اعلام آمادگی تهران، سکوت واشنگتن

روزنامه اعتماد : داوم بن‌بست یا گشایش موردی؟ کوچک‌ترین نشانه‌ها در تحولات پیرامون ایران و ایالات متحده به پاسخی به نفع یکی از این دو پرسش تبدیل می‌شود. حساسیت رسانه‌ای به خصوص در فضای مجازی به پرونده این رابطه دو‌جانبه به اندازه‌ای افزایش یافته که توییت مقام‌های دو کشور حتی اگر در آن اشاره‌ای هم به نام ایران یا ایالات متحده نشده باشد به سوژه‌ای برای گمانه‌زنی درباره آغاز مذاکره یا تداوم خصومت تبدیل می‌شود. این روزها در حالی که ایالات متحده همچنان در سایه سیاست فشارحداکثری علیه ایران به اعمال تحریم اقتصادی فراگیر ادامه می‌دهد تنها پرونده‌ای که رسانه‌ها آن را روزنه‌ای برای شکاف در دیوار بلند بی‌اعتمادی میان تهران و واشنگتن می‌دانند، تبادل زندانیان ایرانی و امریکایی است. اتفاقی که پیش از این نیز در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده رخ داده‌است. آذرماه 1398 بود که برای اولین بار بعد از به قدرت رسیدن دونالد ترامپ، تهران و واشنگتن یک همکاری عملی را به ثبت رساندند: ایران ژائو وانگ، تبعه امریکایی چینی‌تبار را آزاد کرد و امریکا هم مسعود سلیمانی را. هر دو این افراد چهره‌های دانشگاهی بودند. پس از انتشار خبر این مبادله، رسانه‌ها به گمانه‌زنی مثبت درباره احتمال تحول در رابطه دوجانبه تهران و واشنگتن روی آوردند و شاهد این گمانه‌زنی هم پیام قدردانی دونالد ترامپ از ایران بود. پیامی که ترامپ در آن ایران را به گفت‌وگوی دوجانبه برای رسیدن به توافقی همه‌جانبه تشویق کرد. البته عمر این موضع رییس‌جمهور ایالات متحده هم کمی بیش از 24 ساعت بود و او بلافاصله در یک سخنرانی دیگر در جمع طرفداران اسراییل به تندی از حکومت ایران انتقاد کرده و از ایران با عنوان آتش بیار معرکه در سراسر خاورمیانه یاد کرد. این مبادله دومین مبادله زندانیان میان ایران و ایالات متحده پس از توافق برجام بود. نخستین‌بار دو کشور در واپسین سال حضور باراک اوباما در کاخ سفید در دی‌ماه سال 1394 اقدام به تبادل زندانی کرده بودند. هرچند که مساله تبادل زندانی معمولا به امری بشردوستانه و فارغ از هیاهوهای سیاسی میان کشورها تبدیل شده اما در پرونده ایران و ایالات متحده هر تحرکی قابلیت تفسیر به تنش‌زدایی یا تنش‌زایی بیشتر در رابطه را دارد. با شیوع ویروس کرونا در سطح جهانی مساله زندانیان دو تابعیتی در ایران و همچنین زندانیان ایرانی در خارج از کشور در صدر اخبار قرار گرفت. ایران برای نشان دادن حسن نیت خود در این رابطه اقدام به اعطای مرخصی به تعدادی از زندانیان دو تابعیتی کرد و همزمان برای چندمین بار به اراده موجود در تهران برای تبادل زندانیان اشاره کرد. هفته گذشته بود که سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبری با اهالی رسانه‌های داخلی و خارجی این آمادگی تهران را تکرار و تاکید کرد که واشنگتن به پیشنهاد تهران در این زمینه پاسخی نداده است. این موضع‌گیری موسوی خبر تبادل زندانی میان ایران و امریکا را مجددا به صدر اخبار بازگرداند و به سوژه‌ای برای پرسش از سایر مقام‌های ایرانی و امریکایی تبدیل شد. علی ربیعی، سخنگوی دولت نیز روز یکشنبه در اظهاراتی سخنان موسوی را تکرار کرده و تاکید کرد که طرف ایرانی برای این مبادله آماده است. این خبر بلافاصله به تیتر اخبار به خصوص در رسانه‌های امریکایی تبدیل شد. در حالی که بسیاری این پیشنهاد ایران را به چراغ سبز جدید تهران به واشنگتن تعبیر کردند، محمد جواد ظریف، سخنگوی وزارت خارجه در پاسخی کوتاه به پرسش خبرنگاران در این رابطه تاکید کرد که شخصا این پیشنهاد را از سال 1397 مطرح کرده اما با بی‌پاسخی دولت ترامپ روبه رو شده است. رییس دستگاه دیپلماسی در این‌باره گفت: «بنده در مهرماه سال ۱۳۹۷ بر اساس تصمیمی که گرفته شد، در نیویورک اعلام کردم که جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد کلیه زندانیان ایرانی که در آمریکا و یا در سایر کشور‌ها با فشار امریکا زندانی هستند با کلیه زندانیان امریکایی مبادله شوند، این صحبتی بوده که ما بیان کرده‌ایم.از آن زمان امریکایی‌ها تاکنون به آن پاسخ نداده‌اند.

