقامات آمریکایی باید تاکید کرد که الحاقیه، نباید به مثابه نقض مفاد و بندهای اصلی یک توافق تلقی شود. این در حالی است که تاکید ترامپ در خصوص اصلاح بندهای موسوم به غروب آفتاب به معنای تغییر متن توافق اصلی خواهد بود. در چنین شرایطی، مقامات آمریکایی به این نتیجه رسیده‌اند که باید عملا توافق موجود را به کناری گذاشت و توافقی ثانویه در این‌خصوص منعقد کرد که بتواند دغدغه‌های چند‌گانه رئیس‌جمهور ایالات‌متحده آمریکا را در قبال برجام تامین کند! بدیهی است که میان اظهارات بولتون در خصوص غیر‌قابل تغییر بودن برجام و اظهارات تیلرسون در خصوص احتمال انعقاد توافقی ثانویه هماهنگی کامل وجود داشته است. لازم به ذکر است که طی هفته‌های اخیر، بحث‌های زیادی در کمیته بررسی برجام در آمریکا بر سر نحوه و شکل اعمال تغییر در توافق هسته‌ای صورت پذیرفته است.
در اینجا تاکید می‌شود که اساسا برای جمهوری اسلامی ایران اهمیتی ندارد که مقامات آمریکایی در راستای اعمال خواسته‌های ترامپ در برجام به کدام مکانیسم ظاهری و شکلی متوسل شوند! آنچه مسلم است اینکه هر‌گونه تلاش و اقدامی در راستای تغییر توافق هسته‌ای (هر اندازه هم این تغییر کوچک و محدود باشد)، از سوی کشورمان غیر‌قابل قبول است. در این میان، تغییر مفاد برجام در قالب الحاقیه یا مکمل یا گنجاندن این موارد جدید در توافقنامه‌ای ثانویه، موضوعاتی هستند که از کمترین اصالت و موضوعیتی برای جمهوری اسلامی ایران برخوردار نیست.
دیدگاه تان را بنویسید