الزام آور بدون ضمانت اجرایی / چگونه باید از دستاورد لاهه دفاع کنیم؟
قبل از هر چیزی باید بگویم که رای دادگاه لاهه الزام‌آور هست، اما ضمانت اجرایی ندارد
مثلث/ سید داوود آقایی/استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه تهران : در یک نگاه کلی این موضوع را می‌توان از چند منظر مورد بررسی قرار داد؛ نخست اینکه آیا ایران می‌تواند انتظار داشته باشد، آمریکا نسبت به حکمی که از طرف دیوان لاهه مبنی بر تعلیق تحریم‌ها صادر شده عمل کند یا خیر. پاسخ این پرسش منفی است و نمی‌‌توان چنین انتظاری را از دولت ترامپ داشت. موضوع دیگر مزیت‌ها و اثرهای مثبتی است که این حکم برای جمهوری اسلامی در جامعه بین‌الملل به همراه خواهد داشت، چرا‌که نگرش‌ها را در جهان نسبت به ایران تغییر می‌دهد. این حکم نشانگر این مطلب خواهد بود که آمریکا کشوری ناقض تعهدات بین‌المللی است و تحریم‌ها را نابجا بر ایران تحمیل کرده است. این امر را می‌توان جنبه مثبت حکم لاهه دانست زیرا می‌توان با محکوم‌ساختن آمریکا به نقض‌کننده قوانین بین‌الملل و کشوری که تابع و پیرو تعهدات جهانی نیست و با یکجانبه‌گرایی تصمیم‌گیری می‌کند؛ از آن به عنوان اهرم فشار و تبلیغ علیه آن استفاده کرد. آمریکا تا‌کنون از تعهدات بین‌المللی گوناگونی خارج شده است. عدم پایبندی به حکم دیوان لاهه فرصت مناسبی برای انزوای هرچه بیشتر این کشور است. در حال حاضر آمریکا یک متهم یا محکوم در دیوان بین‌المللی دادگستری است که باید به حکم صادره از طرف دادگاه پایبند باشد. این امر نشان می‌دهد ایالات متحده در برهه‌ای از زمان بخشی از قوانین و قواعد حقوق بین‌المللی را نقض کرده است که برجام، قطعنامه 2231 شورای امنیت و قرارداد مودت 1955 نمونه‌هایی از آنها به شمار می‌رود.
در حکم کنونی نیز این موارد هرچند به صورت نانوشته لحاظ شده اما در بخش هایی از آن اشاره شده که آمریکا قرارداد مودت را نقض کرده و اکنون باید برای برداشتن محدودیت‌هایی که بر سر راه نقل و انتقال اقلام و کالاها به ایران قرار داده اقدامات لازم را صورت دهد، چرا که این امر در تناقض با برخی مواد پیمان است. دیوان همچنین اشاره کرده که آمریکا باید موانعی را که برای نقل و انتقال برخی از کالاها همچون دارو، محصولات کشاورزی، مواد غذایی و هواپیما قرار دارد، مرتفع سازد. بنابراین قطعا از منظر افکار عمومی بین‌المللی آمریکا تحت فشار قرار خواهد گرفت و چهره این کشور بیش از گذشته مخدوش خواهد شد.
عنصر «زمان» موضوعی مهم در صدور حکم دیوان لاهه است. 13 آبان تحریم‌های دوم آمریکا شامل تحریم‌های نفتی و بانکی که بسیار تاثیرگذار هم خواهد بود فر‌امی‌رسد و تصویب این قانون می‌تواند موجب پایبندی هرچه بیشتر کشورهای عضو برجام یا همان 1+4 شود. مقامات و مسئولان جمهوری اسلامی نمی‌‌توانند انتظار اجرای این حکم را از طرف آمریکا داشته باشند اما این موضوع یک بهانه و اهرم فشار بسیار خوبی را به ویژه در زمان حاضر که تحریم‌های 13 آبان پیش رو است، در اختیار کشور قرار خواهد داد.
بنابراین مسئولان کشوری می‌توانند از فرصت به دست آمده استفاده بهینه را ببرند و جامعه جهانی را با خود همراه کنند. از طرفی می‌توانند به جهان بفهمانند که کاخ سفید ناقض بارز قوانین بین‌الملل بوده و با استفاده از دیپلماسی فشار برای آمریکا و رایزنی هرچه بیشتر با کشورهای اروپایی به منظور نشان دادن حقانیت ایران آنان را با خود همسو کند.
مقامات کشورمان می‌توانند به جامعه بین‌الملل اثبات کنند نه‌تنها آمریکا نباید تحریم‌های بیشتری را علیه ایران وضع کند، بلکه تحریم‌هایی که در زمان خروج از برجام از طرف این کشور اعمال شد نیز غیر‌قانونی است و باید لغو شوند. بنابراین وضع تحریم‌های جدید نیز نقض قوانین بین‌المللی است. در این راستا، دیپلماسی عمومی ایران می‌تواند فعال‌تر عمل کند و مقامات جمهوری اسلامی می‌توانند در این زمینه به رایزنی‌های بیشتر بپردازند و دنیا را بیش از پیش با خود همراه کنند. اما در پاسخ به این پرسش که تصمیم دادگاه لاهه تا چه اندازه می‌تواند در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا تاثیرگذار باشد معتقدم که مردم آمریکا را باید به دو دسته تقسیم کرد.
گروه نخست توده مردم هستند که توجهی به مسائل خارجی نداشته وبیشتر موضوع‌های داخلی برای آنها اهمیت دارد. این افراد بر این باورند که در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ در عرصه رشد تولید و بهبود اوضاع اقتصادی اقدام‌های مثبتی صورت گرفته است، بنابراین رای آنها به جمهوری‌خواهان خواهد بود. روشنفکران و بخش تحصیلکرده آمریکا اما به‌طور قطع مسائل بین‌المللی را در تصمیم‌گیری و رای خود لحاظ خواهند کرد حتی اگر این تغییرات چندان موثر نباشد.
دیدگاه تان را بنویسید