در مواردی که بیمار با شکایت درد در ناحیه‌ای از بدن که قابل رویت و تشخیص بیرونی نیست به پزشک مراجعه می‌کند، پزشک درخواست انجام سونوگرافی می‌دهد. در ادامه به توضیح این بیماری‌ها پرداخته‌ایم.

بیماری های قابل تشخیص با سونوگرافی

برای آن که انواع بیماری‌های قابل تشخیص با سونوگرافی را بررسی کنیم، کافی است انواع سونوگرافی را بشناسیم.

1. سونوگرافی دستگاه گوارش

برای ارزیابی دستگاه گوارش و تشخیص بیماری‌هایی نظیر عفونی شدن آپاندیس، سنگ کیسه صفرا، عفونت‌های کبدی، آبسه پانکراس و ...، از سونوگرافی شکم استفاده می شود. لازم به ذکر است امکان سونوگرافی شکمی از معده و روده‌ها وجود ندارد، در واقع سونوگرافی از محیط‌های خالی یا پر از هوا ممکن نیست.

2. سونوگرافی بیماری های زنان

دستگاه تولید مثل زنان یعنی رحم و تخمدان‌ها، ممکن است در طول عمر هر بانویی با بیماری‌هایی نظیر فیبروم‌ها، انواع کیست‌های تخمدان و عفونت‌های لگنی درگیر شوند و پزشک زنان برای تشخیص این موارد نیاز به تصویربرداری از طریق دستگاه‌های سونوگرافی دارد.

3. سونوگرافی دستگاه دفع ادرار

برای تشخیص سنگ کلیه، عفونت‌های کلیه یا مجاری ادراری و مثانه، سنگ مثانه و ... می‌توان از سونوگرافی کمک گرفت. همچنین از امواج اولتراسوند برای از بین بردن بعضی سنگ‌های کلیه نیز استفاده می‌کنند.

4. سونوگرافی قلب و عروق

اکوکاردیوگرافی که نوعی سونوگرافی به حساب می‌آید، برای بررسی موارد زیر کاربرد دارد:

• ناهنجاری‌های قلب مانند نارسایی دریچه‌ها
• وجود لخته خون در حفره‌های قلب
• وجود سوراخ‌های غیرطبیعی در قلب
• بروز مشکل در رگ‌های خونی قلب
• مشکل در بافت بیرونی قلب

5. سونوگرافی غده تیروئید

ندول‌ها و توده‌های غده تیروئید از جمله بیماری‌های شایع دوران بزرگسالی می باشند که با انجام سونوگرافی قابل تشخیص اند. انجام سونوگرافی تیروئید در همه موارد الزامی نیست و تنها زمانی از آن استفاده می‌شود که بیمار در شرایط نگران کننده قرار داشته باشد. به عنوان مثال، وجود یک یا چند توده یا برآمدگی در ناحیه تیروئید خطرناک است. در این حالت پزشک برای بررسی خوش خیم یا بدخیم بودن توده‌ها، سونوگرافی غده تیروئید تجویز می‌کند.

6. سونوگرافی بافت های نرم یا موسکولواسکلتال

در پاسخ به سوال چه بیماری‌هایی با سونوگرافی قابل تشخیص هستند، می‌توان به بیماری‌های بافت‌های نرم بدن از جمله زردپی‌ها، تاندون‌ها و عضلات اشاره کرد. در مواقع بسیاری ممکن است هنگام ورزش کردن و انجام تمرینات سنگین، عضلات دچار پارگی شوند که سونوگرافی کمک قابل توجهی به تشخیص درست مکان این پارگی‌ها یا کشیدگی‌ها می‌کند.

از جمله بیمار‌ی‌ها و عارضه‌های عضلات و بافت‌های نرم بدن که توسط سونوگرافی قابل تشخیص است:

• گره عصبی (برای سندرم تونل کارپال و نوروما)
• آرتروز
• کیست
• فتق
• التهابات عضلانی
• دیگر شرایط حاد عضلات
• رگ به رگ شدن
• پارگی

7. سونوگرافی سینه

سونوگرافی سینه برای تشخیص توده‌ها، کیست‌ها و تومور‌ها توسط پزشک درخواست می‌گردد. درمان سرطان سینه با زمان تشخیص آن رابطه مستقیم داشته و در صورت تشخیص زود هنگام امکان بهبودی آن افزایش می‌یابد. استفاده از سونوگرافی های هندهلد برای این کار، سرعت تشخیص را چندین برابر کرده و به رفع سرطان سینه کمک شایانی می کند.

