نقطه پیوند اروپا و امریکا در چه مسائلی تفاهم دارند؟

دونالد‌ ترامپ برخلاف میل باطنی‌اش برای بار سوم تعلیق تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را در چارچوب برجام به مدت 120 روز تمدید کرد. درواقع در آمریکا عده زیادی اعتقاد دارند که برجام باید باقی بماند و انتقادهایی هم که از نگاه آمریکا در ارتباط با نواقص احتمالی برجام وجود دارد، باید در مذاکره جداگانه‎ای مورد بحث قرار ‌گیرد. این انتقاد در آمریکا وجود دارد که خروج واشنگتن از برجام بدون اینکه جایگزین مشخصی برای آن وجود داشته باشد، منجر به انزوای جهانی آمریکا می‌‌شود و به‌طور خاص علاوه بر اینکه باعث می‌‌شود اعتبار ایالات‌متحده در توافقات بین‌المللی زیر سوال برود، اتحادهای کلیدی آمریکا خصوصا با اروپا را خدشه‌دار خواهد کرد. در‌واقع فارغ از جار‌و‌جنجال‌هایی که‌ ترامپ ایجاد می‌‌کند، این عقیده امروز در آمریکا وجود دارد؛ درنتیجه به نظر می‌‌رسد که با وجود لابی‌هایی که از طرف اسرائیل و گروه‌های مخالف ایران انجام می‌‌گیرد، این طیف حاکم بر آمریکا توانستند نظرشان را بر‌ ترامپ تحمیل کرده و آمریکا را در برجام نگه دارند. اما با توجه به شناختی که از شخصیت‌ ترامپ و همین‌طور توازن نیروهایی که ‌بین مخالفان و موافقان برجام در این کشور وجود دارد، هیچ تضمینی وجود ندارد که در 120 روز آینده، آمریکای‌ ترامپ تصمیم خود را تکرار کند و در برجام باقی بماند. به عقیده من خروج آمریکا از برجام قطعی است، این خروج می‌‌تواند به صورت رسمی اعلام شود ‌یا از طریق نقض‌های مکرر اتفاق بیفتد. به این معنا که آمریکا در برجام باقی بماند، اما به تعهدات خودش عمل نکند که در حقیقت تفاوتی با خروج رسمی و اعلامی‌ ندارد. به‌این‌ترتیب، امید داشتن به اینکه دولت‌ ترامپ در 3 سال آینده به برجام متعهد بماند و به آن عمل کند، تقریبا صفر است و ایران باید بر‌اساس این استدلال سیاست‌گذاری کند. در رابطه با خروج رسمی و اعلامی  ‌آمریکا از برجام، مشی رفتار دولت‌ ترامپ در یک سال گذشته برای درک بهتر آنچه در آینده رخ خواهد داد، مفید است. طبق این مشی رفتاری، دونالد‌ ترامپ، اقدامی ‌را بدون در نظر‌گرفتن نتیجه و عواقبش انجام می‌دهد و منتظر می‌ماند تا اوضاع را بسنجد؛ اگر اوضاع بر وفق مراد او باشد، طبعا گام‌های بعدی را برخواهد داشت و در غیر این‌صورت ممکن است به‌راحتی از درخواست خود عقب‌نشینی کند. به‌هر‌حال‌ ترامپ هیچ حس تعهدی نسبت به کلماتی که استفاده می‌‌کند ندارد. بحران کره‌شمالی و کارنامه مواجهه آمریکای‌ ترامپ با آن موید این ارزیابی است. درباره برجام هم اوضاع به همین منوال است، او امروز با کمک شروطی که بعید است محقق شود، سعی کرد سایر اعضای گروه ‌‌1+5‌ به‌ویژه اروپا را با خودش همراه کند و منتظر خواهد ماند که ببیند آیا اروپا با درخواست‌های او موافقت خواهد کرد یا نه؛ اگر اروپا موافقت کند‌ ترامپ گام‌های بعدی را برمی‌دارد اگر نه استراتژی دیگری را در نظر می‌گیرد. از این جهت این موضوع قابل پیش‌بینی نیست که آیا آمریکا مشخصا و به صورت رسمی از برجام خارج خواهد شد یا نه؛ اما مسلم است که آمریکای‌ ترامپ مطلقا به برجام متعهد نخواهد بود و به نحوی آنها را نقض خواهد کرد.

