واشنگتن قصد دارد با کمترین هزینه از توافق خارج شود

طی یک‌سال اخیر، شاهد اتخاذ مواضع سلبی و بازدارنده‌ای از سوی دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در قبال برجام بوده‌ایم. به طور کلی ترامپ از تقابل با برجام به دنبال چیست و چه هدفی را طی هفته‌های منتهی به ضرب‌الاجل زمانی جدید دنبال می‌کند؟

   واقعیت امر این است که ایالات‌متحده آمریکا نگران از بین رفتن حقوق بین‌المللی و اجماع نظر دیگر کشورهای دنیا نیست. تنها نگرانی آمریکا در این خصوص، کم‌کردن هزینه‌های خود در قبال خروج از توافق هسته‌ای می‌باشد. به عبارت بهتر، امکان خروج آمریکا از برجام وجود دارد اما واشنگتن قصد دارد با کمترین هزینه از توافق هسته‌ای با ایران خارج شود. تاکنون تحریم‌هایی که علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال شده‌ «تحریم‌های آمریکایی» بوده است. آمریکا در این خصوص احساس نیاز به رای مثبت و تائید دیگر کشورها ندارد. با این حال همان گونه که اشاره کردم، واشنگتن به دنبال کاهش هزینه‌های خروج خود از برجام است و در همین راستا، گام به گام از تهدیدات خود فاصله می‌گیرد.

معتقدم که از ابتدا برجام در مسیر درست نبود، اگر‌چه طرف ایران در موضوع هسته‌ای، آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای است اما ناپخته و بدون مطالعه، ما  ‌آمریکا و اروپا را وارد ماجرای مذاکرات هسته‌ای و  برنامه اقدام جامع مشترک (برجام) کردیم.

به نظر می‌رسد ترو‌ئیکای اروپایی در قبال توافق هسته‌ای با ایران همچنان رویکرد دوگانه‌ای را ‌پیش گرفته و رفتارهای متناقضی را در این خصوص نشان می‌دهند. بازی برجامی اروپا در زمین آمریکا را چگونه تفسیر می‌کنید؟

   در اینجا لازم است در ابتدا به نکته‌ای اشاره کنم‌؛ اینکه روابط بانکی و برخی مسائل دیگر پس از برجام هنوز حل نشده ‌و مشکلات تحریم‌های بانکی برطرف نشده است‌، به دلیل ارتباط بانکی اروپا با بانک‌های آمریکایی است. به عبارت بهتر،  ایران به تعهداتش پایبند بوده است اما به دلیل کنترل آمریکایی‌ها بر شرکت‌های اروپایی، این شرکت‌ها نمی‌توانند به تعهدات‌شان در قبال برجام و ایران عمل کنند.

از سوی دیگر، آمریکا قصد دارد به‌وسیله تلاش اروپایی‌ها در کنترل نیروهای نظامی و سلاح‌های راهبردی ایران به هدف و مقصود خود برسد. در اینجا بار دیگر شاهد اتخاذ سیاست چماق و هویج از سوی ایالات متحده آمریکا و اروپا هستیم. نکته دیگر اینکه عملکرد آمریکا و برخی از کشورهای قدرتمند نویسندگان تعهدات و پیمان‌های بین‌المللی هستند و چنانچه احساس خطر و ضرر کنند قواعد را به نفع خود تفسیر می‌کنند. این اتفاقی است که در قبال توافق هسته‌ای با ایران نیز رخ داده است. ایالات متحده آمریکا در این خصوص احساس خطر و ضرر کند، قواعد و تعهدات موجود را به سود خود تفسیر می‌کند. واشنگتن در همین راستا ایران و حتی شرکای اروپایی خود را تحت فشار قرار می‌دهد.

ما با خروج از برجام عملا چیزی به دست نخواهیم آورد. ما تعهداتی را که داده بودیم اجرا کردیم. با این حال آمریکایی‌ها می‌خواهند زمینه‌سازی و تبلیغات کنند که ایران نمی‌خواهد برجام را اجرا کند. برنامه آنها این است که کشورمان از سلاح‌های متعارف و سپس از سلاح نامتقارن هم خلع شود. در اینجا موضوع دیگر‌ی وجود دارد که باید نسبت به آن توجه داشته باشیم. اینکه  وقتی یک طرف از اجرای توافق طفره می‌رود، شکاف ایجاد می‌شود و توافق به صورت ماهوی نقض و قواعد عرفی حاکم می‌گردد. ما نمی‌توانیم از توافق هسته‌ای یا همان برجام خارج شویم. اگر از برجام خارج شویم متهم به نقض ماهوی ان‌پی‌تی خواهیم شد. به طورکلی برجام، کودک ناقص‌الخلقه‌ای است که درست شدنی نیست و پیامدهای بدی برای ما خواهد داشت.

