شهر اصول‌گرایان

این روزها خراسان، مهم‌ترین شهر برای جدال جریان‌های سیاسی کشور است؛ جدال‌هایی که رنگ و بوی «فرهنگی» با خاستگاه برداشت‌های سیاسی دارد. مشهد شهر «پدیده»‌هاست؛ آن هنگامی ‌که میان دو نامزد همشهری آنان به روحانی «سرخه‌ای» اقبال نشان دادند و در همان روز اکثریت اعضای شورای شهر خود را از طیف پایداری برگزیدند. پس از حضور حسن روحانی در کسوت ریاست‌جمهوری، همچنان اصولگرایان در استانداری خراسان رضوی قدرت را در دست داشتند و بارها گلایه‌ها از سوی جریان اصلاحات روانه پاستور شد اما کلیددار پاستور توازن قوا به سود رقیب را در خراسان‌رضوی ‌ترجیح می‌داد.
شوک اصلی در هفتم اسفند 94 با انتخاب پنج نماینده اصولگرا با ویژگی جدی مخالفت با دولت نمایان شد و مشهد تنها کلان‌شهری بود که هیچ نماینده اصلاح‌طلب یا حامی‌ دولت نداشت و این شرایط باعث شد که حتی محمود احمدی‌نژاد استارت انتخابات 96 را در گعده خصوصی یارانش به یاد خاطرات پیروزی سال 84 در مشهد برپا کند. همه این گزاره‌ها نشان می‌دهد که ساکنان خراسان‌رضوی و به‌خصوص کلان‌شهر مشهد با الگوی سیاست‌ورزی بدیع که فعلا به سود حامیان دولت نیست، رفتار می‌کنند و حالا اصلاح‌طلبان ناامید از مشهد، این شهر را «قرارگاه مخالفان روحانی» یا «اتاق فکر تخریب دولت» می‌نامند و از سوی دیگر اصولگرایان پایتخت سیاسی خود را به مشهد منتقل کرده‌اند. در این یادداشت به مروری اجمالی از آرایش سیاسی طیف‌های مختلف در خراسان‌رضوی می‌پردازیم.

الف) اصولگرایان
1. جبهه پیروان خط‌امام‌(ره) و رهبری
قدیمی‌ترین نیروهای جریان اصولگرایان در جبهه پیروان خط‌امام‌(ره) و رهبری در استان خراسان‌رضوی فعالیت می‌کنند؛ بسیاری از این افراد از اعضای حزب جمهوری اسلامی شاخه مشهد بودند؛ حزبی که با شهید هاشمی‌نژاد و شهید دیالمه (شخصیت محبوب جوانان حزب‌اللهی پس از فتنه 88) شناخته می‌شد. حزب موتلفه اسلامی مشهد پیشرو در تصمیم‌گیری‌ها در جبهه پیروان خط‌امام و رهبری است و بنی‌هاشمی، رئیس جبهه پیروان خط‌امام و رهبری و جواد آرین منش، دبیر حزب موتلفه اسلامی در خراسان‌رضوی و نماینده سابق این شهر اصلی‌ترین افراد این طیف سیاسی هستند. این طیف در انتخابات مجلس شورای اسلامی لیستی مجزا با شورای ائتلاف اصولگرایان منتشر کرد و شکست سختی را متحمل شد.

