اس 400؛سلاح جدید روسیه برای جلوگیری از نفوذ آمریکا در خاورمیانه

عربستان در آستانه خرید سامانه موشکی اس-400 از روسیه است. خبرگزاری اینترفاکس روسیه به نقل از یکی از دستیاران ولادیمیر پوتین گزارش کرده است که این کشور و عربستان سعودی به سوی امضای قرارداد خرید سامانه موشکی اس-400 پیش می‌روند. در جریان سفر اخیر پادشاه سعودی به روسیه اخباری از آمادگی روسیه برای فروش این نوع دفاع ضدهوایی پیشرفته به عربستان انتشار یافت. پیشتر امکان فروش این نوع سامانه موشکی به ترکیه نیز مطرح شده بود. علاوه بر این مذاکراتی با مصر در زمینه خرید این سامانه دفاعی روسی در حال انجام است. همه اینها این فرضیه را در ذهن تداعی می کند که روسها با ابزار جدیدی به نام اس 400 تلاش دارند تا به افزایش نفوذ خود در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بپردازند.

معامله با عربستان

توافق برای فروش سامانه اس 400 روسی به عربستان، به دنبال توافق 2.5 میلیارد دلاری ترکیه برای خرید S-400 و مذاکرات در حال انجام با مصر برای S-400 است. اس 400 دارای توانایی های بالایی در برابر موشک های بالستیک است که مطمئنا مورد علاقه عربستان سعودی است. البته این که این سامانه تا چه اندازه در برابر موشک های بالستیک، موفق عمل می کند، هنوز کاملا مشخص نیست و هیچ کس به طور قطع به این امر واقف نیست. البته مصری ها پیشتر سامانه اس 300 را( که بعضا آنتی 2500 شناخته می شود) از روسیه خریداری کرده اند که می تواند با موشک های بالستیک کوتاه و متوسط، موشک های کروز، سلاح های هدایت شده دقیق و هواپیماهای استراتژیک و تاکتیکی مقابله کند. در میان کشورهای دیگر که خریدار سامانه اس 300 بوده اند باید به یونان به عنوان کشوری که عضو ناتو است ، نام برد که در زمان تنش این کشور با ترکیه بر سر قبرس خریداری شد. کشورهای دیگری نظیر چین،هند، اوکراین، ونزوئلا و بلغارستان نیز این سامانه را مدت ها قبل از روسیه خریداری کرده اند. با این حال به نظر می رسد با اس 400 است که بازی های جدیدی در حال شکل گیری است.

اس 400 و کاربردهای آن

کارشناسان نظامی معتقدند که اس 400 دارای طراحی هایی است که برای انهدام هواپیماهای مدرن از توانایی های بالایی برخوردار است. سیستم موشکی S400، یک سامانه قدرتمند است که برای نابودی اهداف مهم و استراتژیک به کار گرفته می‌شود. هدف قرار دادن موشک‌های بالستیک، جت‌های مافوق صوت، اهداف ثابت و متحرک روی زمین و چندین قابلیت دیگر، ازجمله توانایی‌های این سیستم معرفی‌شده است. این موشک‌ها هدایت‌شونده است و توانایی بالایی در ردیابی اهداف خود دارد. S400یک سیستم یکپارچه پیشرفته است که به‌طور هم‌زمان می‌تواند 300 هدف را ردیابی کند و آن‌ها را تا 250 مایل از هدف دور کند.روس‌ها پیش‌تر و در سال 2015 و طی قراردادی 3 میلیارد دلاری این سامانه را به چین فروخته‌اند. این در حالی است که هند به‌عنوان یکی از شرکای قدیمی تسلیحات روسی نیز نسبت به دریافت این سیستم علاقه‌مندی نشان داده است.

ضربه به آمریکا

توافق عربستان سعودی با روسیه در زمینه خرید سیستم ضد موشکی اس 400 از روسیه، ضربه بزرگ به ایالات متحده و متحدان اروپایی آن است. روس ها قطعا با فروش سلاح به بعضی از کشورهای عضو ناتو با آینده ی نامطمئن (مثلا یونان، ترکیه) و کشورهای دیگر مشتری سلاح های آمریکایی مانند عربستان سعودی و دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس مانند امارات متحده عربی می تواند گام های بلندی را در بازار تسلیحات در منطقه غرب آسیا بردارند. البته این علاوه بر نفوذی است که روسها با این گونه ابزارها می توانند در خاورمیانه داشته باشند و مناسبات خود با کشورهای این منطقه را بیش از پیش تقویت کنند.

