نتایج آخرین سرشماری گونه تمساح مردابی در ایران / جمعیت گاندوها با در 20 سال گذشته نسبتاً ثابت بوده است

به گزارش مثلث آنلاین به نقل از خبرگزاری فارس ، سید مجید خرازیان مقدم مدیرکل دفتر حیات‌وحش و آبزیان آب‌های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به طرح سرشماری و تخمین جمعیت تمساح مردابی که همزمان با دهه فجر (بهمن‌ماه) امسال برای چندمین سال متوالی با همکاری بخش خزندگان و دوزیستان دفتر حیات‌وحش و آبزیان آب‌های داخلی سازمان و کارشناسان، محیط‌بانان و هم‌باران اداره کل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان انجام شد، گفت: با توجه به اینکه تمساح مردابی، گونه شاخص خزندگان کشور است، اجرای این طرح سرشماری از اهمیت بسیاری برخوردار است.

وی دستیابی به آمار حداقل جمعیت موجود گونه در مناطق تحت مدیریت سازمان، آگاهی از نحوه پراکنش گونه، آگاهی از وضعیت زیستگاه‌ها و کمبودها و نارسایی‌ها، شناسایی عوامل تهدید گونه در منطقه و تأثیر تغییرات ایجادشده بر روی جمعیت‌ها و سرانجام تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و ارائه راهکارهای بهبود مدیریت با توجه به نتایج به‌دست‌آمده را ازجمله اهداف این طرح دانست.

خرازیان مقدم بابیان اینکه در این عملیات چهار گروه سرشماری با استفاده از ابزارهای دقیق مانند تلسکوپ، جی‌پی‌اس و دوربین عکاسی مدرن به مناطق از پیش تعیین‌شده عزیمت کردند و سرشماری صورت گرفت، اظهار کرد: مناطق شمالی و شمال غرب منطقه حفاظت‌شده گاندو در اولویت قرارگرفته و ابتدا مورد پایش قرار گرفتند.

مدیرکل دفتر حیات‌وحش و آبزیان آب‌های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: سپس گروه‌ها عازم مناطق جنوب و جنوب شرقی منطقه شده و تمام برکه‌ها و مسیر رودخانه‌ها موردبررسی و آماربرداری به روش مشاهده مستقیم قرار گرفتند.

این مقام مسئول ادامه داد: در این مأموریت دریاچه‌های سدهای زیردان و پیشین با قایق موتوری مورد پایش قرار گرفتند. همچنین در دریاچه سد پیشین هنگام شب نیز سرشماری انجام شد. برای اطمینان از صحت آماربرداری تمساح‌ها در دریاچه سد پیشین از ضلع شمالی و جنوبی به‌طور همزمان با دو گروه، بازشماری صورت پذیرفت تا خطای مشاهدات به حداقل برسد.

خرازیان مقدم با اشاره به اینکه در سال جاری درمجموع تعداد 56 برکه و هوتک (استخرهای دست‌ساخت که از آب باران تغذیه می‌شود ) موردبررسی واقع‌شده و این در حالی است که طی سال‌های گذشته تعداد 75 برکه و هوتک شناسایی و ثبت مختصات و شناسنامه‌دار شده‌اند، گفت: موقعیت این برکه‌ها با توجه به پراکنش تمساح‌ها، بیشتر در شمال و شمال غربی منطقه حفاظت‌شده گاندو قرار دارد و وابستگی شدید تمساح به آب را نشان می‌دهد. ازآنجاکه گاهی تعدادی از این برکه‌ها بافاصله چندمتری نسبت به یکدیگر قرار دارند، در عملیات سرشماری این برکه‌ها با یک نام و یکجا سرشماری شدند چراکه در نقشه‌ها به دلیل فاصله کم، نقاط هم‌پوشانی دارند.

خشک‌سالی عامل کوچ اجباری تمساح پوزه‌کوتاه مردابی

مدیرکل دفتر حیات‌وحش و آبزیان آب‌های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: با توجه به اطلاعات موجود برکه‌ها از سال‌های گذشته و شرایط زیستگاهی مناطق و خشک‌سالی چندساله اخیر، تعداد زیادی از هوتک ها و برکه‌های پائین‌دست رودخانه‌های کاجو، باهوکلات و سرباز خشک‌شده و یا بسیار کم آب بودند که این عامل باعث کوچ اجباری تمساح پوزه‌کوتاه مردابی شده است لذا برخی از هوتک هایی که در سرشماری سال‌های قبل دارای تمساح بودند در زمان سرشماری سال جاری هیچ آثاری از وجود تمساح در آن‌ها مشاهده نشد.

