نه‌پیشرفت، نه پسرفت/ نتایج جاکارتا، ناکامی بود یا موفقیت؟

هجدهمین دوره بازی‌های آسیایی ۲۰۱۸ اندونزی، با ۲۰ مدال طلا، ۲۰ مدال نقره و ۲۲ مدال برنز برای کاروان ایران به پایان رسید و ایران در پایان مسابقات در رده ششم جدول مدالی قرار گرفت. ایران در بازی‌های آسیایی ۲۰۱۴ اینچئون موفق به کسب ۲۱ مدال طلا و رتبه پنجمی شده بود اما کاروان ایران در اندونزی نتوانست تعداد مدال‌های طلا و همچنین رتبه دوره قبل را تکرار کند.

البته مجموع مدال‌های کاروان ایران در اندونزی به عدد ۶۲ رسید که نسبت به مجموع مدال‌ها در اینچئون بیشتر است. ایران در بازی‌های آسیایی ۲۰۱۴ اینچئون به ۲۱ مدال طلا،  ۱۸ مدال نقره و ۱۸ مدال برنز (مجموع ۵۷ مدال) رسیده بود.

اما حضور کاروان ایران در هجدهمین دوره بازی‌های آسیایی در کنار بسیاری از حاشیه‌ها و ناکامی‌ هایش، اتفاقات مثبتی هم داشت که امیدها را مضاعف کرد. کاروان ایران در بازی‌های آسیایی صاحب ۶۲ مدال شد. البته به جز ۷ مدال که تاریخی شدند، سایر مدال‌ها در ورزش ایران دارای پیشینه بودند و از جمله طلای والیبال و نقره بسکتبال. 

کشتی هم در جاکارتا ۸ مدال برای کاروان ایران کسب کرد تا مثل همیشه سهم قابل‌توجهی در عملکرد کلی کاروان داشته باشد، مجموع  ۲۰ مدال هم در رشته‌های رزمی به دست آمد، در وزنه‌برداری طلا و نقره سنگین‌وزن باز هم از آنِ ایران شد و در رشته‌هایی دیگر همچون قایقرانی، دوومیدانی، تیروکمان، تیراندازی و شمشیربازی مدال‌هایی برای ورزش ایران به دست آمد. 

البته‌ مدال این رشته‌ها و ورزشکاران‌شان قابل توجه است اما این‌گونه موفقیت‌ها در این رشته‌ها دوره به دوره تکرار می‌شود و این اثبات می‌کند پیشرفت آنها که از خیلی وقت پیش آغاز شده، همچنان در حال ادامه مسیر است و این‌گونه در کسب جایگاه ششمی ایران تاثیرگذار بوده‌اند. در این میان مهم‌ترین موضوع در رابطه با کاروان ایران، اتفاقاتی بود که برای اولین بار یا به واسطه طلسم‌شکنی رقم خورد و امیدها را برای درخشش در رشته‌ها‌ی جدید زنده کرد. 

در مجموع و در یک ارزیابی غالب از عملکرد کلی کاروان اعزامی به اندونزی هم می‌توان به این نتیجه رسید که همین اتفاقات، نقاط مثبت مجموعه کاروان ایران را موجب شدند و آن را از انتقاد محض در امان نگاه داشتند. در غیر این صورت همین رضایت نسبی هم از این کاروان و عملکردش ایجاد نمی‌‌شد. 

شاید اولین نقطه مثبت در مورد کاروان ورزش ایران در رابطه با حضور کمی بانوان بود که با ۱۰۵ ورزشکار رکوردی تاریخی را به ثبت رساند اگرچه هیچ یک سهمی از مدال‌های طلای توزیع‌شده نداشتند. اما رکوردهای اصلی در جریان بازی‌ها به دست آمد تا ثابت شود رشته‌هایی هستند که به جمع رشته‌های در حال پیشرفت و افتخارآفرین قبلی اضافه خواهند شد.