بر اساس داده‌های موسسه تحقیقات بین‌المللی صلح استکهلم (SIPRI) طی سال‌های 2010-2014، ایالات‌متحده 31 درصد از نقل و انتقالات در اسلحه جهان را در اختیار داشته است و روسیه با 27 درصد در مقام دوم است. این در حالی است که هیچ کشور دیگری نتوانسته است به فروشی بیش از 5 درصد دست پیدا کند. این موضوع نشان‌دهنده این مطلب است که مسکو و واشنگتن با ایجاد حالتی شبیه به انحصار، بازار تسلیحات جهان را در اختیار گرفته‌اند و کشورهای منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا نیز که با بحران‌های متعدد روبه‌رو هستند نیازهای تسلیحاتی خود را بیشتر از روسیه و آمریکا دریافت می‌کنند. [1]

تلاش‌های روسیه برای ایفای نقش بیشتر در غرب آسیا و شمال آفریقا همزمان با بحران‌های ایجاد شده در این منطقه راه را برای صادرات تسلیحات روسی به این کشورها هموار نموده است. روسیه همانند سلف خود شوروی، همواره از صادرات اسلحه به‌عنوان یکی از راه‌های بهبود روابط با دیگر دولت‌ها استفاده کرده است. مسکو به دنبال این امر است که همانند کشورهای برزیل و هند، صادرات باثباتی را به کشورهای منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا داشته باشد. هرچند عمده نیازهای تسلیحاتی اعراب منطقه از آمریکا تأمین می‌شود اما حرص و ولع زیاد این کشورها برای دریافت تجهیزات بیشتر و سیاست تنوع‌بخشی به واردات اسلحه از سوی رهبران این کشورها موجب شده است تا روسیه نیز در این مقطع زمانی منافع خوبی را پیش روی خود ببیند. شاهد این موضوع را می‌توان کشورهای مصر و عراق دانست که علاوه بر دریافت تسلیحات از آمریکا اخیراً قراردادهایی را نیز با روسیه به‌منظور همکاری‌های نظامی و دریافت تجهیزات امضا نموده‌اند وعربستان هم با روسیه قراردادهای نظامی منعقد کرده است.[2]

چشم انداز افزایش نفوذ روسیه در خاورمیانه

فروش سامانه اس 400 می‌تواند موضع روسیه در بازار تسلیحات جهانی را به‌ویژه در مناطق ثروتمندی نظیر خاورمیانه بهبود بخشد. درصورتی‌که ترکیه به‌عنوان کشور عضو ناتو و همچنین عربستان به عنوان یکی از متحدین ناتو بتوانند سیستم S-400 روسی را خریداری کند، پادشاهی‌های خلیج‌فارس نیز همین کار را انجام خواهند دهند.

در کنار پیشرفت های صنعت رادار (که ممکن است به مشتریان خارجی تحویل داده نشود)، روسیه دارای یک سیستم دفاع هوایی یکپارچه بسیار عالی است. هر چند که حجم ناوگان هواپیماهای واقعا مدرن آن نسبت به ایالات متحده و ناتو کم است اما روسها با وجود مشکلات اقتصادی سالهای اخیر، تلاش ها برای ادامه پیشرفت های تسلیحاتی را مضاعف کرده اند. همین امر باعث شده است تا برخی کارشناسان غربی بر این نکته تاکید کنند که دولت ایالات متحده و کنگره باید توجه دقیق به توانایی های تهاجمی روسیه داشته باشند. پیشرفت روسیه به لحاظ تکنولوژیکی حساس است. ایالات متحده یک رقیب واقعی برای سیستم اس 400 ندارد و آنها به وضوح دریافته اند که در این زمینه زمان را از دست داده اند. 

منطقه غرب آسیا در شرایط بحران عمیق سیاسی قرار دارد و این در حالی است که همواره در رابطه با روس‌ها این نکته به اثبات رسیده است که نفوذ مسکو در دوران درگیری و اوج بحران تقویت می‌شود. زمانی که پادشاه عربستان سعودی برای اولین بار راهی مسکو می شود تا با مقامات روسی به گفتگو بنشیند، این نکته بر همگان آشکار می شود که نفوذ کرملین در خاورمیانه رو به افزایش است و حتی ریاض نیز این امر را درک کرده است. هرچند تاکنون نیز روسیه یک بازیگر توانمند در خاورمیانه بوده است اما دارای نگرش منفی سعودی ها بوده است، با این حال به نظر می رسد ریاض اکنون متفاوت به قضیه نگاه می کند.حمله آمریکا به عراق در سال 2003 باعث بروز تغییر و تحولات وسیعی در منطقه غرب آسیا شده است که روس‌ها مقصر آن را بی‌ثباتی نشأت‌گرفته از تصمیمات اشتباه واشنگتن در آن مقطع می‌دانند. بااین‌حال همین تصمیم آمریکا و بی‌ثباتی‌های کنونی در منطقه زمینه را برای ایفای نقش بیشتر روسیه در تحولات و تصمیم‌گیری‌های منطقه فراهم نموده است.