خلع سلاح بعید است/ گفت‌وگوی مثلث با دکتر دیوسالار
جزیره سنتوزای سنگاپور محل دیدار دو دشمن دیرینه یعنی رهبران آمریکا و کره‌شمالی بود. هفته گذشته سرانجام دیدار تاریخی دونالد ترامپ و کیم جونگ اون با هدف خلع سلاح هسته‌ای کره‌شمالی برگزار شد. با وجود ارزیابی‌های مثبتی که در ابتدای امر نسبت به این مذاکرات وجود دارد اما به نظر نمی‌رسد که رسیدن به خلع سلاح کامل کره‌شمالی، امری آسان باشد. در این میان روسیه و چین نیز خیلی خواهان خلع سلاح پیونگ‌یانگ نیستند و کاهش تنش در شبه‌جزیره گزینه مطلوب برای آنهاست. زیرا می‌دانند کره‌شمالی هسته‌ای یک ظرفیت بازدارندگی نسبی برای استراتژی گردش به شرق آمریکایی‌ها ایجاد می‌کند. در این خصوص با دکتر عبدالرسول دیوسالار، پژوهشگر مرکز تحقیقات استراتژیک خاورمیانه گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌آید.
ارزیابی شما از مذاکرات صورت‌گرفته میان دونالد ترامپ و کیم جونگ اون در سنگاپور چیست؟
دررابطه با مذاکرات میان رهبر کره‌شمالی و رئیس‌جمهور آمریکا در سنگاپور فارغ از نتیجه اولیه آن، نمی‌توان خیلی خوشبین بود و انتظار دستیابی به توافقنامه کاهش تسلیحات اتمی پیونگ‌یانگ را داشت. دلیل این امر نیز این است که از یک سو آمریکایی‌ها تا امروز حداقل راهکار مشخصی با هدف دادن ضمانت‌های لازم امنیتی به کره‌شمالی ارائه نکرده‌اند و از دیگر سو عقلانیت سیاسی در حوزه کره‌شمالی آنها را منع می‌کند که بدون دریافت ضمانت‌های لازم به سمت خلع سلاح کامل حرکت کنند. بنابراین این پیچیدگی و ابهام خیلی بزرگی در مذاکرات میان واشنگتن و پیونگ‌یانگ است که باید بدان توجه شود.
با توجه به این پیچیدگی‌ها می‌توان گفت طرفین با اهداف دیگری غیر از آنچه که در ظاهر مشاهده میشود یعنی خلع سلاح کره و گرفتن امتیاز از طرف آمریکایی، وارد مذاکرات شده‌اند؟
به نظر می‌رسد که در این مذاکرات و وضعیت فعلی نوعی خلاء استراتژیک وجود دارد و بر این اساس دلایلی که دو طرف را به یکدیگر نزدیک کرده دلایلی غیر از حل واقعی مساله به مفهوم رسیدن به یک معاهده خلع تسلیحات استراتژیک در یک برهه کوتاه‌مدت است که مهم‌ترین دلیل را می‌توان اهداف سیاسی داخلی دو کشور عنوان کرد.
کره‌شمالی سال‌هاست به‌دنبال این است که مشروعیت نظام سیاسی‌اش را بازگرداند و فشارها را کاهش دهد که نشست اخیر با رئیس‌جمهور آمریکا طبیعتا می‌تواند این مشروعیت سیاسی را برای آنها فراهم کند.
در حوزه سیاست داخلی آمریکا نیز برای ترامپ مساله کره‌شمالی یک نیاز و مساله جدی است. زیرا ترامپ بدون شک تا زمان انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره و سنا حتی به صورت غیرواقعی هم که شده سعی می‌کند نشان دهد مذاکرات با کره‌شمالی موفق بوده و او به نتایج معینی رسیده است؛ زیرا این تصویر می‌تواند موفقیت او را در انتخابات میان‌دوره‌ای افزایش دهد و این همان برگ برنده‌ای است که رئیس‌جمهوری آمریکا در حوزه سیاست داخلی به آن نیاز دارد.
همچنین در برهه‌ای که دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران خارج شده در حوزه سیاست خارجی نیاز به یک برگ برنده بزرگ در مقابل مخالفان دارد که هرگونه توافق با کره‌شمالی در استراتژی تبلیغاتی، سیاسی و امنیتی ترامپ می‌تواند بدیلی باشد که وی در حوزه سیاست داخلی به‌دنبالش است. بنابراین منافع از سمت ترامپ با هدف به نتیجه رساندن این موافقتنامه خیلی جدی است. بسیاری از منتقدان نیز بر این مساله اذعان دارند که حتی باراک اوباما و جورج بوش پسر نیز در موقعیت‌های مشابهی قرار داشتند که یک اجلاس بی‌نتیجه برگزار کنند و این کارت را به طرف کره‌ای بدهند که نشستی با رئیس‌جمهور آمریکا داشته باشد.