ما اعلام کردیم مشخصه ویژه‌ای نداشتیم، تمام کسانی که در ایران دستگیر شده‌اند یا کسانی که در کشورهای مختلف به درخواست امریکا دستگیر شده‌اند یا افرادی که ما در امریکا داریم که به دلایل غیرواقعی عبور از تحریم‌های غیرقانونی امریکا دستگیر شده‌اند.» محمدجواد ظریف در بخش‌های دیگری از سخنانش درباره وضعیت سیروس عسگری دانشمند ایرانی بازداشت شده در امریکا نیز گفت: آقای سیروس عسگری ان‌شاءالله به زودی به کشور بازمی‌گردد. ایشان آزاد است و مشکل اقامت در امریکا دارد. از اتهامات واهی که علیه ایشان مطرح شده تبرئه شده است.به‌شدت فعال بودیم که زمینه را برای پرواز بازگشت ایشان فراهم کنیم و همه اقدامات انجام شده و اگر ان‌شاءالله تست کرونای ایشان منفی بشود، ایشان می‌توانند با اولین پرواز بازگردد.

سیاست ورزی توییتری ترامپ 

تکرار موضع‌گیری ایران و اعلام آمادگی برای تبادل زندانیان که به گفته تهران با بی‌واکنشی از سوی امریکا روبه رو شده خبرنگاران رسانه‌های غیرایرانی را واداشت تا روایت طرف امریکایی را هم از این ماجرا بشنوند. وزارت خارجه امریکا در پاسخ به سوال الجزیره درباره مساله تبادل زندانیان با ایران گفت: «مسائل دیپلماتیک حساس را از طریق رسانه‌ها انجام نمی‌دهیم.» وزارت خارجه امریکا در حالی با طرح این ادعا از زیربار پاسخ دادن به این سوال شانه خالی کرده که دونالد ترامپ در چهارسال گذشته و حتی پس از آغاز رسمی کار در کاخ سفید هم مهم‌ترین تصمیم‌گیری‌ها هم در حوزه سیاست داخلی و هم خارجی را در توییترش اعلام کرده است. همزمان با این موضع‌گیری وزارت خارجه امریکا، شخص رییس‌جمهور گزارش مجله تایم درباره امادگی ایران برای مبادله زندانی با آمریکا را در توییتر بازنشر کرد. ترامپ هنگام بازنشر این خبر درباره آن اظهار نظر نکرده است.مجله تایم در گزارش خود به نقل از مقام‌های ایرانی از آمادگی برای تبادل زندانی با امریکا به خاطر شیوع ویروس کرونا در زندان‌های امریکا خبر داده است.این مجله به نقل از علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران نوشته است که ایران هیچ شرطی برای مبادله زندانیان ندارد و آماده است بدون میانجیگری کشور ثالث و از طریق دفتر نمایندگی خود در سازمان ملل متحد در این رابطه اقدام کند. این مجله به نقل از یک مقام ارشد امریکایی که نامش را منتشر نکرد، نوشت: ایران تاکنون چنین پیشنهادی را به‌طور رسمی مطرح نکرده است. به نظر می‌رسد که اقدام ایران در اعلام آمادگی برای تبادل زندانی میان ایران و امریکا از طریق کانال سوییس که حافظ منافع واشنگتن در تهران است، تضاد میان کردار و گفتار کاخ سفید را عیان کرده است. دونالد ترامپ با بازنشر مطلب تایم درباره اعلام آمادگی تهران برای تبادل زندانی با امریکا قصد دارد این پیشنهاد تهران را نشانه‌ای از به ثمر نشستن سیاست فشار حداکثری خود بداند. وی پیش از این نیز بارها ادعا کرده بود که تهران برای گفت‌وگو با کاخ سفید مشتاق است اما فعلا زمان آن فرا نرسیده است! ادعایی که مانند دیگر ادعاهای کاخ سفید درباره ایران سندی برای اثباتش وجود ندارد. در حالی که تهران به مساله تبادل زندانیان میان دو کشور به عنوان موضوعی انسان‌دوستانه نگاه می‌کند دونالد ترامپ حاضر به ورود حاشیه‌ای به این پرونده خارج از متن رابطه پرتنش دو کشور نیست و حتی از اندک دوراندیشی سیاسی که می‌تواند از این برگه به عنوان دستاوردی در حوزه سیاست خارجی در کارنامه انتخاباتی خود هم استفاده کند برخوردار نیست.