چالش پارلمان

 انتخابات عراق در فضای فعلی یعنی پس از شکست داعش در این کشور از چه منظری قابل اهمیت است؟

    انتخابات در عراق به خودی خود و به‌دور از در‌نظرگرفتن شرایط موجود، دارای اهمیت بسیاری است، زیرا مردم زمانی که در انتخابات پارلمانی شرکت می‌کنند در واقع زمینه‌های انتخابات رئیس‌جمهور و عالی‌ترین مقامات قوه‌مجریه را نیز فراهم می‌کنند. اما در این دوره از انتخابات باتوجه به اینکه داعش در عراق شکست‌ خورده و اولین انتخابات دوران پساداعش بود این انتخابات اهمیت مضاعفی پیدا کرد. از چند منظر دیگر نیز این انتخابات بسیار اهمیت داشت؛ نخست اینکه این انتخابات نشان داد تهدیدات و خطراتی که از جانب داعش برای تجزیه عراق و انشقاق در این کشور وجود داشته از بین رفته و متوجه شدیم که داعش هیچ توفیقی در این زمینه نداشته است. دیگر اینکه انتخابات اخیر، محل آزمونی برای احزاب و جریانات سیاسی در عراق بود. باتوجه به ترکیب جدید احزاب و باتوجه به اینکه اغلب جریانات و احزابی که در این انتخابات شرکت داشتند، اگرچه از سوابقی در دوره‌های انتخابات قبلی برخوردار بودند، ولی احزاب تازه‌تاسیسی محسوب می‌شدند، این انتخابات به آزمونی برای سنجش میزان محبوبیت و نقش‌آفرینی آنها در آینده عراق تبدیل شد. به‌عبارت دیگر این انتخابات به نوعی نظرسنجی نسبتا دقیقی بود که ‌توانست شرایط کنونی عراق را که شرایط بسیار حساسی است برای دولتمردان عراقی و کسانی که خواهان شناخت این کشور هستند،‌ ترسیم کند و آمار دقیقی را از گرایشات و علاقه‌مندی‌های سیاسی و میزان طرفداری از احزاب و چند‌‌وچون جایگاه این احزاب ارائه دهد.

اما شاید مهم‌ترین مساله این انتخابات، چگونگی برخورد اهالی اقلیم کردستان عراق با انتخابات بود؛ درواقع با حضور کردها و احزاب کردی در انتخابات، میزان علاقه‌مندی آنها برای آنکه همچنان بخشی از عراق باشند و همچنین میزان علاقه‌مندی‌‌شان به تمامیت ارضی عراق مشخص شد.

در یک جمع‌بندی کلی فضای انتخابات پارلمانی اخیر عراق، برخلاف تصوراتی مبنی بر تهدیدات داعش،‌ فضایی آرام و تحسین‌برانگیز بود و این نشان می‌دهد که تدابیر خوبی در عراق برای برقراری امنیت در شهرهای شمالی و جنوبی فراهم شده است. همچنین قدرت‌های خارجی همچون عربستان سعودی و ایالات متحده آمریکا که خواستار برهم‌زدن روند انتخابات و ایجاد هرج‌و‌مرج شده بودند چون اهرم‌های لازم را در اختیار نداشتند، در این زمینه هیچ دستاوردی کسب نکردند.

مهم‌ترین دغدغه‌ها و مسائل داخلی در عراق پس از این انتخابات چیست؟

    نمایندگی‌هایی که وارد پارلمان عراق می‌شوند با مسائل زیاد و جدیدی روبه‌رو خواهند شد؛ از جمله این مسائل تشکیل کمیسیون‌های داخلی مجلس است. در صورتی که روند تشکیل این کمیسیون‌ها صحیح    باشد، می‌تواند پارلمان عراق را به یک پارلمان توانمند تبدیل کند، بنابراین اولین مساله ایجاد ترتیبات و کمیسیون‌هایی است که قوه‌مقننه را به یک نهاد قدرتمند تبدیل کند.

