گفتوگو با دکترخوشخلقسیما
در مورد محصولات تراریخته بحث‌های منطقی داریم
دکتر خوش‌خلق‌سیما، مشاور عیسی کلانتری درباره جلسات تراریخته می‌گوید: « برگزاری جلسات با منتقدین که بخشی از آنها از همکاران خوب و دانشمند کشورمان هستند فرصت مغتنمی بود تا از نزدیک و در محیطی صمیمی (و صد البته گاهی پرتنش) از نظرات یکدیگر آگاه شده و سوءتفاهم‌ها تا حدودی برطرف شوند.» گفت‌وگوی ما با او را می‌خوانید.
سیاست‌های کلی دولت در مورد محصولات تراریخته چیست و چه خط‌مشی‌ای را دنبال می کند؟
با وجود تفاوت در میزان تقید دولت‌ها، در جمهوری اسلامی ایران همه دولت‌ها موظف به اجرای سیاست‌های کلی نظام، ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری و قوانین مصوب مجلس شورای هستند.
دولت یازدهم و دوازدهم نیز در اجرای سیاست‌های کلی علم و فناوری، سیاست‌های کلی کشاورزی، سیاست‌های محیط زیست و همچنین قانون ایمنی زیستی موارد زیر را دنبال می‌کند.
اجرای کامل قانون ایمنی زیستی که بر اساس ماده 2 آن «کلیه امور مربوط به تولید، رهاسازی، نقل و انتقال داخلی و فرامرزی، صادرات، واردات، عرضه، خرید، فروش، مصرف و استفاده از موجودات زنده تغییرشکل‌یافته ژنتیکی با رعایت مفاد این قانون مجاز است و دولت مکلف است تمهیدات لازم را برای انجام این امور از طریق بخش‌های غیردولتی فراهم آورد.»
حمایت همه‌جانبه از تحقیقات مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته بدون محدودیت فراتر از مرزهای دانش، از طریق شایسته‌سالاری و برگماشتن مدیران باورمند بر توانمندی‌های مهندسی ژنتیک توسعه آن. حمایت همه‌جانبه از تولید مسؤلانه داخلی محصولات تراریخته پس از طی مراحل آنالیز احتمال خطر و اخذ مجوز از مراجع ذی‌صلاح (وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت جهاد کشاورزی) پس از بررسی اسناد آنالیز احتمال خطر از سوی
سازمان حفاظت محیط زیست.
اطلاع‌رسانی دقیق و شفاف‌سازی از طریق برچسب‌گذاری و احترام به حق انتخاب مردم. با وجود تصویب قانون ایمنی زیستی در سال 1388، از سال 1394 بود که با تصویب آیین نامه اجرایی بند ب ماده 7 این قانون برچسب‌گذاری روی محصولات تراریخته الزامی شد. اگر‌چه به دلیل هراس‌افکنی‌های بیمورد در مورد محصولات تراریخته و عدم حمایت دولت در مقابل هجمه رسانه‌ای از صنایع روغن که برچسب‌گذاری را آغاز کرده بودند، این موضوع مدتی متوقف شد، اما در حال حاضر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نظارت بر حسن اجرای برچسب‌گذاری را آغاز کرده است.
تقویت آزمایشگاه‌های ردیابی و شناسایی محصولات تراریخته در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت علوم و تحقیقات و فناوری.
ساماندهی و نظارت بر واردات محصولات تراریخته. دولت درحال حاضر بر واردات محصولات تراریخته برای مصرف انسان (به طور عمده روغن و دانه‌های روغنی) و مصرف دام (به طور عمده دانه و کنجاله سویا و ذرت) نظارت کامل دارد. مسیر اخذ مجوز واردات به صورت ساده در زیر نشان داده شده است.
گفتنی است واردات محصولات تراریخته با وجود مخالفت جامعه علمی کشاورزی مبنی بر وجود توانمندسازی داخلی برای تولید همین نوع محصولات تراریخته از سال 1385 آغاز و تا امروز همه‌ساله افزایش یافته است. تا سال 1393 هیچگونه نظارتی بر واردات این محصولات صورت نمی‌گرفت و اصولا عموم مردم اطلاعی ازآن نداشتند.
«در یک کلام دولت به دنبال تقویت علمی کشور، حمایت از پژوهش، حمایت از تولید داخلی محصولات تراریخته و کاهش اتکا به واردات این محصولات و نظارت کامل بر فرایندهای تولید و واردات آن است.»