2. جبهه پایداری
شاخه مشهد جبهه پایداری برخلاف شاخه قم و تهران از قدرت تشکیلاتی بیشتری برخوردار است و همین قدرت ضریب نفوذ آنان در شهر مشهد را افزایش داده است، به‌طوری‌که اکثریت اعضای شورای شهر مشهد را طیف پایداری اختصاص می‌دهد و همچنین حجت‌الاسلام مجید فاطمی‌ارفع، عضو شورای اسلامی شهر مشهد سخنگوی استانی جبهه پایداری است و حضور صولت مرتضوی در شهرداری مشهد موید اثرگذاری آنان در مدیریت شهر است. گروه پایداری مشهد در مجلس نهم یکی از ستون‌های مخالفت با دولت یازدهم محسوب می‌شد.
از سال 92 تا پایان مجلس نهم، جواد کریمی‌قدوسی در «سیاست خارجی» و نصرالله پژمان‌فر در مسائل فرهنگی، انتقاداتی مشابه و اغلب صریح‌تر از امام‌جمعه مشهد علیه دستگاه دیپلماسی و تیم فرهنگی دولت روحانی بیان کرده‌اند.
پژمان‌فر در مجلس دهم رئیس کمیسیون فرهنگی است. جبهه پایداری در انتخابات مجلس شورای اسلامی دهم نیز با همگرایی با طیف‌های دیگر اصولگرا پیروزی همه‌جانبه کسب کرد تا قدرتمندترین شاخه پایداری در مشهد را شاهد باشیم.
3. حامیان قالیباف
انتخابات ریاست‌جمهوری نهم، خراسانی‌ها برای محمدباقر قالیباف سنگ تمام گذاشتند ولی او نتوانست اقبال دیگر استان‌ها را به خود جلب کند. حامیان قالیباف در خرداد 92 امید فراوانی به کسب آرای بالا از استان خراسان داشتند ولی حسن روحانی در تمام شهرهای خراسان‌رضوی به‌جز شهرستان قوچان گوی سبقت را از محمدباقر قالیباف ربود. بیشتر اعضای تیم محمدباقر قالیباف در پایتخت را حلقه یاران مشهدی ایشان تشکیل می‌دهند؛ حلقه قدرتمندی که بازوی همه‌جانبه شهردار تهران است.
یاران شهردار تهران در مجمع‌ ترویج فرهنگ و ارزش‌های انقلاب اسلامی (متفا) مشهد فعالیت‌های سیاسی خود را انجام می‌دهند تا در این انتخابات «رضا شیران خراسانی» از چهره‌های کلیدی یاران قالیباف در خراسان و قائم‌مقام پیشین جمعیت «پیشرفت و عدالت ایران اسلامی» و رئیس جبهه مردمی ‌حامیان قالیباف در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1392 اقبال مردم مشهد را برای نمایندگی جلب کند. به نظر می‌رسد که طیف محمدباقر قالیباف غفلت شدیدی نسبت به فعالیت در شهرستان‌های این استان
دارند.

4. اصولگرایان تحولخواه
«جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی هم که سعی دارد نقش اتاق فکر اصولگرایان را ایفا کند»، «اعضای جوان و عموما تحصیلکرده جمعیت ایثارگران برای بدل‌شدن به تاثیرگذارترین تشکیلات سیاسی میان اصولگرایان از یک سه‌ضلعی ساده استفاده کردند.»
«رسانه، منابع مالی و نیروی انسانی» این گزاره‌ها روایت خبرگزاری اصلاح‌طلب ایلنا از طیف تحول‌خواهان اصولگرا با فعالیت جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی و برادر دیگر رهپویان انقلاب اسلامی است؛ هر‌قدر که آنان در سطح مناسبات کلان اصولگرایان نقش‌آفرینی جدی دارند؛ با فعالیت ضعیف در استان خراسان‌رضوی روزگار سپری می‌کنند. محمد دهقان، نماینده چناران و طرقبه و عبدالرضا رحیم‌زاده اصلی‌ترین اعضای این طیف هستند.