موضوع انتخاب رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و رای اعتماد به کابینه جدید نیز از جمله مسائل مهم و مسئولیت‌های سنگینی است که برعهده پارلمان قرار دارد. طبیعتا در این مسیر به دلیل ترکیب جدید احزاب و شرایط جدیدی که از نظر مناسبات حزبی در عراق به‌وجود ‌آمده، پارلمان باید مسیر پرافت‌وخیز و پرسنگلاخی را طی کند.

مساله دیگر به نیاز عراق به نوسازی و بازسازی مربوط می‌شود؛ می‌توان گفت عراق بعد از صدام حسین نه‌تنها هیچ‌گاه فرصت بازسازی پیدا نکرده، بلکه همواره شاهد تخریب زیرساخت‌های اقتصادی و نابهنجاری‌های اجتماعی بوده و دولت‌‌های گذشته به دلیل مشغولیت‌ جنگ با داعش، عواقب حضور نیروهای خارجی به‌ویژه آمریکایی‌ها در عراق و مسائل مربوط به بقایای رژیم بعثی که هر یک بخشی از توان مردم و حاکمیت عراق را به خود مشغول کرده بود، نتوانستند زمینه‌های آغاز طرح‌های توسعه‌ای را در این کشور فراهم کنند.

چنان‌که بنا به گفته ناظران کاهش تعداد رای‌دهندگان در این انتخابات نیز از جمله نشانه‌های روشن کاستی‌هایی است که در عرصه نوسازی و بازسازی در عراق وجود دارد و به نارضایتی‌های زیادی در عراق انجامیده است. بنابراین پارلمان جدید بعد از ایجاد ترتیبات لازم تقنینی، باید به اقداماتی مبادرت ورزد که به مطالبات گسترده و پردامنه مردم پاسخ دهد. به عبارت دیگر به تصویب قوانینی بپردازد که مشکلات مردم عراق در عرصه‌های مختلف، در مسیر حل‌وفصل قرار بگیرد. عراق کشوری است که از لحاظ نیروی انسانی دارای توانمندی‌های قابل ملاحظه‌ای است و از نظر ثروت نیز از جمله کشورهای غنی و ثروتمند نفت‌خیز محسوب می‌شود و بنابراین چنانچه پارلمان برنامه‌ها و قوانین لازم را به تصویب برساند و بر اجرای این برنامه‌ها و قوانین نظارت کند، قاعدتا بسیاری از مشکلات کنونی

 از میان خواهد رفت.

اولویت‌های سیاست خارجی کشور عراق در برهه کنونی چه مسائلی است؟

    عراق طی دو دهه گذشته هیچ‌گاه نتوانسته یک سیاست راهبردی متناسب با منافع ملی این کشور را تدوین کند، زیرا حضور مستمر واحدهایی از نظامیان آمریکایی در این کشور، همچنین مداخلات ارتجاع منطقه از طریق هزینه‌‌کردن دلارهای نفتی و علاوه بر همه اینها تحرکات نظامی ترکیه در مناطق شمالی این کشور، همواره مانع از تدوین اصول سیاست خارجی متناسب با شرایط روز در عراق شده است. علاوه بر این مشکلات، وجود نابسامانی‌ها در دستگاه تقنینی و اجرایی این کشور، مانع دیگری در راه تدوین برنامه و اصول راهبردی در سیاست خارجی بوده و از تحقق یک توازن موثر ‌در روابط عراق با همسایگانش، جلوگیری کرده است.

این در شرایطی است که ماجرای جنگ‌های داخلی برخاسته از تحرکات مسلحانه داعش، مرزهای این کشور با سوریه را طی 6سال گذشته همچنان ملتهب نگه داشته و این التهابات به دلیل انواع مداخلات آشکار و پنهان کشورهای غربی و رژیم‌صهیونیستی، مقامات دستگاه دیپلماسی در عراق را از انجام وظایف‌شان بازداشته است. از این رو از پارلمان جدید انتظار می‌رود که باتوجه به شکست داعش و همچنین تضعیف موقعیت کشورهای غربی در منطقه و پیدایش شرایط جدید منطقه، به تدوین اصول سیاست خارجی جدید مبادرت کند و بر‌اساس دیدگاه‌های احزاب مختلفی که در صحنه سیاسی عراق حضور دارند، سیاست‌های مورد تایید همه گروه‌ها را که منافع عراق را نمایندگی می‌کند، تدوین و تنظیم نماید.