قهرمانی کبدی آن هم همزمان در هر دو بخش مردان و زنان که در حضور مدعی قدیمی این رشته یعنی هند و برای اولین‌بار به دست آمد، یکی از مثبت‌ترین اتفاقات ورزش ایران در این دوره از بازی‌های آسیایی بود به خصوص اینکه در یک رشته گروهی به دست آمد و تا حدی کمبودهای ورزش ایران در مدال گروهی را جبران کرد. بعد از آن هم که واترپلو با ایستادن روی سکوی سوم و طلسم شکنی ۴۴‌ساله ادامه‌دهنده این راه بود. مدال برنز واترپلو در شرایطی به دست آمد که آخرین مدال این رشته در بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴ که ایران میزبان آن بود، به دست ‌آمده بود. در این بین از دیگر مدال‌هایی که برای اولین‌بار و بازهم در رشته گروهی به دست آمد هم نباید غافل شد، یعنی مدال برنز بسکتبال سه به سه. 

مدال زهرا کیانی در تالو هم که در فینال اما به رنگ نقره به دست آمد،  طلسم بی‌مدال بانوان در این رشته را شکست. از دیگر طلسم‌شکنی‌های ایرانی‌ها در بازی‌های آسیایی مربوط به مدال طلای ارزشمندی می‌شود که توسط رضا علیپور و در صخره‌نوردی به دست آمد و جزو اولین‌ها بود. 

قهرمانی حسین کیهانی در دو استقامت هم هیچ حرف و حدیثی برای این ورزشکار باقی نگذاشت چرا که با عملکردش طلسم تاریخی طلا و طلسم ۲۰ ساله مدال را در این ماده بازی‌های آسیایی شکست و علاوه بر این از رکورد ایران در این رشته که متعلق به خودش بود هم ۱۱ ثانیه کم کرد.  صعود نوشاد عالمیان به نیمه‌نهایی مسابقات تنیس روی میز و مدال‌آوری‌اش هم تاریخی‌تر از آن بود که به این راحتی قابل چشم‌پوشی باشد، به خصوص اینکه بعد از نیم‌قرن و با از سرِ راه برداشتن مدعیان بالانشین رنکینگ جهانی حاصل شد. 

این مدال‌ها و نام صاحبان آنها برای همیشه در تاریخ ورزش ایران ثبت خواهد شد؛ به‌خصوص که عاملان اصلی در ارزیابی مثبت کاروان ایران از نگاه مسئولان هستند اما آنچه اهمیت دارد اینکه برق و درخشش این مدال‌ها و تاریخ‌سازی‌ها نباید ورزش ایران و تصمیم‌گیرندگانش را به اندازه‌ای تحت تاثیر قرار دهد که خطر عقبگرد و سقوط را نادیده بگیرند. 

به هر حال نقطه‌ای که این ورزشکاران و مسئولان مستقیم‌شان بعد از کسب مدال‌های تاریخی در بازی‌های آسیایی به آن رسیده‌اند، قطعا نه پایان راه است و نه از حاشیه امنیت به دور که اگر نگاهی غیر از این باشد، بی‌تردید به پسرفت ورزش کشورمان منجر خواهد شد. 

حالا مسئولان ورزش در اظهارنظرهایی که بعد از بازی‌های آسیایی داشته‌اند به بررسی موفقیت‌ها و ناکامی‌های کاروان و حتی تشکیل ستاد برای آن اشاره کرده‌اند و اینکه بر اساس نتایج این ارزیابی‌ها برای المپیک و بازی‌های آسیایی آتی تصمیم‌‌گیری خواهد شد. شاید این نقطه امیدی باشد که بتوان توسعه ورزش را در آن دید.

