گفتوگوی مثلث با نماینده پیشین ایران در سازمان ملل
ایران باید شرایطش را برای اروپا توضیح دهد
علی خرم، کارشناس مسائل بین‌الملل و نماینده پیشین ایران در سازمان ملل در گفت‌وگو با هفته‌نامه مثلث درباره احتمال مذاکرات موشکی با کشورهای اروپایی گفت که مذاکره به معنای وادادن مواضع یا منافع نیست و ایران باید شرایطش را برای کشورهای اروپایی توضیح دهد. درواقع به گفته این کارشناس، اگر گفت‌وگوها درباره مساله موشکی ایران در یک شرایط برد- برد دنبال شود، می‌توان بدان پرداخت اما اگر قرار باشد طرف مقابل شرایط ایران را درک نکند و ایران فقط توانایی موشکی‌اش را محدود کند، اینچنین گفت‌وگوهایی نباید صورت بگیرد.
به دنبال ضرب‌الاجلی که دونالد‌ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا برای کشورهای اروپایی درجهت اصلاح برجام تعیین کرد، شاهد تقلای کشورهای اروپایی برای جلب نظر مثبت‌ترامپ هستیم. به نحوی که آنها چندی است صحبت از مذاکرات موشکی با ایران را با هدف راضی کردن‌ترامپ مطرح می‌کنند. نظر شما راجع به امکان انجام این مذاکرات چیست؟
در ابتدا باید توجه داشت که مذاکره به معنای وادادن مواضع یا منافع نیست؛ مذاکره می‌تواند به این ترتیب باشد که ما شرایط جمهوری اسلامی ایران را توضیح دهیم. به‌طور مثال این مساله را بیان کنیم که در اثر تحریم‌های آمریکا یا مشکلات دیگر، جمهوری اسلامی ایران از امکانات نیروی هوایی برخوردار نیست و چون طی این 40 سال از این امکانات برخوردار نبوده، بنابراین برای دفاع از خود سامانه موشکی‌اش را تقویت کرده است. در ضمن همچنانکه بارها در ایران تاکید شده است، اگر این سامانه موشکی را نداشته باشیم، کشور قادر به دفاع از خود در برابر تهاجم‌های احتمالی نیست. این توضیحات و استدلال برای همه جهان قابل‌فهم است، بنابراین ایران باید توضیحاتش را از این زاویه مطرح کند و بگوید که اگر درب جهان از جهت نیروی هوایی، تجهیزات، جنگنده و هواپیما به روی ایران باز شود و تحریم‌ها برداشته شود، ایران دیگر داعیه‌ای برای گسترش سامانه موشکی‌اش ندارد. چنین استدلالی به معنای این نیست که مذاکره‌کننده ایرانی واداده است، بلکه طرف ایرانی شرایطش را توضیح می‌دهد و اروپایی‌ها نیز اگر این استدلال را بپذیرند می‌توانند با دادن امتیازهایی به ایران در خصوص موشکی با طرف مقابل به نتایجی دست یابند. البته باید توجه داشت که مذاکره باید برد- برد باشد و دو طرف به یکدیگر امتیاز بدهند. اگر قرار باشد طرف ایرانی در قابلیت تولید سامانه موشکی‌اش تغییراتی بدهد آنها نیز باید امتیازاتی به ایران بدهند، مبنی بر اینکه ایران از نظر بازدارندگی و دفاع از کشور مشکلی نداشته باشد.