5. انصار حزب‌الله مشهد
انصار حزب‌الله مشهد نامی ‌آشنا در دهه هفتاد بود؛ آنان خود را «مستقل» از جریان‌های دیگر انصار حزب‌الله تلقی می‌کنند و همچنان ارتباطات نزدیکی با حسین‌الله‌کرم داشتند. حاج حمید استاد سال‌هاست که دبیر شورای هماهنگی حزب‌الله خراسان و رهبر انصار حزب‌الله در مشهد و مهم‌ترین مرکز حضور آنان هیات حسین جان است. انصار حزب‌الله مشهد هنگام توافق برجام برخلاف دیگر شاخه‌های آنان در بیانیه‌ای در قدردانی از تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای نوشتند: «تیم مذاکره‌کننده ایرانی تا آخرین لحظه در همین مسیری است که دشمن را ناامید و نوید امید را به دوستداران ولایت داد که اساسا قرار نیست نمایندگان ایران در رعایت خطوط قرمز جمهوری اسلامی تخطی کنند و همچنان بدون عقب‌نشینی از ارزش‌ها و از موضعی محکم به مذاکره ادامه دهند.» آنان همچنین در انتخابات مجلس شورای اسلامی لیستی تلفیقی دادند و حمید استاد با اشاره به فهرست موردحمایت حزب‌الله شرق کشور اظهار کرد: «در این فهرست آقایان امیرحسین قاضی‌زاده، حجت‌الاسلام بحرینی، سید‌هادی طباطبایی، ناصر توسلی‌زاده و جواد آرین‌منش قرار دارند. دو نامزد این فهرست از فهرست ائتلاف اصولگرایان، دو نامزد دیگر از فهرست جبهه پیروان و یک نفر دیگر نیز به‌صورت مستقل وارد عرصه انتخابات شده است.»

6. جبهه آرمان‌خواهان واقع‌بین
جبهه آرمان‌خواهان واقع‌بین طیف جدید و نوپا میان اصولگرایان محسوب می‌شود؛ این طیف با بهره‌گیری از اعتبار بالای روزنامه خراسان و ارتباط با لایه‌های اثرگذار قدرت خواهان گفتمان‌سازی منطبق با سخنان مقام‌معظم‌رهبری و جریان‌سازی نیروهای انقلابی در مشهد است و سعید احدیان، دبیر جبهه آرمان‌خواهان واقع‌بین از حامیان جدی برجام تلقی می‌شود.
سعید احدیان مدیرمسئول روزنامه خراسان و دبیر جبهه آرمان‌خواهان واقع‌بین پیرامون این جبهه اظهار داشت: «ما در ساختار تشکل جایگاهی را به‌عنوان شورای سیاست‌گذاری دیده‌ایم که از افراد برجسته و قابل‌اطمینان در آن‌جایگاه به‌عنوان مرکز ثقل جبهه، هدایتگری‌های کلان کار را به دست بگیرند که اکنون در حال رایزنی و نهایی کردن اعضای آن هستیم و فعلا از نام بردن آنها خودداری می‌کنم.»
و همچنین امیر خوراکیان، عضو هیات موسس این جبهه گفت: «از این‌تریبون فعالیت رسمی جبهه آرمان‌خواهان واقع‌بین را رسما اعلام کرده و این نوید را می‌دهم که باجان گرفتن این جبهه در مشهد ما همواره شاهد رقم خوردن نتایج خوب و تغییر در برخی فعالیت‌ها خواهیم بود.»
اصلاح‌طلبان
برخلاف دهه 70، جریان اصلاحات در خراسان رضوی وضعیت مناسبی ندارد؛ اعضای اصلی این جریان به‌مرورزمان از مشهد به سمت پایتخت رهسپار شده‌اند و نیروهای میانی تصمیم‌سازی اصلی را انجام می‌دهند. اصلاح‌طلبان از دولت یازدهم هم گلایه دارند؛ سیدمجتبی سادات محمدی، فعال سیاسی خراسان، در مورد سفر اسحاق جهانگیری به مشهد می‌گوید: در این دیدار ایشان با سران جبهه پایداری در مشهد دیدار کردند، اما حتی پنج دقیقه هم به اصلاح‌طلبان برای یک ملاقات وقت داده نشد. این رفتار‌ها این پیام را به مردم منتقل می‌کند که دولت حمایتی از اصلاح‌طلبان استان ندارد و همین پیام کافی است تا جایگاه اصلاح‌طلبان در استان آسیب ببیند.
حسین امینی، تقی ابراهیمی ‌سالاری، علیرضا شهریاری، محمدرضا کلائی و نسرین یوسفی لیست اصلاح‌طلبان حوزه انتخابیه مشهد و کلات تشکیل می‌دادند؛ اما هیچ‌کدام اقبال مردمی ‌را کسب نکردند. شکست اصلاح‌طلبان در مشهد در حالی رخ‌داده که حسین امینی سر‌لیست اصلاح‌طلبان از چهره‌های شاخص حامی‌دولت و از استانداران دولت اصلاحات است که با تبلیغات وسیع در شهر مشهد و هزینه میلیونی و امضای هاشمی و خاتمی در تبلیغات و تلاش برای جلب آرای اهل سنت در مشهد به میدان آمد اما درنهایت با 186 هزار رای کسب کرد. در میان طیف‌های جریان اصلاحات حزب ندای ایرانیان توانسته رابطه خوبی با جریان اصلی اصلاحات مشهد برقرار کند؛ این حزب باتوجه به نیروهای جوان به‌سرعت اقدام به جذب حامیان اصلاحات کرده است. از ‌سوی دیگر حزب کارگزاران سازندگی خراسان مانند دیگر شاخه‌های استانی به بازسازی ساختار درونی پرداخته است و در انتخابات مجلس شورای اسلامی جلیل رحیمی‌از اعضای شورای مرکزی این حزب نماینده حوزه انتخابیه‌تربت‌جام و تایباد شد و از سوی دیگر با برپایی جلسه هفتگی تحلیل و بررسی اخبار(توبا) جذب حزب از دانشگاه‌های مشهد به‌خصوص دانشگاه آزاد اسلامی را آغاز کرده‌اند. با زمزمه‌های فعالیت مجدد حزب اعتماد ملی احتمالا شاهد فعالیت قابل‌تامل آنان در سطح خراسان رضوی باشیم؛ بسیاری از اعضای این حزب مانند آقایان خباز، گرامی‌مقدم، نوروز زاده و ذاکری از فعالان سیاسی استان خراسان هستند.

