ایران در مواجهه با آمریکا چه خواهد کرد؟
تصمیم تهران
طی روزهای اخیر، مقامات آمریکایی و اروپایی به صورتی صریح از احتمال عدم تمدید تعلیق تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه ایران سخن می‌گویند.. امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان نیز هر دو به صورت مستقیم و غیرمستقیم اذعان کرده‌اند که نتوانسته‌اند تغییری در تصمیم نهایی رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا در قبال برجام به وجود آورند
در چنین شرایطی احتمال خروج آمریکا از برجام و متعاقبا لغو توافق هسته‌ای افزایش یافته است. برخی کارشناسان و تحلیلگران مسائل بین‌المللی نیز معتقدند واشنگتن و تروئیکای اروپایی در حال تلاش برای قرار دادن ایران بین دوراهی «لغو برجام» یا «تغییر برجام» بوده و بازی هدفمندی را در این خصوص با همراهی یکدیگر تکمیل می‌کنند. با این حال مسلما کشورمان، مذاکره مجدد بر سر برجام یا اعمال هرگونه تغییری در مفاد آن (تحت عنوان توافق ثانویه یا الحاقیه) را نخواهد پذیرفت.
اولتیماتوم روحانی در تماس با ماکرون
حسن روحانی عصر یکشنبه هفته گذشته و در تماس تلفنی امانوئل ماکرون اظهارداشت: «پایداری برجام موجب تحکیم امنیت و همکاری منطقه‌ای است. اساس روابط ما بر اعتماد است و برجام اولین پایه مهم برای اعتماد میان ایران و کشورهای غربی است.» روحانی با بیان اینکه مواضع آمریکایی‌ها علیه برجام صریحا ناقض توافق میان هفت کشور است، گفت: «ایران در روزهای اخیر تصمیمات بسیار مهمی در زمینه روابط بانکی، ارز و دیگر مسائل اقتصادی اتخاذ کرده است و برای هر تصمیمی که آمریکا در دوازدهم ماه می (22 اردیبهشت) بگیرد، اقدامات متنوعی را طراحی کرده‌ایم.» رئیس‌جمهور با بیان اینکه رفتار فعلی آمریکا، نقض برجام و ایجاد ترس و ابهام برای کشورهای مختلف و بنگاه‌های اقتصادی برای رابطه با ایران است، تاکید کرد: «حتی اگر در 22اردیبهشت آمریکا اعلام کند در برجام می‌ماند و شرایط دو سال گذشته را بخواهد ادامه دهد، برای ما قابل قبول نیست.»
روحانی با تاکید بر اینکه آینده برجام بعد از 2025 را مقررات بین‌المللی تعیین می‌کند و ایران هیچ محدودیتی را فرای تعهداتش نمی‌پذیرد، گفت: «برجام و هر موضوع دیگری به بهانه آن، به هیچ‌وجه قابل مذاکره نیست.»
رئیس‌جمهور فرانسه نیز در این تماس تلفنی با تاکید مجدد بر ضرورت گسترش همکاری‌های تهران – پاریس در همه عرصه‌های مورد علاقه اظهارداشت: «اتحادیه اروپا و به‌ویژه فرانسه کاملا از برجام دفاع کرده و ما صد درصد در برجام باقی می مانیم.»امانوئل ماکرون پایبندی به برجام را باعث تقویت اعتمادسازی و ثبات امنیت در منطقه دانسته و تاکید کرد که موضع مشخص فرانسه و اروپایی‌ها باقی‌ماندن در چارچوب برجام است و از شما (ایران) هم می‌خواهیم که در این توافق بمانید. اتحادیه اروپا و فرانسه برجام را همان طور که هست قبول دارند.»
روایت عراقچی از احتمال بازگشت
به دوران قبل از برجام
عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان از احتمال بازگشت به دوران قبل از برجام (در صورت خروج آمریکا از توافق هسته‌ای) خبر داده است. سیدعباس عراقچی در این خصوص می‌گوید: «در هر دو صورت که آمریکا از برجام خارج بشود یا نشود، ادامه این وضعیت قابل تحمل نخواهد بود و تدابیر ویژه‌ای در نظر داریم. برای همه سناریوها گزینه‌های خودمان را آماده کردیم. هر احتمالی ( از جمله بازگشت به دوران پیش از برجام) در این خصوص وجود دارد.
رایزنی ظریف و لاوروف
در خصوص مواجهه با آمریکا
وزیر امور خارجه کشورمان در هفته گذشته و در سفری کوتاه و یکروزه به مسکو که جهت شرکت در نشست مشترک ایران، ترکیه و روسیه در قبال سوریه برگزار شد، با سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در خصوص نحوه مواجهه با اقدامات ایالات متحده آمریکا (خروج احتمالی واشنگتن از توافق هسته‌ای) به رایزنی پرداخت.
وزیر امور خارجه ایران در پایان سفر چند ساعته‌اش به مسکو گفت که با لاوروف، وزیر خارجه روسیه درباره اقدامات مشترک برای مقابله با حرکت‌های آمریکا در برجام هماهنگی و گفت‌وگو کرده است. همچنین محمدجواد ظریف در نشست خبری مشترک با همتایان روس و ترکیه‌ای خود در پاسخ به پرسش خبرنگاران در خصوص احتمال ارتباط برجام و مخالفت‌های آمریکا با ایران در سوریه افزود: «هیچ‌یک از این بحث‌ها ارتباطی با برجام پیدا نمی‌کند. آمریکا از ابتدای دولت ترامپ در مخالفت با یک توافق بین‌المللی و یک قطعنامه شورای امنیت که مورد تایید قرار گرفته و قطعنامه‌ای است که دولت ایالات متحده نیز یکی از بانیان آن بوده و رای مثبت به آن داده است و این تعهد را برای خودش ایجاد کرده است، حرکت می‌کند. آقای ترامپ نه‌تنها این قطعنامه را اجرا نکرده بلکه تعهدات دولت آمریکا را نیز نقض کرده است و امروز علاوه بر اینکه به تعهدات خود باز نمی‌گردد، زیاده خواهی‌هایی فراتر از برجام نیز دارد. این موضوع نه‌تنها برای مردم ایران بلکه برای سایر اعضای برجام و جامعه بین‌الملل هم غیرقابل قبول است.»