از طرف دیگر به نظر می‌رسد حوزه موشکی نقطه پیوند آمریکا و اروپا‌ست. آنها در رابطه با سیاست‌های منطقه‌ای ایران هم با آمریکا اتفاق‌نظر دارند و موضوع مورد اختلاف آمریکا و اروپا در‌این‌مورد نحوه برخورد با ایران است. به عبارت دیگر به نظر می‌‌رسد اروپا اشتیاق بیشتری نشان دهد که با آمریکا همراهی کند تا برنامه موشکی ایران را به نحوی مهار ‌و از این طریق آمریکا را برای ماندن در برجام تشویق کنند. البته این به نحوه رفتار آمریکا با اروپا هم بستگی دارد. اگر اروپا احساس کند آمریکای‌ ترامپ یکجانبه عمل می‌‌کند و احترامی ‌برای آنها قائل نیست، اشتیاقش کاهش پیدا خواهد کرد. همچنین این نیز روشن است که اروپا و آمریکا درباره آنچه ‌اعتراضات‌ ترامپ نسبت به نواقص برجام است، اتفاق‌نظر دارند. اما معتقدند‌ این نواقص نباید از طریق خود برجام برطرف شود و باید در زمینه دیگر و با مذاکرات جداگانه مورد بررسی قرار ‌گیرد که این مساله تا به امروز مورد توافق دولت‌ ترامپ نبوده است. در‌واقع موضوع برجام برای اروپاییان اهمیت خیلی زیادی دارد. آنها به‌کرات بیان کردند که نسبت به برجام متعهد هستند و اصرار دارند برجام به همین شکل باقی بماند و همه طرف‌ها به تعهدات خودشان عمل کنند. بنابراین شکی نیست که اروپا بر ادامه برجام اصرار دارد و مخالف هر‌نوع مذاکره دیگر از جانب باقی طرف‌ها‌ست. اما مساله اصلی این است که اگر آمریکا به نقض‌های خود ادامه دهد، حتی تحریم‌هایی که به بهانه حقوق‌ بشر وضع می‌‌شود، به ‌بی‌ثبات‌کردن و ‌بی‌ثبات نشان دادن فضای اقتصادی ایران و عدم بهره‌بردن ایران از مواهب برجام منجر می‌شود. اخیرا شروطی که‌ ترامپ در نحوه تعلیق تحریم‌ها وضع کرد، به‌تنهایی ناقض بندهای 28 و 29 برجام است، در نتیجه خود این موضوع نقض برجام است. ایران باید این موضوع را به اروپا گوشزد کند که ادامه نقض‌هایی که آمریکا انجام می‌دهد، جزو مواردی است که ایران روی آن حساس است و سایر اعضای 1+5 هم باید درباره آن پیگیری‌های لازم را داشته باشند. این نکته باید مورد توافق قرار بگیرد که ایران نمی‌‌تواند به همین شکل به برجام متعهد باشد و یکی از طرفین به‌طور مکرر برجام را نقض کند و مورد سرزنش هم قرار نگیرد. همچنین لازم به ذکر است که اروپا تمام تلاشش را کرد که آمریکا در برجام باقی بماند، اما اینکه بعد از خروج احتمالی آمریکا از برجام، این توافق ماهیتا به چه صورت تغییر خواهد کرد و تعهدات طرفین به هم به چه صورت در‌خواهد آمد، بحثی است که باید در آینده دنبال شود. اما اگر همه اعضای 1+5 خواستار این هستند که ایران در برجام باقی بماند، باید بتوانند تمام آنچه ‌در برجام آمده را با آمریکا یا بدون آن تضمین کنند. ایران باید این خطوط را به‌عنوان مطالبه در صدر مطالبات خودش نگه دارد و آن را در ارتباط با سایر اعضای 1+5 مطرح کند. به این معنا که اگر آمریکا در برجام نماند‌ یا بماند و به تعهداتش عمل نکند، از نگاه ایران همه اعضای گروه 1+5 باید پاسخگو باشند و برجام را حفظ کنند؛ در غیر این صورت ایران نمی‌‌تواند منافعی را در ادامه این حضور تصور کند و به این مسیر ادامه دهد.