می‌توانیم بازار را کنترل کنیم/باید فضا مدیریت شود

مثلث/ یحیی آل اسحاق:  قطعا قیمت واقعی دلار آن نرخ‌های کذایی هفته گذشته که تا بیش از ۱۹ هزار تومان رفته بود، نیست و به دلیل عوامل متعددی مانند عوامل بین‌المللی، جو روانی و... این شوک در بازار ارز به وجود آمد که می‌توان گفت همه عوامل آن غیر‌اقتصادی بود. همان زمان گفتم موجودی ارزی ما تا پایان سال 210 میلیارد دلار و نیاز ارزی 80 میلیارد دلار است اما به نظر می‌رسد نظام تدبیر گیر دارد، اگر نظام تدبیر درست سامان بپذیرد و بتواند درست تنظیم کند.

البته دشمن کاری می‌کند تا جو روانی راه بیندازد، ولی اگر تدبیر درستی داشته باشیم، امکان کنترل بازار ارز وجود دارد. ما ‌20-12 میلیارد دلار در سال کالای اساسی اعم از دارو و اقلام خوراکی نیاز داریم. کل واردات کشور در حوزه مواد اولیه و قطعات 40 تا 50 میلیارد دلار ارزیابی می‌شود. هزینه های دیگر را نیز می‌توان نهایتا 10 میلیارد دلار تخمین زد که جمع پُرپر آن 80 میلیارد دلار می‌شود. نگاهی به گزارش های بانک جهانی و سازمان های اقتصادی بین‌المللی نیز نشان می‌دهد که ایران 120میلیارد دلار در چین، هند و کره ارز دارد و صادرات غیرنفتی‌اش نیز دست‌کم 45 میلیارد دلار است.

مطمئنا در بدترین وضعیت نیز ما 50 میلیارد دلار می‌توانیم نفت بفروشیم که جمع ارقام 120 میلیارد دلار ارز موجود در کشورهای دیگر، 45 میلیارد دلار صادرات غیرنفتی و 50 میلیارد دلار پول نفت حدود 210 میلیارد دلار می‌شود. نسبت 80 میلیارد دلار نیاز ارزی برای واردات به 210 میلیارد دلار منابع و درآمد ارزی نشان می‌دهد که نباید با مشکلی مواجه شویم. ضمن آنکه منابعی هم از ارزهای شخصی در شرکت‌ها و خانه‌ها وجود دارند.

آنچه مهم است تدبیر و نظام تدبیر و قاطعیت در اعمال مدیریت در حوزه بازار ارز است. پرداخت 20 میلیارد دلار برای واردات کالاهای اساسی باید به موقع انجام شود و بر واردات و عرضه نظارت صورت گیرد که امکان نظارت هم وجود دارد و مساله پنهانی نیست. چون می‌دانیم ارز را به چه کسی باید داد؟ چه کالایی می‌خواهد بیاورد؟ چه زمانی می‌آورد و چه طور می‌خواهد ذخیره کند؟ بنابراین طوری باید طراحی شود که منابع هدر نرود و مشکلات در حوزه های مختلف پیش نیاید. همین الان در گمرکات کلی جنس و مواد اولیه برای تولید است، پس مکانیزمی باید باشد که این دستگاه گردن آن دستگاه بیندازد. راهکاری به نام بازار ثانویه ارز درست کردند و عرضه‌کننده‌ها عمدتا پتروشیمی‌ها هستند. پتروشیمی‌ها همین الان بالای 30 تا 40 میلیارد دلار منابع ارزی دارند و می‌توانند به بازار ارز ثانویه بیاورند. کارخانجات فولاد نیز به همین شکل منابعی دارند. صنعت پتروشیمی و فولاد هر دو تحت مالکیت دولت هستند اینها می‌توانند ارز را با قیمت مناسب به بازار ثانویه عرضه کنند.

اگر درست این کار انجام شود، قیمت ارز در بازار ثانویه روی 6 تا 7 هزارتومان می‌آید اما چرا چنین نشده است؟ علت این اتفاق به عدم عرضه مناسب ارز بر‌می‌گردد. در بازار ثانویه هم به علت آنکه تکلیف معلوم نیست خیلی تقاضا به این بازار نیامده چون نگرانی ‌وجود دارد. در بازار ثانویه ارز به کسی می‌دهند که ثبت سفارش کرده باشد بنابراین ورودی و خروجی مقدار ارز معلوم و کاملا مساله تحت نظارت است. بازار سوم، برای تقاضاهای مردم عادی است که حدود 3 درصد مبادلات ارزی کشور را تشکیل می‌دهد. متأسفانه این بازار سوم ملاک تعیین قیمت ارز شده است. یعنی وقتی ارز در این بازار گران می‌شود همه توجه‌ها را به خود جلب می‌کند و کسی بخش های دیگر را نمی‌‌بیند که 20 میلیارد دلار کالاهای اساسی با دلار 4200 تومان تأمین می‌شود یا حجم تبادل در بازار ثانویه 45 میلیارد دلار است.

دولت باید به گونه‌ای بازار ارز را مدیریت کند که نرخ دلار به کمتر از ۱۰ هزار تومان یعنی حدود ۷۰۰۰ تومان برسد و پس از آن کنترل‌ها و نظارت‌های خود را بر این بازار به گونه‌ای اعمال کند که قیمت‌ها تثبیت شود.

انتظارات بازیگران متعدد در داخل و مسائل بین‌المللی باعث شد قیمت دلار کاهش پیدا کند و از سوی دیگر نیز عواملی مانند خرابکاری عده‌ای که در گذشته از کشور‌های همسایه برای بر هم ریختن بازار ارز، پول می‌گرفتند، سبب گرانی و التهاب در بازار ارز شدند اما به نظر می‌رسد این روز‌ها ورق برگشته و بازار به سمت آرامش حرکت می‌کند.

دولت و رسانه‌ها باید به گونه‌ای فضا را مدیریت کنند که قیمت دلار به آنچه از نظر علمی مدنظر بانک مرکزی و دولتمردان است برسد، پس از آن باید به سمت تثبیت نرخ مورد نظر حرکت کنند و به اقتصاد این کشور جان تازه‌ای ببخشند. هم‌اکنون دولت باید سیاست‌های اقتصادی، مالی و پولی و عرضه و تقاضا را در بازار ارز کنترل کند.، و از سوی دیگر باید فضای عمومی و رسانه‌ای را به‌گونه‌ای مدیریت کند که به سمت انتظارات نادرست سوق پیدا نکند‌ البته هم اکنون عده‌ای که در فضای مجازی جوسازی و قیمت‌سازی کرده‌اند، در دستگاه قضا‌ منتظر حکم و برخورد هستند. عده‌ای که زندگی خود را وارد قمار بازار ارز کرده‌اند، خسارات فراوانی دیده‌اند و ما باید بدانیم که بازار ارز، بازار سوداگری نیست و نباید سرمایه‌های خودمان را با این قمار خطرناک، از بین ببریم.