نشنال اینترست/ آمریکا برای شکست داعش نباید به امید ایران باشد

دوام گروه (تکفیری صهیونیستی) داعش تاکنون برخی تحلیلگران - از جمله استفن والت، استاد دانشگاه هاروارد- را وادار به این نتیجه گیری کرده است که «دولت» داعش به یک واقعیت در منطقه در درازمدت تبدیل خواهد شد که شاید واشنگتن به زودی مجبور شود با آن کنار بیاید. گروه داعش با وجود قلمرو جغرافیایی در حال تغییر خود از زمان اشغال موصل در تابستان سال 2014 تاکنون، به طور قطع با اقدامات مختلف از چاپ واحد پول مخصوص به خود گرفته تا مدیریت نظام حکومتی، و ایجاد رعب و وحشت ناشی از رویکرد ایدئولوژیک، خصیصه بازتوانی و بهبود پذیری خود را ثابت کرده است.

از زمان نهایی شدن توافقنامه هسته ای ، ایران در برخی محافل سیاسی در واشنگتن به عنوان بهترین شریک آمریکا برای شکست داعش مورد استقبال قرار گرفته است. منافع مشترک بالقوه واشنگتن و تهران - و توانمندی های نظامی ایران- می تواند تهران را به متحدی کارآمد در عقب راندن داعش درست در زمانی تبدیل کند که آمریکا نگران تعهد خود درخصوص یک جنگ زمینی دیگر در خاورمیانه است. اما در این ارزیابی سه نکته نادیده گرفته شده است:
نخست اینکه راهبرد ایران در سوریه و عراق بیشتر معطوف به مهار و مدیریت گروه داعش بوده است تا شکست آن. این راهبرد ناشی از در نظر گرفتن ملاحظات مختلف در هر دو کشور است. گروه داعش در سوریه به عنوان ابزاری مؤثر هم برای تضعیف آمریکا - و شورشیان مخالف تحت حمایت شورای همکاری خلیج( فارس)- و هم اثبات این استدلال تلقی شده شده است که بشار اسد، رئیس جمهور سوریه مسئول ترین و بهترین گزینه به جای گروه داعش در سوریه است.
از سوی دیگر، عراق یک اقدام متوازن کننده دشوار برای تهران صورت می دهد که هم شامل مدیریت گروه داعش به عنوان تهدید امنیتی برای ایران و جوامع شیعه عراق است، و هم جلوگیری از قدرت گرفتن جوامع سنی تا حدی که بعداً نتوانند چالشی معتبر برای نفوذ ایران در عراق ایجاد کنند. این در حالی است که ایران ترجیح می دهد تا زمانی که سلطه و نفوذ تهران در عراق تضمین شود، این کشور بی ثبات باقی بماند. عملکرد ضعیف اخیر ایران در استان الانبار و بازپس گیری دشوار تکریت در فصل بهار مؤید این امر است.
دومین نکته این است که بهترین شرکای آمریکا برای شکست داعش کشورهای عربی و جوامع سنی هستند. دوام و قابلیت بازتوانی گروه داعش در منطقه ناشی از استفاده مؤثر این گروه از تاکتیک های نظامی و راهبرد سازمان یافته، و نیز القاء و ترویج دیدگاههای ایدئولوژیک خود در جوامع سنی در سراسر جهان از افغانستان گرفته تا حومه پاریس است.
با توجه به عدم مشارکت پایدار و مستمر کشورهای بزرگ عربی چه در سطح دولتی و چه در سطح جوامع مدنی برای مقابله با ترویج ایدئولوژی گروه داعش، این گروه به تلاش های خود برای تبدیل شدن به یک واقعیت و بخشی از بدنه سیاسی منطقه خاورمیانه ادامه خواهد داد. همانگونه که یکی از مقامات بلندپایه یک کشور عربی حوزه خلیج (فارس) یک بار گفت، مسئولیت شکست گروه داعش، بر عهده ایران یا آمریکا نیست، بلکه بر عهده جامعه مسلمان جهان است که با خشونت های این گروه مبارزه کنند.
سومین نکته ای که در ارزیابی امکان مشارکت ایران و آمریکا برای شکست گروه داعش نادیده گرفته شده، این است که اهداف ایران در عراق و سوریه با اهداف آمریکا در این کشورها کاملاً مغایرت دارد. با اینکه شاید ایران و آمریکا منافع مشترک معدودی در تضعیف گروه داعش داشته باشند، تهران هم به دنبال بیرون راندن واشنگتن از منطقه است، و هم مهار نفوذ عربستان و دیگر کشورهای عربی حوزه خلیج (فارس) در منطقه. راه حل سیاسی در سوریه یا عراق - که موجب تقویت نفوذ آمریکا و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج (فارس) در این دو کشور می شود- راه حلی است که ایران به شدت با آن مخالفت خواهد کرد.
بنابراین سیاستگذاران آمریکا باید در ارزیابی راهبرد خود برای شکست داعش، درباره استقبال از ایران به عنوان شریک خود احتیاط کنند.