اختصاصی/ مثلث/ پیتر جنکینز : بعضی از شرکت‌های اروپایی شهامت همکاری با ایران را ندارند

منابع خبری در غرب می‌گویند که اتحادیه اروپا و خصوصا تروئیکای اروپایی به تلاش خود برای حفظ برجام ادامه می‌دهند. طی روزهای اخیر موضوعاتی از جمله ایجاد یک ساختار شبه‌سوئیفت توسط اروپا مطرح و حتی در میان سیاستمداران اروپایی بررسی شده است. با این حال به نظر می‌رسد برخی سیاستمداران مانند آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، ایجاد چنین ساختاری را به مثابه تقابل جدی با واشنگتن دانسته و از آن اجتناب می‌کنند. در هر حال، نسبت به توانایی‌های اروپا در خصوص مواجهه با تحریم‌های ثانویه‌ آمریکا علیه ایران تردیدهایی جدی وجود دارد. قانونی که اتحادیه اروپا برای مقابله با تحریم‌های آمریکا پیش‌بینی کرده نسخه‌ جدیدی است از قانونی به نام «Blocking Statute» که اتحادیه اروپا سال ۱۹۹۶ در برابر تحریم‌های کوبا توسط‌ آمریکا تصویب کرده بود. این پرسش مطرح است آیا اروپا قادر خواهد بود مقابل تحریم‌های آمریکا علیه ایران موضعی قدرتمند اتخاذ کند و آیا قوانین مسدودساز اروپا برای حمایت از شرکت‌های اروپایی مقابل تحریم‌های آمریکا علیه ایران کارا خواهد بود؟

طی هفته‌های اخیر، مقامات و رسانه‌های اروپایی مانور زیادی روی‌‌ قوانین مسدود‌ساز (در قبال تحریم‌های ثانویه‌ آمریکا علیه ایران) صورت داده‌اند. کارایی قانون حمایتی اروپا موسوم به قانون مسدودساز جهت حمایت از ایران در مقابل تحریم‌های ایالات متحده‌ آمریکا تا چه ‌اندازه می‌دانید؟

   بیشتر شرکت‌های اروپایی که  در‌ آمریکا دارای منافع اقتصادی و مشغول ‌فعالیت تجاری می‎‌باشند، این موضوع را در نظر نمی‌گیرند که «قوانین مسدودساز» تحریم‌ها که از سوی اتحادیه اروپا به‌روزرسانی شده، می‌تواند به‌اندازه کافی از منافع آنها محافظت کند.

این شرکت‌ها بسیار نگرانند که در صورت فعالیت تجاری با ایران یا در این کشور، ایالات متحده جریمه‌های سنگین را بر آنها اعمال کند و حتی با وجود پرداخت این جریمه‌ها دیگر قادر به ادامه تجارت و فعالیت اقتصادی در‌ آمریکا نخواهند بود. همین جریمه‌های سنگین واشنگتن بسیاری از شرکت‌ها را وادار می‌کند که از بازار ایران بیرون بیایند یا از ورود به این بازار خودداری کنند.

ممکن است شرکت‌های اروپایی جایگزینی بازار ایران را به‌جای بازار‌ آمریکا به عنوان یک راه‌حل در مقابل تحریم‌ها در نظر بگیرند،‌ اما حقیقت آن است که برای بسیاری از این شرکت‌ها بازدهی مالی  یا سودهی بازار‌ آمریکا بسیار بزرگ‌تر و گسترده‌تر از بازار ایران است، پس خروج این شرکت‌ها از بازار‌ آمریکا اقدامی عقلانی و منطقی به نظر نمی‌رسد.

در عین حال ممکن است برخی شرکت‌های اروپایی هیچ فعالیت اقتصادی یا منافع تجاری در بازار‌ آمریکا نداشته باشند که به گمانم برای این‌گونه شرکت‌ها، تحریم‌های آمریکا هیچ‌گونه تهدیدی علیه منافع و حیات آتی این شرکت‌ها نخواهد بود و در این صورت این شرکت‌ها همچنان فعالیت‌های اقتصادی و تجاری خود را با ایران ادامه خواهند داد.

