از «تضمین‌های قطعی» تا «تعهدات‌کلی» بازی وزرای اروپایی در زمین پمپئو
مذاکرات ایران و تروئیکای اروپایی همچنان به صورت فشرده ادامه دارد. اگرچه اتحادیه اروپا بر تعهد خود مبنی بر «حفظ برجام» تاکید کرده است اما اقدام و تضمینی عملی در این راستا صورت نداده است. مقامات اروپایی همچنان از «حفظ برجام» سخن به میان می‌آورند. آنها اظهار کرده‌اند که نهایت تلاش خود را برای جلوگیری از ابطال برجام از طریق تشویق شرکت‌های اروپایی برای مراوده اقتصادی با ایران صورت می‌دهند. از سوی دیگر، ژان کلود یونکر، رئیس کمیسیون اروپا تاکید کرده که مقامات اروپایی درصدد به جریان‌انداختن قانون «مسدودسازی» در راستای دفاع از فعالیت شرکت‌های اروپایی در ایران هستند. این قانون در سال 1996 و در مقابل تحریم‌های ثانویه ایالات متحده آمریکا (دولت بیل کلینتون) علیه کوبا وضع شده بود. با این حال برخی کارشناسان معتقدند که با وجود «تغییر ساختار اقتصاد جهانی» نسبت به سال 1996 میلادی و افزایش قدرت مانور اقتصادی آمریکا در برابر شرکت‌های اروپایی، این فرمول نیز در عمل پاسخگو نیست. با این حال مساله به این نقطه ختم نمی‌شود. تروئیکای اروپایی به صورت همزمان و در حالی که با مقامات وزارت امور خارجه کشورمان در راستای آنچه «حفظ برجام» می‌خوانند در حال رایزنی و مذاکره هستند، مشغول مذاکره با «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا و دیگر دیپلمات‌های این کشور هستند. پمپئو اخیرا شروط 12گانه‌ای را در خصوص انعقاد توافق جدید با ایران اعلام کرده که از جمله آنها می‌توان به بازرسی از اماکن نظامی ایران، توقف توان موشکی ایران و آزادی زندانیان آمریکایی اشاره کرد. شروطی که برآورده ساختن آنها اساسا ناممکن است.
با این حال تروئیکای اروپایی سعی دارند با اتخاذ رویکردی متناقض، پارادوکسیکال و چندگانه، ایران را نسبت به پذیرش توافق جدید با ایالات متحده ترغیب نمایند. همان گونه که تاکید و اشاره شد، مایک پمپئو از همان لحظه خروج ایالات متحده آمریکا از توافق هسته‌ای، مشغول رایزنی‌های فشرده با وزرای امور خارجه کشورهای اروپایی در خصوص نحوه و چگونگی مواجهه با فضای فعلی شکل‌گرفته در نظام بین‌الملل است. وزارت‌خارجه آمریکا در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که مایک پمپئو، وزیر امور خارجه این کشور در روزهای اخیر در مورد ایران با همتایان انگلیسی، فرانسوی و آلمانی خود صحبت کرده است. در قسمتی از این بیانیه آمده است: «آمریکا و متحدان اروپایی‌اش در جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و مقابله با فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه منافع مشترک قوی دارند. وزیرامور خارجه بر کارهای خوبی که طی ماه‌های گذشته برای مقابله با تهدیدهای مشترک داشته‌ایم، تاکید کرد و گفت که او امیدوار است به همکاری‌های مستحکم خود ادامه داده و به جلو حرکت کنیم.» گفتار و رفتار مقامات اروپایی طی روزهای اخیر نشان می‌دهد که آنها تحت‌تاثیر اظهارات و خواسته‌های مقامات آمریکایی در خصوص برجام قرار گرفته‌اند. به عبارت بهتر، اروپای واحد بار دیگر به بازی در زمین ایالات متحده آمریکا تن داده است. خروجی مذاکرات آمریکا و تروئیکای اروپایی، تاکید