در عین حال اما پرونده هجدهمین دوره بازی‌های آسیایی درحالی بسته شد که ایران نسبت به دوره گذشته یک پله در جدول رده‌بندی مدال‌ها سقوط داشت و یک مدال طلا هم کمتر از قبل گرفت. با این حال در تعداد مدال‌ها پیشرفت داشتیم. این آمارها در حالی با واکنش‌های کارشناسان روبه‌رو شده که برخی اهالی ورزش تاکید می‌کنند؛ ورزش ایران در حالی در تعداد مدال نسبت به دوره گذشته رشد داشته است که حدود ۱۰۲ ورزشکار بیشتر از تعداد دوره گذشته با خود به اندونزی برده است. آیا با این افزایش تعداد ورزشکاران نباید مدال‌های طلا هم حداقل یک طلا نسبت به دوره گذشته اضافه می‌شد؟

در این دوره 378 ورزشکار از کشورمان در رشته‌های مختلف با حریفان رقابت کردند، با وجود این، تعداد مدال‌های طلا نسبت به دوره قبل کمتر بود. ایران در دوره قبلی بازی‌های آسیایی در سال 2014 به‌میزبانی اینچئون با 276 ورزشکار توانست 21 طلا، 18 نقره، 18 برنز و مجموع 57 مدال کسب کند و در رده پنجم قرار بگیرد. کاروان ایران در بازی‌های سال 2010 گوانگژو 20 طلا، 15 نقره و 24 برنز کسب کرده و در رده چهارم ایستاده بود. این دوره و در اندونزی اما ایران در رده ششم جدول توزیع مدال‌ها ایستاد. بعد از پایان کار کاروان ورزش ایران در بازی‌های آسیایی جاکارتا علاوه بر وزارت ورزش و کمیته ملی المپیک که به هر حال باید این کار را می‌کردند، رئیس‌جمهور و رئیس مجلس شورای اسلامی نیز طی پیام‌های جداگانه‌ای از عملکرد کاروان ورزش ایران تقدیر کردند.

پرسش این است که این پیام تقدیر برای کدام کار ویژه و شاخص کاروان ورزش ایران بوده است؟ 

این موضوع درست است که ما در برخی رشته‌ها نمایش قابل تقدیری داشتیم و برای نخستین بار به موفقیت‌های خوبی دست پیدا کردیم اما این مساله را هم باید در نظر داشت که در خیلی از رشته‌ها هم که تصور کسب مدال داشتیم، ناکام بودیم و نتوانستیم انتظارات را برآورده کنیم.

به نظر می‌رسد نگاه به ورزش به جای آنکه منطبق با واقعیت باشد به ابزاری برای کم‌کردن فشارها از روی دوش مردم تبدیل شده است. اما بزرگ‌نمایی اتفاقی که رخ نداده هم خیلی به سود آینده ورزش نیست.

«درخشش مقتدرانه همراه با کسب بیشترین مدال و بهترین نتایج تیمی از سوی ورزشکاران عزیز کشورمان در بازی‌های آسیایی «جاکارتا 2018» را به ملت بزرگ ایران، ورزشکاران، مدیران و مربیان پر‌تلاش کاروان ورزشی کشورمان تبریک می‌گویم و زحمات همه آنان را ارج می‌نهم. به‌ویژه آنکه‌ علی‌رغم برخی اعمال‌نظرها در نتایج مسابقات نهایی، حضور و کسب نتایج درخشان قهرمانان عزیزمان در این دوره از بازی‌ها با رعایت منش و اخلاق پهلوانی همراه بود.»

این بخشی از پیام حسن روحانی است. پیام تبریکی که از سوی برخی رسانه‌ها مورد نقد قرار گرفت. با این حال برخی دیگر از کارشناسان و صاحب‌نظران نیز اعتقاد دارند با توجه به زیر‌ساخت‌های ورزش کشور و مشکلاتی که در زمینه کشف استعدادها و پرورش ورزشکاران در شرایط حرفه‌ای وجود دارد نتایج به‌دست‌‌آمده در جاکارتا چندان هم نمی‌‌تواند به محل انتقاد تبدیل شود هرچند سقوط ایران از جایگاه چهارمی آسیا موضوعی نیست که بتوان به‌سادگی آن را توجیه کرد.