روحانی محافظه‌کار شده است

 می‌توان بر‌اساس شواهد موجود، بیان کرد که آقای روحانی قبل و بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم بسیار متفاوت است و ایشان تغییراتی در روند و مشی سیاسی خود داشته‌اند؟

    وقتی صحبت از تغییر مشی می‌کنیم، بایستی توجه به یکسری المان‌ها و شاخص‌هایی باشد. دو وجه در خصوص دولت دوم آقای روحانی را بیان می‌کنم. یکی در مورد به‌کارگیری یک سری همکاران در دولت و خصوصا وزارتخانه‌هایی که جنبه اجتماعی، سیاسی و فرهنگ بالاتری دارند؛ مثل آموزش و پرورش، ارشاد اسلامی آموزش عالی. در این بخش حرکت از چهره‌های شاخص اصلاح‌طلب به سمت چهره‌های عمدتا محافظه‌کار را شاهد هستیم.

 بحث بعدی در مورد گفتمان خود آقای روحانی است. اگر مقایسه‌ای انجام شود میان صحبت‌های ایشان در ایام انتخابات و صحبت‌هایی که الان مطرح می‌کنند؛ یکسری اختلافاتی را شاهد خواهیم بود. البته بخشی از آن طبیعی و آن هم به دلیل فضای انتخابات است. اما من فکر می‌کنم همه آنچه بیان می‌شود در گفته و سخن، خلاصه نمی‌شود بلکه بر‌اساس یک استراتژی طراحی شده است. به‌طور مثال در نوع مواجهه با نیروهای نظامی در قبل از انتخابات و زمان فعلی. به هر جهت بر‌اساس این دو شاخصه‌ای که بیان کردم، فکر می‌کنم آقای روحانی در عملکرد خودشان نسبت به دولت اول، قدری محافظه‌کارانه برخورد کرده‌اند و به جریان اصولگرایی نزدیک‌تر شده‌اند.

چرا این اتفاق صورت گرفته است؟

   بخشی از آن به دلیل شرایط سخت و پیچیده‌ای است که در کشور وجود دارد. متأسفانه فضای سیاست بین‌الملل بعد از روی کار آمدن رئیس‌جمهور جدید آمریکا، مقداری به ضرر ایران بوده است و از طرفی در داخل هم فشارهایی به آقای روحانی وارد شده است و من معتقدم آقای روحانی به این نتیجه رسیده است که اگر بخواهد حداقل کارهایی را انجام دهد، نیاز به تعامل بیشتر با جریان سیاسی مقابل دارد.

 از طرف دیگر، مردم هم یکسری خواسته و مطالبه‌ای دارند. مردمی ‌که در دور دوم، بیش از دور اول به آقای روحانی رای دادند و اگرچه اتفاقات معیشتی و اقتصادی را به صورت ملموس ندیده بودند، طبیعتا باتوجه به درکی که از شرایط داشتند، اصرار به رای به آقای روحانی داشتند. بنابراین همان مردم یکسری خواسته‌ها و مطالباتی دارند که اکنون برای انجام شدن آن با‌تردید مواجه هستند؛ بنابراین مردم در این شرایطی که قرار دارند، سرخورده می‌شوند و تاثیر خود را در انتخابات آینده نشان خواهد داد.

 این به معنای پشیمانی مردم از انتخاب خود نیست. تمامی‌اصلاح‌طلبان، حتی آنهایی که انتقاداتی را به آقای روحانی دارند، انتخاب ایشان را در زمان خودش، بهترین می‌دانند. اما واقعیت مطلب این است که نمی‌توانند از خواسته‌ها و مطالبات خود دست بر‌دارند؛ خصوصا اینکه آقای روحانی با سرمایه اجتماعی جریان اصلاح‌طلبی در هر دو دور، به ریاست‌جمهوری رسیده‌اند. اصلاح‌طلبان بیش از هر جریان سیاسی دیگری مقابل پرسش‌های مردم قرار خواهند گرفت.

بنابراین من فکر می‌کنم این مطالب را بایستی از منظر هشدار که دولت مانند مجموعه‌های دیگر دائما در معرض مطالبه‌گری قرار بگیرد، بپذیریم و نه در راستای تضعیف آقای روحانی. ضمن اینکه با منطقی کردن خواسته‌ها، دولت هم بایستی به این موارد توجه کند. مردم خسته‌اند از انتخاباتی که با هزاران امید انجام می‌شود، اما پس از آن می‌بینند به هیچ‌یک از خواسته‌هایشان نمی‌رسند.