داخل کشور نسبت به هرگونه مذاکره موشکی بارها هشدار داده شده است. اما هفته گذشته آقای عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران با اشاره به این مساله که ایران با هیچ کشوری در خصوص مسائل موشکی کشور مذاکره نکرده و نخواهد کرد، گفت که اگر منظور از مذاکره رایزنی‌های معمول سیاسی است که مقامات کشورها در ملاقات با یکدیگر انجام می‌دهند و در این ملاقات‌ها مسائل مورد علاقه خود را مطرح می‌کنند، نگرانی‌هایی را که دارند بیان می‌کنند و طرف مقابل در حدی که صلاح بداند به این نگرانی‌ها پاسخ می‌دهد و یا نگرانی‌های متقابل خود را مطرح می‌کند، باید بگویم این رایزنی‌های سیاسی بین ما و همه کشورها در مورد موضوعات مختلف همیشه وجود داشته است. چرا داخل ایران تا بدین حد نسبت به مساله مذاکره حساسیت وجود دارد؟
به‌نظر من ایران نباید از مذاکره واهمه‌ای داشته باشد؛ زیرا مذاکره بدین مفهوم است که ما شرایط خود را توضیح دهیم و طرف مقابل نیز شرایط ما را درک کند. اگر اروپا شرایط ایران را به درستی درک کند، آنگاه راه حلی پیش پای این مساله خواهد گذاشت. به‌عنوان مثال زمانی که پاکستان و هند در برابر یکدیگر قرار گرفتند، پاکستان اعلام کرد که در برابر هند، بلادفاع است و اگر به سمت سلاح هسته‌ای رفت به این دلیل است که به نوعی بازدارندگی در مقابل هند برسد و این مساله نیز برای جهان قابل فهم بود. این بدان مفهوم است که تمام کشورها ملاحظات امنیتی و دفاعی خود را مطرح می‌کنند، برای جهان آن را جا می‌اندازند و حمایت دیگر کشورها را نیز جلب می‌کنند. اما اگر ایران خیلی خواهان مذاکره نیست، به دلیل بدعهدی‌های واشنگتن در خصوص مذاکرات هسته‌ای است. اگر آمریکا درباره برجام به تمام تعهداتش پایبند مانده بود شاید امروز ایران تا بدین حد نسبت به مساله مذاکره حساس نمی‌شد.
برخی تحلیلگران معتقدند که مذاکرات موشکی در مقطع فعلی اصلا مفهومی‌ندارد و در نهایت مذاکرات برد- باخت خواهد بود. شما این تحلیل را درست می‌دانید؟
اینکه بخواهیم حکمی‌صادر کنیم و از ابتدا برچسبی به این موضوع بچسبانیم رویکرد درستی نیست. نتیجه بحث موشکی بستگی به آن دارد که ما مذاکرات را به چه صورت پیش ببریم. چرا‌که استدلال ما برای جهان قابل‌فهم و درک است و مذاکره‌کنندگان ما نیز حرفه‌ای هستند.
در حال حاضر باتوجه به اینکه ایران با کشورهای اروپایی همکاری‌هایی دارد و آقای تخت‌روانچی نیز اخیرا در این رابطه توضیحاتی ارائه کردند مبنی بر اینکه طرفین برای حل موانع بانکی در تلاش هستند یا برخی گفت‌وگوهای منطقه‌ای را آغاز کرده‌اند، تهران در دوراهی‌ای که آمریکا برای اروپا ایجاد کرده باید چه سیاستی را در پیش بگیرد؟
ایران باید در این برهه کشورهای اروپایی را در کنار خود نگه دارد تا بتواند از منافعی که برجام برایش ایجاد کرده و همکاری با این کشورها بهره‌مند شود. همچنین ما باید با روشی پیش برویم که آمریکا نتواند کشورهای اروپایی را بار دیگر در اجماع علیه ایران با خود همراه کند. بلکه ایران باید روشی را دنبال کند که کشورهای اروپایی با ایران همراه شوند.
در‌نهایت اینکه برجام چه منافعی برای کشورهای اروپایی به‌دنبال داشته که تا بدین حد حفظ برجام برایشان اهمیت دارد؟
اول اینکه از نظر حقوقی، برجام برای اروپا تعهدی است مستقل از ایران و آمریکا که آنها باید به این توافق متعهد باشند. دوم اینکه کشورهای اروپایی نگران صلح و امنیت بین‌الملل هستند در حالی که دونالد ترامپ این دغدغه را ندارد. رهبران اروپایی دریافته‌اند که اگر ترامپ را به حال خود رها کنند ممکن است جهان را به سمت درگیری و آتش بکشاند. بنابراین از نگاه صلح و امنیت بین‌الملل، آنها از برجام حمایت می‌کنند تا این توافق زنده بماند. دلیل سوم حمایت آنها از برجام نیز این است که آنها می‌خواهند روابط شان را با ایران گسترش دهند و نمی‌خواهند روابط‌شان با تهران گروگان توافق هسته‌ای یا شکستن این توافق باشد. بنابراین اروپا مایل است که در سایه توافق هسته‌ای به گسترش روابط با ایران بپردازد. اینها سه دلیل اصلی هستند که باعث شده کشورهای اروپایی بجد به حمایت از توافق هسته‌ای برخیزند.
دیدگاه تان را بنویسید