روایت آتلانتیک از نقض علنی برجام
توسط ترامپ
همچنین یک نشریه معتبر آمریکایی در گزارشی با تاکید بر اینکه «ترامپ نه به برجام پایبند بوده و نه پایبند خواهد ماند»، نوشت: «دولت ترامپ در واقع پاراگراف ۲۹ برجام مبنی بر لزوم خودداری آمریکا از اتخاذ هرگونه سیاستی در راستای تاثیر منفی بر عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی ایران با جامعه بین‌الملل را نقض کرده است.»
نشریه آتلانتیک با تاکید بر اینکه «ترامپ تاکنون نیز توافق هسته‌ای با ایران را نقض کرده است»، نوشت: «مخالفان توافق هسته‌ای همواره اعلام می‌کنند که تهران به تعهدات خود در برجام پایبند نبوده است اما به نظر می‌رسد این واشنگتن است که این تعهدات را عملی نکرده. با همه حواشی که در مورد تصمیم ترامپ در ۱۲ می برای خروج از برجام یا ماندن در آن وجود دارد، یک موضوع کاملا مشخص است و آن اینکه ایران به تعهدات خود در برجام پایبند بوده است.»
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ۹ بار در گزارش‌های خود این موضوع را مورد تایید قرار داده است. همچنین متحدان اروپایی آمریکا و حتی جیمز متیس وزیر دفاع ترامپ نیز بر این موضوع مهر تایید گذاشتند. در همین ماه جاری وزارت خارجه آمریکا گزارشی را منتشر کرد که در آن بر اجرای تعهدات برجامی از سوی ایران تاکید شده بود.
در نشست ناتو که در اواخر ماه مه گذشته برگزار شد، ترامپ تلاش کرد تا شرکای اروپایی خود را به جلوگیری از تجارت با ایران تشویق کند. همچنین در ماه جولای مدیر امور قانونگذاری کاخ سفید در نشست گروه ۲۰ در آلمان اعلام کرد که دونالد ترامپ از کشورها می‌خواهد که با دولت‌های حامی تروریسم به‌خصوص ایران مبادله تجاری نداشته باشند. این لابی‌ها نشان می‌دهد که آمریکا در واقع در حال نقض پاراگراف ۲۹ برجام مبنی بر جلوگیری از اتخاذ هرگونه سیاست برای تاثیر منفی بر عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران بوده است. دولت ترامپ همچنین ممکن است نقض‌های دیگری را در رابطه با توافق هسته‌ای ایران انجام داده باشد. پاراگراف ۲ توافق به طور خاص آمریکا را ملزم می‌کند تا مجوز فروش هواپیماهای مسافربری و خدمات مربوطه به ایران را صادر کند. بر اساس قانون آمریکا، هر شرکت آمریکایی یا حتی شرکت خارجی که بیش از ۱۰ درصد اجزای سازنده محصولات خود را از آمریکا دریافت می‌کند باید مجوز دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (OFAC) را دریافت کند.
سه گزینه ایران در صورت خروج آمریکا از برجام
محمدجواد ظریف در جریان سفر اخیر خود به ایالات متحده آمریکا در گفت‌وگو با نشریه «نیویورکر» سه گزینه ایران را در صورت خروج واشنگتن از برجام تشریح کرده است. وزیر امور خارجه کشورمان در این خصوص می‌گوید: «این برای ایران مهم است که به منافع توافق هسته‌ای دست پیدا کند. تهران سه گزینه و سناریو در صورت خروج ترامپ از توافق هسته‌ای دارد؛ سناریوی اول این است که ایران نیز از توافق هسته‌ای خارج شود، به پایبندی خود به مفاد توافقنامه پایان دهد و غنی‌سازی اورانیوم را از سر بگیرد. آمریکا هرگز نباید از این مساله واهمه داشته باشد که ایران به‌دنبال بمب اتمی است ولی ما به‌شدت به‌دنبال غنی‌سازی خودمان
هستیم.»
ظریف افزود: «گزینه دوم از مکانیزم اختلاف و منازعه در توافق هسته‌ای استخراج می‌شود که به هر طرف اجازه می‌دهد تا شکایت رسمی را در کمیسیونی که برای رسیدگی به نقض مفاد توافقنامه تشکیل شده، ارجاع دهد. ایران تاکنون 11 شکایت را به این کمیسیون ارجاع داده است، همچنین به فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که رئیس این کمیسیون است، موارد نقض توافق هسته‌ای از سوی آمریکا را در 3 مقطع مختلف اعلام کرده است. هدف اصلی از این روند، بازگرداندن آمریکا به پایبندی به مفاد برجام است.»
وزیر خارجه جمهوری اسلامی تصریح کرد: «گزینه سوم که جدی‌ترین و شدیدترین است آن است که ایران احتمالاً برای خروج از پیمان ان‌پی‌تی تصمیم‌گیری خواهد کرد. ایران از امضاکنندگان این پیمان به‌شمار می‌رود.»
دیدگاه تان را بنویسید