 ما در برجام تعهداتی را داده‌ایم و مرز نظارت و بازرسی را در آن مشخص نکردیم. همین مساله سبب شده‌ تا آنها (آمریکا) متمم‌هایی را اضافه کنند  در کنار متمم‌ها، مکمل‌هایی مانند قانون کاتسا را اعمال کنند. هم‌اکنون ترامپ می‌خواهد فازهای بعدی برجام را اجرا کند. برجام به‌طورکلی توافقی چندجانبه است و اگر ایالات متحده آمریکا از آن خارج شود، یک معاهده چندجانبه را زیر پاگذاشته است. بنابراین، هدف آمریکا خروج از برجام نیست، بلکه ایجاد متمم‌ها و مکمل‌هایی در خصوص توافق هسته‌ای است که با استناد به آنها بتواند برای فازهای بعدی که مهم‌ترین آنها خلع تسلیحات متعارف ماست استفاده کند.

آیا سند برجام و توافق هسته‌ای، اجازه مانور بی حد و حصر ایالات متحده آمریکا در تقابل با فعالیت‌های نظامی و امنیتی ما را می‌دهد؟

   به طورکلی برجام طرح و رژیمی امنیتی محسوب می‌شود. من تاکید می‌کنم که هدف از برجام، خلع سلاح ابدی ایران است که شامل ابزار هسته‌ای می‌شود. به عبارت بهتر، کشورمان الی الابد از یک فناوری دائمی محروم شده است. ما با پذیرش برجام نه‌تنها خلع سلام ابدی را پذیرفته‌ایم، بلکه بی‌نظیر‌ترین نظارت‌ها و مصونیت‌ها را نیز قبول کرده‌ایم. همچنین قبول کرده‌ایم که اطلاعات ما در اختیار اعضای 1+5 قرار گیرد. بنابراین برجام یک رژیم هد‌فمند و شبکه‌ای است. حتی من در سال 1361 پیشنهاد کردم که ایران از NPT از طریق ماده 10 آن خارج شود که آن‌زمان ایران می‌توانست از آن خارج شود اما هیچ کس به این تذکر گوش نداد. به عنوان نمونه، کره‌شمالی ابتدا به NPT پیوست اما پس از آن با بدعهدی آمریکا مواجه شد و مشاهده کرد که نمی‌تواند به آمریکا اعتماد کند و در همان روز‌ها از آمریکا سلب اعتماد کرد و اکنون برنامه هسته‌ای خود را ادامه می‌دهد. فراتر از آن، من حتی در سال 1395  زمانی ‌مهلت ان پی تی پایان یافت پیشنهاد کردم که دیگر وارد این قرار‌داد نشویم، اما افرادی که برجام را امضا کردند ‌با این خواسته مخالفت کرده و از ان‌پی‌تی خارج نشدند.

نکته قابل تامل دیگر اینکه سه ماه پس از امضای دوباره قرار داد ان‌پی‌تی در سال 1396، تحریم‌هایی علیه ایران از سوی آمریکا اعمال شد. در هر حال، توافق هسته‌ای هم اکنون یک طفل ناقص‌الخلقه است اما از آن هیچ گاه یک انسان سالم درست نمی‌شود. در هیچ قسمت از توافق هسته‌ای، تحریم‌های یکجانبه ایالات‌متحده آمریکا بر‌داشته نشده است. رفع تحریم‌ها وعده توخالی بود که در برجام به ما داده شد. هر کشور و شرکتی که در صنعت نفت بیش از 20 میلیون سرمایه‌گذاری کند، از سوی ایالات متحده آمریکا تحریم می‌شود.

به صورت خاص، نقش رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا و شخصیت فردی و سیاسی وی را در مواجهه واشنگتن با برجام چگونه ارزیابی می‌کنید؟

   شخصیت ترامپ به صورت خاص دارای بی‌نظمی و آشوب است. این بی‌نظمی و آشوب برگرفته از نظام بین‌الملل و شرایط حاکم بر آن است. کلیت راهبرد بین‌المللی ترامپ در قبال متحدانش این است که پول بدهند و راه بیایند‌. این راهبرد موجب شد تا ترامپ پول بیشتری ‌از ناتو دریافت کند و ژاپن و کره‌جنوبی برای تامین امنیت خود در مقابل کره‌شمالی، هزینه بیشتری به ایالات متحده بپردازند. گرایشات ترامپ در این خصوص کاملا رئالیستی است.

در یک جمع‌بندی کلی باید تاکید کنم که  تمام سعی آمریکا در این است که یکپارچگی ملت ایران را متزلزل کند، مطرح‌شدن بحث هسته‌ای تنها بهانه آمریکاست. واشنگتن می‌خواهد با تبلیغات گسترده قلب ملت ایران را برباید لذا شعار‌های دنیا‌پسند و دموکراتیک می‌دهد تا قلوب ملت ایران را به خود جلب کنند. واقعیت امر این است که ایالات متحده آمریکا فرهنگ، نفت و سپاه را در کشورمان نشانه گرفته است و هر سه این موارد را در برجام مورد هدف خود قرار داده است.