وی اظهار کرد: از طرفی با برنامه‌های زنده گیری و انتقال تمساح توسط ادارات شهرستان‌های نیک شهر، سرباز و چابهار این امر بیشتر مشهود بود. جمعیت تمساح در سال جاری را با توجه به مشاهده مستقیم و خطای 20 درصد می‌توان 503 سر تخمین زد که بزرگ‌ترین تجمع آن در منطقه حوزه سد پیشین و بند آبی شیرگواز قرار دارد .

در 20 سال گذشته جمعیت تمساح مردابی با رشد بسیار کمی نسبتاً ثابت بوده است

خرازیان مقدم خاطرنشان کرد: با مروری بر وضعیت جمعیتی تمساح مردابی در 20 سال گذشته درمی‌یابیم که جمعیت تمساح مردابی با رشد بسیار کمی نسبتاً ثابت بوده است و شاید بتوان گفت ظرفیت زیستگاه بیش از این نیست هرچند تصرفات و تخریب برکه‌ها و برداشت آب باعث شده تجمع جمعیتی را شاهد باشیم اما ازنظر تعداد چندان تغییر قابل‌ملاحظه‌ای نداشته است از طرفی آمار تخمینی تلفات جاده‌ای یا خشک‌سالی در حد 10 تا 15 سر در این چند سال نبوده است.

وی با تأکید بر اینکه کنترل جمعیت نیاز به برنامه‌ریزی و اجرای پایش مداوم هرساله دارد و مطالعه ناشناخته‌ها از قبیل تهاجم، بیماری و نحوه بقاء گونه الزامی است، تصریح کرد: به همین منظور بخش خزندگان و دوزیستان دفتر حیات‌وحش و آبزیان آب‌های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست در سال‌های اخیر با تهیه و تدوین و اجرای برنامه عمل (Action Plan) حفاظت و مدیریت تمساح مردابی (که انجام سرشماری سالیانه گونه بخش مهمی از آن محسوب می‌شود)، علی‌رغم تمامی مشکلات و کمبودهای موجود به‌ویژه ازلحاظ اعتبارات، اقدام به تکمیل اطلاعات سالیانه در راستای حفاظت و مدیریت بهینه در خصوص این‌گونه ارزشمند ملی کرده است.

فرهنگ اهالی بومی در حفاظت و بقاء گاندو نقش بسیار مهمی دارد

مدیرکل دفتر حیات‌وحش و آبزیان آب‌های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: البته با توجه به فرهنگ اهالی بومی این مناطق که وجود این زیستمند را مایه برکت می‌دانند، حمایت آن‌ها در حفاظت و بقاء این‌گونه نقش بسیار مهمی دارد چراکه بلوچ‌ها معتقدند هر جا آب هست، تمساح هم هست. این دو در نگاه مردم بلوچ لازم و ملزوم یکدیگرند که اگر یکی برود دیگری هم به قهر، سرزمین را ترک می‌کند.

خرازیان مقدم گفت: لیکن با توجه به وسعت زیاد منطقه حفاظت‌شده گاندو و پراکنش تمساح در خارج از آن و کمبود کارکنان اجرایی سازمان، حفاظت کامل ازاین‌گونه غیرممکن بوده و لذا سهیم کردن مردم بومی در امور حفاظتی اجتناب‌ناپذیر است. انجام آموزش‌های لازم و مداوم و توانمندسازی جوامع محلی در این رابطه می‌تواند تهدیدات را به حداقل خود برساند.

گفتنی است، تمساح مردابی یا پوزه‌کوتاه (Crocodylus palustris) بانام انگلیسی «Mugger» به‌عنوان یک‌گونه در شبه‌قاره هند شناخته‌شده و حوزه پراکنش آن در ایران غربی‌ترین نقطه پراکنش جهانی این‌گونه به‌حساب می‌آید.

پراکنش این‌گونه در ایران محدود به قسمتی از ناحیه مکران در استان سیستان و بلوچستان در حوزه شهرستان‌های چابهار، سرباز، نیک شهر و نیز سراوان هست. این جانور به‌عنوان تنها گونه حاضر از راسته تمساح‌ها در ایران و بزرگ‌ترین خزنده در سطح کشور محسوب می‌شود. این‌گونه در آخرین طبقه‌بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در سال 2017 جزء گروه آسیب‌پذیر (VU) طبقه‌بندی‌شده است و عمده‌ترین عامل تهدیدکننده آن خشک‌سالی ، تخریب و تصرف زیستگاه‌ها هست.