اشاره کردید آقای روحانی به سمت محافظه‌کاری پیش می‌روند و در بخشی دیگر گفتید که ممکن است بخشی از خواسته‌های مردم که در شعارهای آقای روحانی مطرح بود، به آنها عمل نشود. دورنمای این تغییرات چیست؟ آیا به دوران پس از ریاست‌جمهوری خودش می‌اندیشد؟

   فکر می‌کنم به جای اینکه به انگیزه‌های این بحث بپردازیم، بایستی با احتیاط جلو برویم. ممکن است از دیدگاه آقای روحانی این رویکردها مبتنی بر منافع و مصالح ملی باشد. ضمن اینکه تایید نمی‌کنم که این رفتارها برای ماندن در صحنه سیاسی، بعد از سال 1400 نباشد؛ در عین حال هر دلیل دیگری هم این محافظه‌کاری و تا حدی عقبگرد می‌تواند داشته باشد؛ بایستی بدنه همراه و حامی‌ ایشان توجیه شوند.

 بنابراین در وهله اول بایستی بپذیریم که این تغییر رویه صورت گرفته و سپس از خود ایشان یا نزدیکان ایشان که‌تریبون‌های رسمی دارند، چرایی آن را بشنویم. من فکر می‌کنم آقای روحانی باتوجه به سرنوشتی که روسای جمهوری قبل از او داشته‌اند، بخواهد شرایط را برای خودش کمی متفاوت‌تر کند، به ایشان حق می‌دهم. اما نباید از یاد ببریم که سرمایه اصلی نظام اسلامی، مردم هستند و این شرایط ممکن است موجب ناامیدی مردم از انتخاب خودشان شود. به‌نظرم آقای روحانی تلفیقی از نگاه‌های شخصی و منفعت کلان کشور را در این مباحث دخیل داده‌اند.

علت بیشتر این نوع محافظه‌کاری، فشارهایی است که در داخل برای‌شان به‌وجود آمده و سعی می‌کنند تا با عوض‌کردن فضا، بخشی از اهداف خود را جلو ببرند. البته ما که تجربه دولت دوم آقای هاشمی‌رفسنجانی را داشتیم و دیدیم که سیر وزرا به سمت چهره‌های محافظه‌کار نه‌تنها ایشان را کمک نکرد، بلکه آقای هاشمی را در موضع ضعف قرار داد و جریان اصولگرایی بیشتر سهم‌خواهی کردند. آقای روحانی هم باید به این شرایط دقت داشته باشند. تجربه گذشته نشان می‌دهد جناح راست سیاسی، ممکن است در برخی از موارد از کوتاه‌آمدن‌ها خوشحال باشند اما در درازمدت همراهی و همکاری با آقای روحانی برای رسیدن به موفقیت، نخواهند

داشت.

اشاره کردید که آقای روحانی در حال فاصله گرفتن از اصلاح‌طلبان و نزدیکی به اصولگرایان است. جایی دیگر اشاره کردید که آقای روحانی به واسطه سرمایه اجتماعی اصلاح‌طلبان، پیروز انتخابات شده‌اند. به نظر شما اصلاح‌طلبان برای آقای روحانی چه تصمیمی ‌دارند؟ آیا همچنان ایشان را همراهی خواهند کرد؟

   با توجه به اینکه شرایطی که موجب شد اصلاح‌طلبان از آقای روحانی حمایت کنند، همچنان باقی است و خصوصا در ماه‌های اخیر باتوجه به شرایط بین‌الملل، نیازمند انسجام بیشتر در داخل هستیم؛ تصورم بر این است که اصلاح‌طلبان بر حمایت خودشان از آقای روحانی ادامه خواهند داد. طبیعتا بخش‌هایی از جریان اصلاح‌طلبی، انتقادهایی بروز خواهد کرد که طبیعی است.

اگر قرار باشد که آقای روحانی بر مشی فعلی خودشان ادامه مسیر بدهند و قرار باشد این فاصله گرفتن‌ها بیشتر شود، مجموعه اصلاح‌طلبی در انتخابات آینده با چالش جدی مواجه خواهد شد. مردم به اشخاص رای نداده‌اند، مردم به کاندیدای منتخب یک جریان سیاسی رای داده‌اند. به‌نظرم هرچه به آخر دوره آقای روحانی نزدیک بشویم، بار انتقادات بیشتر خواهد شد و به‌نوعی استراتژی اصلاح‌طلبان از حمایت همه‌جانبه به حمایت نقادانه پیش برود.

 چقدر احتمال دارد برای انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1400، آقای روحانی راه خودش را از اصولگرایان جداکرده و برای حمایت از کاندیدایی اصولگرا با آقای لاریجانی، ائتلاف کند؟

    آنچه الان شاهد آن هستیم و مشی آقای روحانی و تمایل شخصی آقای روحانی، همین مسیر است. البته که تا انتخابات 1400 اتفاقات بسیاری رخ خواهد داد و شریط را تا آن زمان نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم. فکر می‌کنم آقای روحانی باتوجه به مشی‌ای که انتخاب کرده،‌ ترجیح می‌دهد که یک رفتار کم‌تنش را با اصلاح‌طلبان دنبال کند و در عین حال هم سعی می‌کند گزینش آینده‌اش از میان اصولگرایان معتدل باشد و هم اینکه باتوجه به خاستگاهی که در گذشته داشته، به نظر می‌رسد با این مجموعه، راحت‌تر

کار کند.