انتخاب اروپا/ حفظ ارزش‌ها یا از دست دادن اعتبار، غرب کدام را برمی‌گزیند؟

اتحادیه اروپا قرار است بسته پیشنهادی خود در خصوص برجام را به زودی ارائه نماید. با این حال، هنوز مشخص نیست که این بسته پیشنهادی، بتواند نیازها و خواسته‌های اقتصادی کشورمان (مطابق توافق هسته‌ای) را تامین کند. بسیاری از تحلیلگران مسائل بین‌الملل بر این باورند که اتحادیه اروپا آزمون سختی را در راستای حفظ برجام پیش‌رو خواهد داشت و توانایی یا عدم توانایی اروپا در این خصوص، عیار و وزن آن را در نظام بین‌الملل مشخص خواهد کرد.

 «پیمان سعادت» سفیر ایران در اتحادیه اروپا در یادداشتی به زبان انگلیسی که در یورو نیوز به چاپ رسیده است، نقش اروپا در حفظ برجام را مورد واکاوی و تاکید قرار داده است‌.

دیپلماسی چندجانبه که برای سال‌ها ارزش و اعتبار خود را حفظ کرده بود، اکنون در معرض خطر قرار گرفته است. در صورت عدم مداخله به موقع و موثر، برجام به کلی از میان خواهد رفت. جالب اینجاست که دلیل اضمحلال این قرارداد بین‌المللی دقیقا این است که به خوبی موثر واقع شده و البته مفاد آن به صورت تمام و کمال از جانب ایران رعایت

 شده است.

در واقع دولت دونالد‌ ترامپ از روزهای نخست شکل‌گیری درصدد نقض قرارداد هسته‌ای بوده است. اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری ایالات‌متحده نه‌تنها هیچ مجوزی در رابطه با این قرار‌داد صادر نکرده، بلکه به‌دنبال اعمال محدودیت‌های بیشتر نیز بوده است. این‌گونه بدخواهی‌ها از طرف مقامات آمریکایی منجر به عدم‌اطمینان بانک‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی و در نتیجه بی‌میلی آنان به مشارکت با ایران شده است.

به بیان دقیق‌تر، خروج یکجانبه ایالات متحده از برجام به خودی خود نمی‌تواند به از‌بین‌رفتن این قرارداد بین‌المللی منجر شود. اما مساله این است که دولت‌ ترامپ سعی دارد تا از طرق مختلف کشورهای اروپایی و دیگر اعضای دخیل در قر‌ار‌داد هسته‌ای را علیه منافع کشورمان تحریک کند. حال باید دید تا چه اقداماتی، خصوصا از سوی اروپا می‌بایست برای حفظ برجام

 صورت پذیرد.

نخست اینکه باید بر اصل چندجانبه‌گرایی بین‌المللی به شکلی قاطعانه تاکید شود. به دلایل تاریخی، سیاسی و اقتصادی بسیار، چندجانبه‌گرایی اصلی اساسی و مهم در هویت و انسجام اروپا به شمار می‌آید‌ و خروج‌ ترامپ از برجام به بدترین وجه ناقض این اصل است. لغو توافقنامه پاریس و حرکت سفارت آمریکا در بیت‌المقدس، به خوبی نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور آمریکا در حال حاضر در پی به راه انداخت‌، یک جنگ تجاری تمام‌عیار است. در این بین اروپا نمی‌تواند اجازه دهد که یک جنبش یکجانبه بی‌پروا و آزادانه گسترش پیدا کند.

نکته دوم در این خصوص آن است که اروپا ‌‌باید بر‌اساس ارزش‌های اصلی خود عمل کند. از زمان طرح مارشال، روابط میان دو سوی آتلانتیک، یک نیروی کلیدی در مسیر اروپا بوده است. اکنون خروج ایالات متحده آمریکا از برجام منجر به پدیدآمدن شکافی در این روند ثابت شده است.

با این وجود به نظر می‌رسد که اروپا در این بین سعی دارد تا رفتار‌ ترامپ را «مدیریت» یا «مهار» کند. این در حالی است که به همگان ثابت شده که چنین رویکردی بی‌فایده است، چرا که رئیس‌جمهور آمریکا به ندرت موضع خود را پس از مشاوره با شرکای اروپایی خویش تغییر داده است. حتی در صورتی‌که اروپا همچنان به‌طور استراتژیک و باتوجه به ارزش‌های اصلی خود عمل کند، واقعیت این است که وسعت آسیب‌های وارد شده توسط ‌ترامپ منجر به ایجاد صدمات غیر‌قابل برگشت می‌شود. وضعیت به‌شدت بی‌ثبات خاور‌میانه‌ تنها یکی از آثار اقدامات‌ ترامپ است. اروپا در این بین یک انتخاب دارد‌ و اگر اروپا تصمیم بگیرد که در دوران دولت‌ ترامپ، اولویت خود را روابط دو سوی اقیانوس اطلس قرار دهد، آنگاه با خطر حرکت در مقابل ارزش‌ها و اصول بنیادین خود روبه‌رو است که متعاقبا منتج به تضعیف و حاکمیت

و اعتبار قاره سبز خواهد شد.

