تهران در اوج قدرت منطقه‌ای: آیا کشورهای عربی در حال بازگشت به سوی ایرانند؟
جنگ ۱۲ روزه؛ نمایش بازدارندگی و تغییر معادله منطقه‌ای
در پی حمله بی‌سابقه رژیم صهیونیستی به تأسیسات حساس و فرماندهان نظامی ایران، پاسخ دقیق و هدفمند تهران – که پایگاه‌های حساس اسرائیل را نشانه گرفت – نه‌فقط اقدامی نظامی، بلکه نمایشی از قدرت بازدارندگی و تغییر معادله ژئوپلیتیکی منطقه بود. به گفته سردار سنایی‌راد، این نبرد "نمادین و راهبردی"، قدرت ایران را به رخ جهانیان کشید.
فروپاشی نظم تک‌قطبی و بازتعریف قدرت منطقه‌ای
با افول هژمونی آمریکا و فروپاشی نظم تک‌قطبی، خاورمیانه وارد مرحله‌ای چندقطبی با محوریت بازیگران منطقه‌ای شده است. قاسم توکلی، تحلیلگر بین‌الملل، می‌گوید: «نظم جهانی به سمت بلوک‌های منطقه‌ای در حرکت است؛ جایی که دیگر فقط آمریکا تعیین‌کننده نیست.» در این ساختار، چهار لایه بازیگر به چشم می‌خورند: اسرائیل به‌عنوان نیروی نیابتی غرب، دولت‌های عربی محافظه‌کار، محور مقاومت به رهبری ایران و دولت‌های ضعیف یا فروپاشیده مانند سوریه و لبنان.
تغییر نگرش کشورهای عربی به ایران
کشورهای عربی که تا دیروز ایران را تهدید اصلی می‌دانستند، حالا با توسعه‌طلبی آشکار اسرائیل، نگاهشان تغییر کرده است. وزیر خارجه مصر، «خاورمیانه جدید» آمریکا را توهم خوانده و رسانه‌های کویتی و قطری از سیاست‌های اشغالگرانه اسرائیل انتقاد کرده‌اند. ترکی الفیصل، رئیس پیشین اطلاعات عربستان، سیاست دوگانه آمریکا را زیر سوال برده و نوشته است: «اگر انصاف بود، بمب‌افکن‌های آمریکایی به تأسیسات هسته‌ای اسرائیل حمله می‌کردند.»
بازگشت دیپلماسی و فرصت احیای روابط منطقه‌ای
در سایه این تغییر نگرش، ایران می‌تواند از مسیر دیپلماسی منطقه‌ای و تنش‌زدایی با کشورهای همسایه، جایگاه تازه‌ای کسب کند. توافق اخیر با عربستان به میانجیگری چین نمونه‌ای موفق از این راهبرد است. بسیاری از رهبران عرب، از جمله نخست‌وزیر قطر، از تمایل برای بازسازی روابط با ایران سخن گفته‌اند.
افول پیمان ابراهیم و فرصت‌های جدید برای ایران
پیمان ابراهیم که در دوران ترامپ و برای مقابله با ایران طراحی شد، اکنون با تغییر فضای منطقه‌ای در وضعیت تزلزل قرار گرفته است. جنگ ۱۲ روزه، اسرائیل را به‌جای شریک صلح، به تهدیدی بی‌ثبات‌کننده تبدیل کرده است. بازیگرانی مانند عمان، قطر و حتی امارات اکنون تلاش دارند نقشی متوازن و میانجی‌گرانه ایفا کنند و ایران را بخشی از توازن منطقه بدانند.
سیاست خارجی نوین؛ تلفیق قدرت سخت و نرم
آرش رئیسی‌نژاد، استاد روابط بین‌الملل، تأکید می‌کند که ایران باید بین بازدارندگی نظامی و دیپلماسی منطقه‌ای توازن برقرار کند. ایران می‌تواند با مشارکت در نهادهایی چون بریکس و سازمان همکاری شانگهای، جایگاه خود را در نظم نوین جهانی تثبیت کند. موفقیت در این مسیر، نیازمند اتحادسازی، کاهش تنش‌های ایدئولوژیک، و بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی و منطقه‌ای است.
جمع‌بندی: ایران، بازیگری تعیین‌کننده در آینده خاورمیانه
خاورمیانه در آستانه نظم چندقطبی قرار دارد و ایران می‌تواند از دل تهدیدها، فرصت‌هایی راهبردی خلق کند. با بهره‌گیری از قدرت نرم و سخت، و بازتعریف سیاست خارجی، ایران قادر است نقش خود را از یک بازیگر مقاوم، به یک قدرت شکل‌دهنده در نظم آینده منطقه‌ای ارتقا دهد
دیدگاه تان را بنویسید