نقش روسیه و چین را در رابطه با مساله کره‌شمالی و حل احتمالی اختلافات با واشنگتن چطور می‌بینید، به بیان دیگر مسکو و پکن منافع‌شان در مورد پیونگ‌یانگ چیست؟
کره‌شمالی به عنوان یکی از ابعاد جدی سیاست امنیتی روسیه و چین برای مهار قدرت نظامی آمریکا در شرق دور همواره وجود داشته است. سفر سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه به کره‌شمالی نیز نشانی از این بود که روس‌ها آنجا منافع زیادی دارند که این مساله از کسی پوشیده نیست.
البته نمی‌توان گفت که ممکن است روسیه و چین بخواهند از موفقیت این نشست ممانعت کنند ولی قطعا بازی روسیه با کره‌شمالی با منافعی که ترامپ در این مقطع پیگیری می‌کند تفاوت بارز خواهد داشت و در سرنوشت ماجرا تاثیر جدی دارد. برداشت من این است که روسیه و چین به سمت کاهش تنش و نه معاهده خلع سلاح تمایل دارند و این بدان معناست که نه مسکو و نه پکن به‌دنبال خلع سلاح کامل کره‌شمالی نیستند. زیرا آنها آگاه هستند که وجود این سلاح‌ها می‌تواند یک ظرفیت بازدارندگی نسبی برای استراتژی گردش به شرق آمریکایی‌ها فراهم کند.
بنابراین موافقتنامه خلع سلاح کامل چندان به نفع روسیه، چین و کره‌شمالی نیست و آنها ممکن است اخلال‌هایی را در این میان ایجاد کنند.
تا این مرحله از مذاکرات به نظر شما کدام یک از طرفین منافع بیشتری کسب کرده است؟
اگر فرض کنیم هدف ترامپ جدای از حل اصلی مساله، استفاده از یک برگ برنده در انتخابات میان‌دوره‌ای است طبیعتا تا چند ماه آینده که انتخابات برگزار میشود به میزان کافی به این تعاملات با کره‌ای‌ها ادامه خواهد داد و برایش منافعی دارد. در مقابل کره نیز می‌تواند منافعی همچون بهبود نسبی روابط با کره‌جنوبی یا به رسمیت شناخته شدن به عنوان یک کشور هسته‌ای را به دست آورد. بنابراین وضعیت فعلی می‌تواند یک بازی برد-برد برای هر دو طرف هم واشنگتن و هم پیونگ‌یانگ
محسوب شود.
پیش‌بینی شما از آینده این مذاکرات چیست؟ باتوجه به سابقه ترامپ در خروج از معاهدات و همچنین غیرقابل پیش‌بینی بودن رهبر کره‌شمالی آیا این مذاکرات به سرانجامی خواهد رسید؟
در برهه فعلی مناسبات و توافقات بین پیونگ‌یانگ و واشنگتن خیلی پایدار به نظر نمی‌رسد، مگر اینکه جزئیات مشخصی از نحوه خلع سلاح، چگونگی خلع سلاح و آن امتیازاتی که طرفین بابت این مساله می‌دهند و می‌گیرند، منتشر شود.
تا امروز درباره جزئیات مذاکرات و توافقات، تنها نکات مبهمی انتشار یافته است. این در حالی است که در چنین مذاکراتی، جزئیات خیلی تعیین‌کننده است. درواقع اگر دو طرف بتوانند امتیازات لازم را از یکدیگر بگیرند، دوره جدیدی از مذاکرات کارشناسی در سطح پایین را تا چندین ماه ادامه خواهند داد. احتمالا ترامپ نیز از این پروسه استقبال خواهد کرد که مذاکرات تا زمان انتخابات میان‌دوره کنگره آمریکا به طول بینجامد.
به نظر می‌رسد بعد از انتخابات در آمریکا شاهد برخورد جدی‌تر در مورد کره‌شمالی خواهیم بود و احتمالا در آن مقطع اتفاق واقعی در مذاکرات پیونگ‌یانگ و واشنگتن یعنی رسیدن به یک توافق واقعی کاهش تسلیحات به وقوع خواهد
پیوست.
در این میان بحث‌های فنی بسیاری نیز مطرح است و برخی کارشناسان مسائل اتمی بحث‌هایی درباره مشخص‌نبودن میزان ایمنی تسلیحات اتمی کره‌شمالی مطرح می‌کنند و معتقد هستند پروسه خنثی‌سازی آنها از لحاظ فنی یک پروسه پیچیده و هزینه‌بر بین‌المللی است و نیاز به تلاش چندجانبه و پرهزینه دارد.
حال این مساله که قرار است چه کسی هزینه این اقدامات را پرداخت کند و آیا امکان انتقال این تسلیحات به آمریکا وجود دارد یا خیر، سوالاتی است که هنوز جوابی برای آنها مشخص نشده و جزئیاتی در این خصوص نیز منتشر نشده
است.
دیدگاه تان را بنویسید