با توجه به آنچه از سوی شما مورد اشاره قرار گرفت، آیا اتحادیه اروپا و خصوصا تروئیکای اروپایی قادر به ایستادگی در برابر ایالات متحده در قبال تحریم‌های ثانویه ایران خواهند بود؟ اروپای واحد چه تعهدات و تضمین‌هایی در این خصوص می‌تواند به ایران دهد‌؟

   اروپا می‌تواند متعهد شود که به تعهدات خود در مقابل برجام- پس از خروج‌ آمریکا- پایبند خواهد بود تا زمانی که ایران به آن پایبند است، در واقع آن‌طور که تاکنون متعهد بوده است‌. اروپا همچنین می‌تواند متعهد شود که راه‌هایی جهت به حداقل رساندن آسیب اقتصادی به ایران که‌ آمریکا خواهان آن است بیابد.‌ اما این موضوع که اروپا بتواند ایران را مطمئن سازد که به همان‌ اندازه‌ای آسوده و ثروتمند خواهد بود که اگر‌ آمریکا در برجام می‌ماند و به تعهدات خود در قبال برجام عمل می‌کرد، فراتر از قدرت کشورهای اروپایی است.

آیا ایجاد چنین مکانیزمی از سوی اتحادیه اروپا ممکن است‌؟ آیا کشورها و دولت‌های اروپایی می‌توانند شرکت‌های اروپایی را ملزم به همکاری با ایران نمایند؟ به نظر شما چه راهکارهای‌ عملی در این خصوص وجود دارد؟ به نظر می‌رسد تا کنون راهکارهای عینی در این خصوص از سوی کشورهای اروپایی ارائه نشده است. 

   در اتحادیه اروپا دولت‌ها می‌توانند شرکت‌ها را به داشتن مشی و روشی مشخص تشویق کنند یا با استفاده از قوانین و مقررات، نوعی از مجازات‌ها را در مقابل برخی رفتارها در نظر بگیرند، ‌اما به نظرم این خیلی غیرواقع‌بینانه است که انتظار داشته باشیم کمیسیون اروپا یا هرکدام از دولت‌های اروپایی به تنهایی، شرکت‌ها را مجبور به فعالیت اقتصادی و تجاری در ایران کند، به ویژه اگر این فعالیت تجاری و اقتصادی، سودآوری  یا حیات این شرکت‎‌ها را با تهدید روبه‌رو کند.

دولت‌ها حداکثر کاری را که می‌توانند در این زمینه انجام دهند این است که مسیرها و کانال‌های مطمئنی را برای نقل و انتقالات مالی با هدف تسهیل و تشویق سرمایه‌گذاری و فعالیت اقتصادی در ایران فراهم کنند.

در مجموع دولت ترامپ برخلاف آن چیزی که دولت‌های اروپایی یا نماینده عالی اتحادیه اروپا، یعنی خانم موگرینی می‌خواهند، موفق خواهد شد تا از سرمایه‌گذاری شرکت‌های اروپایی در ایران جلوگیری کند و حجم تجارت اروپا با ایران را کاهش دهد.

برخی از شرکت‌های اتحادیه اروپا شهامت انجام تجارت در ایران و با ایران را خواهند داشت و برخی دیگر نخواهند داشت. آن شرکت‌هایی که احساس می‌کنند در قبال محدودیت‌های قانونی‌ آمریکا در برخورد با ایران آسیب‌پذیر خواهند بود – شرکت‌هایی که منافع تجاری آنها با منافع تجاری‌ آمریکا گره خورده و کارشناسان و مدیران آنها مجبور به سفر به‌ آمریکا هستند- شهامت تجارت با ایران را نخواهند داشت، مگر اینکه اتحادیه اروپا راهی جهت حمایت از آنها در برابر اقدامات و فشارهای حکومت‌ آمریکا بیابد.