ثالثا اروپا و دیگر کشورهای عضو قرارداد هسته‌ای باید برای حفظ یکپارچگی حقوق بین‌الملل و سازمان ملل اقدام کنند. این توافق پس از تایید به قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد تبدیل شده است. باید تصریح کرد که اشتیاق‌ ترامپ برای از بین بردن میراث اوباما به قیمت تضعیف اصل اساسی مسئولیت دولتی در قوانین بین‌المللی عمومی است.

چهارم اینکه اروپا باید به منظور صلح و امنیت بین‌المللی و منطقه‌ای، ارزش استراتژیک برجام را برجسته نماید. به نظر می‌رسد‌ ترامپ متوجه شده ‌که از بین رفتن برجام به ضرر امنیت همه است. سیاست‌های قلدرمابانه و ارعابگرانه فقط احتمال اقدامات خطرناک متقابل را افزایش خواهد داد‌ و احتمال دارد که به مناقشه‌ای غیر‌قابل کنترل منجر شود. این در حالی است که برجام به‌طور خاص، همچنان باعث ایجاد انگیزه برای تعامل و گفت‌وگو در جهت نابودی تنش‌های موجود در خاورمیانه است. اروپا و سایر امضاکنندگان باقیمانده قرارداد هسته‌ای نباید ‌در مقابل سیاست‌هایی که به صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی آسیب می‌رسانند،

 تسلیم شوند.

نکته پنجم این است که بند منع گسترش تسلیحات در برجام باید رعایت شود. واقعیت این‌ است که با وجود بازرسی‌های بسیار دقیق، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ‌تایید کرده است که ایران در یازده موقعیت مفاد مندرج در برجام را به‌طور کامل رعایت کرده است. در چنین وضعیتی تحت فشار گذاشتن رژیمی ‌که در راستای منع گسترش سلاح گام بر‌می‌دارد‌ و سوق آن به سمت سقوط اقتصادی، تنها می‌تواند منجر به فاجعه شود. چنین اقداماتی صرفا موجب تشویق‌ کشورها به عدم همکاری‌ و فراتر از آن تضعیف اعتبار و صلاحیت‌های اصلی ناظر هسته‌ای، یعنی آژانس بین‌المللی انرژی هسته می‌شود. به دلایل استراتژیک، اروپا و اعضای باقیمانده در توافق هسته‌ای باید از بند منع گسترش تسلیحات در این قرارداد حمایت کنند.  ششمین نکته به تعهد و اذعان اروپا در خصوص انطباق با این توافق مربوط می‌شود. ایران شاکی این پرونده است، نه متهم آن. برجام می‌تواند با وجود خروج یکی از اعضای این قرارداد ادامه حیات دهد‌‌ اما در صورت خارج‌شدن ایران از آن، دیگر چیزی باقی نمی‌ماند. حقیقت این است که در شرایط کنونی، تلاش اعضا باید بر این باشد که اعتماد ایران را دیگر بار جلب کنند. بیان شفاهی این نکته که اعضای برجام همچنان به آن متعهد می‌باشند لازم است و در جای خود نیکوست‌ اما ضروری است که ضمانت‌های مورد نیاز در جهت تامین منافع اقتصادی ایران، همان‌گونه که در برجام به آن تاکید شده، ضمیمه این تعهدات گردد که این خود تلاش مضاعف اروپا و دیگر اعضای باقیمانده

 در قرارداد هسته‌ای را می‌طلبد.  نباید از خودداری ایران تا کنون تفسیر اشتباه کرد. نمی‌توان از ایران انتظار داشت که همچنان در یک قرارداد نامتوازن باقی بماند. در صورت عدم ارائه تضمین‌های بنیادین از سوی اروپا و اعضای باقیمانده، ایران هیچ گزینه‌ای پیش رو ندارد مگر اینکه به شیوه خود در جست‌وجوی راهی برای تامین

منافع ملی کشور باشد.

سند برجام تثبیت‌کننده‌‌ استراتژیک برای صلح منطقه‌ای و بین‌المللی است اما برای نجات و حفظ آن، اروپا و حامیان باقیمانده باید اقدامات منسجم و به‌موقعی را انجام دهند.

*سفیر ایران در اتحادیه اروپا

منبع: یورو نیوز/ ترجمه شده در مثلث/ سعید سبحانی