مشترک اخیر آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در خصوص تکمیل توافق هسته‌ای با گنجاندن موضوعات موشکی و منطقه‌ای مربوط به ایران است. اصرار اخیر مقامات اروپایی در خصوص «تغییر برجام» در همین راستا قابل ارزیابی است. مقامات اروپایی خود نیز به خوبی می‌دانند که به واسطه خروج یکجانبه ایالات متحده آمریکا از برجام، قاعدتا موضوع «اعمال تغییر در توافق هسته‌ای» نیز منتفی است اما مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا به همراه وزرای خارجه کشورهای اروپایی در حال هدایت نقشه مشترکی در این خصوص هستند. این بار نیز مقامات آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان (مانند یک‌سال قبل) در حال چینش پازل مشترکی با یکدیگر هستند که تصویر نهایی آن، منفعتی برای کشورمان ندارد. هم‌اکنون ایران در یک سوی معادله‌ای قرار دارد که واشنگتن و تروئیکای اروپایی در سوی دیگر آن هستند. در این میان، تفکیک بازی آمریکا و اروپا بزرگ‌ترین خطای راهبردی در حوزه سیاست خارجی کشورمان محسوب می‌شود. وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا اعلام کرده است که واشنگتن به‌رغم خروج از برجام خواستار ادامه همکاری با اروپایی‌ها پیرامون توافقی جدید درباره ایران است. به عبارت بهتر، مقامات اروپایی در عین اینکه سخن از ایستادگی در مقابل عواقب و تبعات اقدامات برجامی واشنگتن سخن به میان می‌آورند، در حال رایزنی با کاخ سفید برای شکل‌دهی مذاکرات هسته‌ای جدید با ایران هستند. هدف از این مذاکرات کاملا مشخص است. همان‌گونه که از اظهارات اخیر پمپئو برمی‌آید، حداقلی‌ترین موضوعاتی که آمریکا و تروئیکای اروپایی قصد تحمیل آن به ایران را دارند، عبارت از تحدید توان موشکی ایران و دائمی‌کردن محدودیت‌های هسته‌ای کشورمان است، بنابراین، اغراق در محاسبه واقعیات موجود و القای جدایی اروپا از آمریکا (پس از خروج ترامپ از برجام)، مواردی هستند که به تلقی واقع‌بینانه ما نسبت به آنچه در فضای سیاست خارجی کشورمان می‌گذرد آسیب می‌زند. بدون شک، در چنین فضایی، اتحادیه اروپا نه‌تنها قدرت ارائه تضمین‌های لازم به ایران برای حفظ توافق هسته‌ای را ندارد، بلکه اراده‌ای نیز در این خصوص ندارد. مقامات اتحادیه اروپا اذعان کرده‌اند که حفظ برجام بدون ایالات متحده آمریکا و با وجود وضع دوباره تحریم‌های ثانویه وزارت خزانه‌داری این کشور علیه ایران، وجود نخواهد داشت. در این میان، دولت‌های اروپایی نیز دارای قوت زیادی برای اعطای «تضمین‌های اقتصادی و اعتباری قطعی» به کشورمان نیستند. نباید فراموش کرد که در اقتصاد اروپا، بخش خصوصی بر بخش دولتی غلبه دارد. همین مساله، قدرت مانور دولت‌های اروپایی در قبال شرکت‌های غربی را سخت‌تر ساخته است. مروری کوتاه بر اظهارات آنگلا مرکل، صدراعظم سرزمین ژرمن‌ها، خود گواهی بر این حقیقت است: «ما می‌توانیم از شرکت‌های کوچک و متوسط برای تجارت با ایران حمایت کنیم. ما نمی‌توانیم ضرر کل اقتصاد را جبران کنیم. نباید در این مورد توهم ایجاد کرد.» نکته جالب توجه اینکه در کنار این اظهارات، مرکل و ماکرون و دیگر سیاستمداران اروپایی بر لزوم «تکمیل توافق هسته‌ای» و بسط آن تاکید می‌کنند.
دیدگاه تان را بنویسید