مشهد؛ الگوی پیروزی اصولگرایان
مشهد دومین کلان‌شهر مهاجرپذیر ایران است؛ در این شهر درد معیشت به‌راحتی حس می‌شود؛ در سه دهه اخیر تعداد حاشیه‌نشینان این شهر از ۱۵ هزار نفر به مرز ۸۵۰ هزار نفر رسیده است و برخی از آمارهای غیررسمی ارقام فراتری را بیان می‌کنند و شکاف فقیر/غنی از گل شهر تا‌ هاشمیه با یک خط اتوبوس احساس می‌شود.
اصولگرایان در این شهر «امر اجتماعی» را بر «امر سیاسی»‌ترجیح دادند، آنان همپای مردم درد عدم بهبود اقتصادی را حس می‌کنند و از سوی دیگر در تلاش برای حل آن گام برمی‌دارند؛ هرچند از طبقه متوسط شهری نیز غفلت نکردند و برای آنان نیز متناسب با مطالبات برنامه‌ریزی کرده‌اند. مشهد بهترین الگو برای اصولگرایان است؛ هرچند بافت مذهبی و سنتی بستر را برای بروز اصولگرایان مهیا کرده است ولی آنان باید فرابگیرند که چشم‌انداز کشور به سمت تحمیل امر اجتماعی بر امر سیاسی است، بنابراین باید به سمت منابع غیررسمی و ارتباط با جامعه بروند، الگوی مشهد نشان داده است که مردم همچنان به اصولگرایان در صورت پذیرش چارچوب‌های ارتباط‌گیری دوسویه و فارغ از لذت‌جویی کسب قدرت اطمینان می‌کنند.