8. سونوگرافی نورونولوژی

این سونوگرافی که به سونوگرافی عصبی نیز معروف است. نوعی متفاوت از سونوگرافی است که از امواج مخصوصی برای تشخیص بیماری‌های مرتبط با مغز و نخاع مانند موارد زیر استفاده می‌گردد:

• فلج مغزی
• اسپینا بیفیدا
• سندرم داون
• آنسفالیت
• سکته مغزی
• آنوریسم
• آلزایمر
• صرع
• بیماری پارکینسون
• تنگی کانال نخاع
• اسکلروزچندگانه
• فلج
• میلیت
• تومورهای مغزی

9. سونوگرافی داپلر

سونوگرافی داپلر از طریق تخمین تعداد گلبول‌های قرمز و بررسی جریان خون می‌تواند بیماری‌های زیر را تشخیص دهد:

• انسداد شریانی
• کاهش گردش خون در پاها (بیماری شریان محیطی)
• برآمدگی عروق (آنوریسم)
• باریک شدن شریان گردن (تنگی شرایط کاروتید)
• لخته خون
• نارسایی وریدی
• نقص دریچه قلب و بیماری‌های مادرزادی قلبی

انواع سونوگرافی داپلر

انواع سونوگرافی داپلر را در ادامه ذکر خواهیم کرد و به تشخیص پزشک یکی از آن‌ها توسط بیمار باید انجام ‌شود.

• داپلر رنگی
• قدرتی
• طیفی
• داپلر مضاعف
• امواج متناوب

10. سونوگرافی رکتال

برای بررسی بافت مقعد و غده پروستات از سونوگرافی مقعدی استفاده می‌گردد. بیماری‌های زیر را می‌توان از طریق سونوگرافی رکتال مشخص نمود:

• پولیپ رکتوم
• سرطان رکتوم
• عفونت پری مقعدی
• آسیب‌های عضلانی اسفنکتر
• بزرگ و کوچک شدن غده پروستات
• عفونی شدن غده پروستات
• تشخیص سرطان پروستات

11. سونوگرافی بارداری

سونوگرافی دوران مختلف بارداری برای اطمینان از سلامت جنین توسط پزشک درخواست می‌گردد. انواع بیماری‌های جنین که از طریق سونوگرافی قابل تشخیص است، به شرح زیر می‌باشد:

• بیماری‌های وابسته به کروموزوم‌ها مانند سندرم داون
• تشخیص بیماری‌های قلب
• کام شکاف‌دار
• وجود نواقص در بافت‌های بدن جنین

علت استفاد از سونوگرافی برای تشخیص بیماری‌ ها

• بیمار برای انجام آن مجبور به تحمل درد نیست.
• در سونوگرافی از اشعه‌های خطرناکی مانند اشعه ایکس برای تصویر برداری استفاده نمی‌شود.
• هزینۀ نسبتاً پایینی دارد و بیمه‌های زیادی آن را پوشش می‌دهند. در نتیجه برای همه اقشار جامعه دردسترس است.
• بیماری‌زا نیست و یک روش امن در تشخیص بیماری‌ها به حساب می‌آید.
• برای تشخیص و درمان بیماری‌های زیادی قابل استفاده است.
• دریافت نتیجه سریع نیز یکی دیگر از مزایای آن است.

محدودیت ‌های سونوگرافی برای تشخیص بیماری ها

• امواج سونوگرافی قادر به عبور از بافت‌های متراکمی همچون استخوان‌ها نبوده و برای تصویربرداری از آن‌ها هنوز نیازمند اشعه ایکس هستیم.
• همچنین در بعضی موارد افرادی که دچار اضافه وزن بوده و بافت متراکم چربی دارند، نمی‌توانند از سونوگرافی برای تشخیص بیماری‌های خود بهره ببرند.
• مورد دیگری که باعث می‌شود امواج فراصوت سونوگرافی کارایی خود را از دست دهند، اندام‌ها یا بافت‌های خالی هستند. امواج فراصوت برای آن که بتوانند تصویری را در صفحۀ مانیتور ایجاد کنند، نیازمند برخورد با جسم و بازتاب شدن هستند. در صورتی که بافت تو خالی باشد یا از هوا پر شده باشد، نمی‌توان از سونوگرافی به عنوان یک روش تصویربرداری بهره برد.

برای مثال از سونوگرافی شکمی برای تشخیص بیماری‌های معده و روده‌ها استفاده نمی‌شود و به جای آن از سونوگرافی اندوسکوپیک بهره می‌برند. در سونوگرافی شکمی، معده و روده‌ها تنها می‌توان مواردی نظیر بافت جداره معده و روده‌ها و عروق خونی آن‌ها را بررسی کرد.

بررسی کلی

حال که پاسخ پرسش چه بیماری‌هایی با سونوگرافی مشخص می‌شوند؟ را بررسی کردیم، متوجه اهمیت این نوع تصویربرداری در علم پزشکی شده‌ایم. به علت  کارایی بالای سونوگرافی در تشخیص طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و همچنین بی خطر بودن امواج دستگاه‌های سونوگرافی، معمولاً پزشکان در مواجه با دردها و تورم‌های بافت‌های داخلی بدن، بیمار را برای انجام سونوگرافی به مراکز تصویربرداری می‌فرستند. اینگونه با بررسی دقیق محل درد می‌توانند تشخیصی درست و به موقع داشته باشند.