جمهوری اسلامی ایران از جمله‌ کشورهایی است که طی سال‌های اخیر و تجاوز داعش به عراق همواره در کنار مردم و حکومت این کشور قرار داشته است. به نظر شما روابط تهران-بغداد در دوره جدید به چه سمتی پیش خواهد رفت؟

    عراق و ایران باتوجه به شرایط جغرافیایی، اجتماعی و سوابق تاریخی دارای روابطی هستند که تغییر دولت‌ها، پارلمان‌ها و ترکیب احزاب نمی‌تواند در چارچوب کلی آن تاثیری بگذارد و آن را تغییر دهد. یکی از این اصول مسائل مربوط به اشتراکات مذهبی، تاریخی و شباهت‌ها و پیوندهای اجتماعی است که مناسباتی فراتر از روابط سیاست خارجی است و همواره در همه شرایط، یک پارامتر تغییرناپذیر به‌شمار می‌آید. با این حال طبیعی است که ترکیب ائتلافی که موفق شود قوه‌مجریه را در عراق به دست گیرد، عامل تاثیرگذاری در روابط دوجانبه تهران و بغداد در کوتاه‌مدت خواهد بود و نقش مهمی‌ در‌گسترش روابط دو کشور ایفا خواهد کرد.

البته تبلیغات زیادی در صحنه سیاسی عراق علیه ایران صورت گرفته و کوشش‌های زیادی برای ایجاد سردی در روابط دو کشور در حال انجام است، بنابراین ترکیب کابینه و دیدگاه‌های نخست‌وزیر آینده عراق می‌تواند در این عرصه به‌عنوان یک عامل مهم ایفای نقش کرده و سیاست‌ خارجی را تنظیم کند. طبیعتا این سیاست خارجی بدون در نظر گرفتن زمینه‌های اشتراکات دو کشور در حوزه‌های فرهنگی، عقیدتی و تاریخی نمی‌تواند ایفای نقش کند.

به نظر شما دلیل گرایش مردم به جریان مقتدی صدر و همچنین حزب مربوط به نیروهای حشد‌الشعبی چه بود؟

     در این خصوص باید به عوامل و پارامترهای مختلفی که روی آرای مردم عراق تاثیر گذاشته اشاره کنیم؛ عوامل و پارامترهایی که برخی از آنها مربوط به یک ناحیه یا یک استان و برخی دیگر ابعاد کلی و سراسری دارند و بر سمت‌وسوی گرایش‌های حزبی و انتخاباتی تاثیر گذاشته‌اند، البته درباره جریان مقتدی صدر، باید به نقشی که او طی سال‌های گذشته به‌عنوان اپوزیسیون ایفا کرد و مطالبات عمده‌ای که وی در خصوص حل‌وفصل مشکلات مردم عراق داشت اشاره کنیم؛ به ویژه اینکه وی از حضور گرایش‌های غربی در دستگاه حکومتی عراق، شدیدا گلایه‌مند بود و مماشات برخی از دولتمردان عراقی با آمریکا را مورد انتقاد شدید قرار می‌داد. علاوه بر این، حضور جدّی و عملی در نبرد با داعش عامل مهم دیگری در جلب آرای مردمی ‌در عراق بود. چنان‌که جریان فتح که جریان تازه‌تأسیسی بود، و در واقع نیروهای حشدالشعبی را نمایندگی می‌کرد، به علت نقش‌آفرینی موفق و تحسین‌برانگیز در قلع و قمع داعش، توانست از بسیاری از احزاب و گروه‌های سیاسی پیشی گیرد.