ثمرات جلسات با منتقدین تا کنون چه بوده است؟
برگزاری جلسات با منتقدین که بخشی از آنها از همکاران خوب و دانشمند کشورمان هستند فرصت مغتنمی بود تا از نزدیک و در محیطی صمیمی (و صد البته گاهی پرتنش) از نظرات یکدیگر آگاه شده و سوءتفاهم‌ها تا حدودی برطرف شوند. برای مثال در حال حاضر در جهان از 8/189 میلیون هکتار سطح زیر کشت کل محصولات تراریخته، 3/23 میلیون هکتار گیاهان تراریخته مقاوم به آفاتی هستند که فقط ژن مقاومت به آفات را دارند. 7/87میلیون هکتار گیاهان تراریخته متحمل به علف‌کش و 7/77 میلیون هکتار گیاهان تراریخته همزمان مقاوم به آفات و متحمل به علف‌کش هستند (هر دو صفت را دارند).
وقتی در جایی عنوان کردیم که در مجموع 101 هکتار گیاهان «دارای ژن مقاومت به آفات» و 4/166هکتار گیاهان دارای ژن تحمل به علف کش داریم، دو جلسه حدود 2 ساعته زمان برد تا ثابت کنیم که جمع اینها بیش از 8/189 میلیون هکتار نمی‌شود. البته مدیریت قابل تقدیر آقای دکترآقایا که به عنوان فرد مرضی‌الطرفین نیز در تبیین این موضوعات حائز اهمیت است. مورد دیگری که در نتیجه جلسات با منتقدین حاصل شد این بود که سطح زیرکشت محصولات تراریخته در دنیا رو به افزایش است و بیش از 78 درصد سطح زیرکشت سویا در جهان به محصولات تراریخته اختصاص دارد. ابهامی که برای منتقدین وجود داشت این بود که چرا دولت از همان 22 درصد سطح زیر کشت محصولات غیرتراریخته وارد نمی‌کند که در پاسخ اشاره شد به اینکه «سطح زیر کشت» و «محصول موجود در بازار تبادل جهانی» دو مقوله متفاوتند و در بازار جهانی ذرت یا سویا اصولا نمیتوان به سادگی محصول غیرتراریخته پیدا کرد و حتی در صورتی‌که به ندرت بتوان قدری ذرت غیرتراریخته را از هندوستان یا کشورهای دیگر وارد کرد از
مرغوبیت برخوردار نیستند.
آیا تصور می‌کردید دولت سایه میزبان موافق و منتقد تراریخته برای بررسی کارشناسی موضوع باشد؟
احتمالا منظور از دولت سایه، آقای دکتر جلیلی و تیم کارشناسی ایشان باشد. اینجانب با اصطلاحات سیاسی مانند «دولت سایه» و کارکرد آن آشنایی قبلی نداشته و ندارم.
اما آنچه در مورد آقای دکتر جلیلی باید عرض کنم برخورد متواضعانه و در خور تحسین ایشان با موضوع بود. ایشان به عنوان نماینده متعهد مقام معظم رهبری وقتی در جریان مخالفت‌هایی با تولید ملی محصولات تراریخته قرار گرفتند بازدیدی به مدت 9 ساعت پر از صدق و صفا از پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی داشتند. این بازدید رکوردی تاریخی در میان بازدیدهای صورت پذیرفته از این پژوهشگاه از بدو تاسیس بوده است. ایشان با دقت و حوصله ستودنی تمام حرف‌های پژوهشگران را شنیدند و وقتی حقانیت را در سخنان آنها مشاهده کردند عبارتی را در مورد این پژوهشگاه به کار بردند که ما خودمان هم که بنیانگذار و مدیر و پژوهشگر این پژوهشگاه هستیم این‌طور به آن نگاه نمی‌کردیم.
ایشان فرمودند: «پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی مرکز قدرت ایران اسلامی است.» البته ما می‌فهمیم که منظور ایشان صرفا پژوهشگاه بیوتکنولوژی نبوده بلکه کلیه مراکز پیشتاز علمی در کشور«مرکز قدرت ایران اسلامی» هستند ولی خب، این اولین‌باری بود که یکی از معتمدین مورد وثوق حضرت آقا چنین تعبیری را در مورد این پژوهشگاه به کار می‌بردند و ما هم افتخار کردیم. پس از این بازدید بود که ایشان برگزاری جلسات با منتقدین را توصیه کردند و اصرار ویژهای هم دارند که این جلسات حتی یک هفته هم تعطیل نشوند و ما سعی در اجرای دستورشان داریم. البته پیشرفت بسیار کند است و در بین طرفین، افرادی وجود دارند که مورد اعتماد طرفین نیستند. اما به هر حال فعلا همین ترکیب به کار خود ادامه می‌دهد. به نظر ما حداقل برکت این اقدام آقای دکتر جلیلی این بوده و خواهد بود که جنبه‌های ژورنالیستی دیگر فرصت مطرح‌شدن پیدا نکرده و بحث‌های منطقی با عدد و رقم و استناد به منابع معتبر جای خود را باز کرده است. نتیجه هرچه باشد مبارک است.
دیدگاه تان را بنویسید