سونامی ‌ماهاتیر/ آیا معمار مالزی این‌بار هم موفق خواهد بود؟

مثلث آنلاین: ماهاتیر محمد در تاریخ 10 می‌ سال 2018 به‌عنوان نخست‌وزیر مالزی انتخاب شد و 15سال پس از بازنشستگی به سیاست بازگشته است. شوک بزرگ در انتخابات مالزی قدرت 61ساله ائتلاف حاکم را به پایان رسانده است. در نتیجه این انتخابات، ماهاتیر 92ساله، عنوان مسن‌ترین رهبر منتخب جهان را به خود اختصاص داده است. در مقابل، حزب سابق ماهاتیر، باریسان ناسیونال (BN)، به رهبری نجیب عبدالرزاق، نخست‌وزیر سابق، دست‌کم 79 کرسی را با وجود کنترل آن بر رسانه‌های محلی، نظارت بر انتخابات و تلاش‌هایش برای جلوگیری از مبارزات انتخاباتی مخالفان، به دست آورد. این در حالی است که ائتلاف ماهاتیر، 121 کرسی از 222 کرسی را کسب کرد.

 در واقع، پیروزی ماهاتیر، با حمایت معاون سابق خود انور ابراهیم، به افزایش هزینه‌های زندگی و رسوایی مالی چند‌میلیارد دلاری نجیب در مورد صندوق سرمایه‌گذاری دولتی(MDB) مربوط می‌شود. از آنجایی که بازارهای مالی مالزی در این هفته بسته شده‌اند، سرمایه‌گذاران خارج از کشور به نگرانی خود در مورد نتایج شگفت‌انگیز عکس‌العمل نشان دادند. معاملات دریایی مالزی به میزان 4درصد کاهش یافت. تا قبل از این انتخابات، بدهی کشور بیش از یک ‌تریلیون رینگیت (250 میلیارد دلار) بود و ائتلاف تحت رهبری BN وعده داده بود که 3 میلیون شغل جدید ایجاد کند و دستمزد را افزایش دهد. مرد پیر مالزی پیش‌تر از سال ۱۹۸۱ تا سال ۲۰۰۳ به‌عنوان چهارمین نخست‌وزیر مالزی فعالیت کرد که طولانی‌ترین دوره تصدی این پست است. فعالیت سیاسی ماهاتیر از بیش از ۷۰سال پیش که او در سال ۱۹۴۶ به سازمان ملی متحد مالایی‌ها(UMNO)  پیوست، شروع شد و در سال ۲۰۱۶ حزب خود را با نام حزب بومی ‌متحد مالزی تاسیس کرد.

 او پس از ورود به پارلمان در سال ۱۹۶۴ در UMNO فعال شد و یک دوره نماینده بود تا اینکه کرسی خود را از دست داد و با نخست‌وزیر، تونکو عبدالرحمان درگیر و از UMNO اخراج شد. با استعفای عبدالرحمان، ماهاتیر مجددا وارد UMNO و پارلمان شد و به کابینه رسید. تا سال ۱۹۷۶ او به مقام‌ قائم‌مقامی‌ نخست‌وزیر رسیده بود و پس از استعفای سلفش - حسین اون - به نخست‌وزیری

رسید.

 از آنجایی که ماهاتیر با اندیشه توسعه‌گرا و اصلاحات در ساختار فاسد مالزی که نجیب را مسبب آن می‌دانست، وارد عرصه انتخابات شده، برخی از محافل سیاسی داخل ایران از مقایسه سیاست اقتصادی ماهاتیر با مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی سخن به میان آورده‌اند، بنابراین در این متن سعی بر این است به‌طور اختصار به مهم‌ترین سوالات از قبیل دلایل بازگشت ماهاتیر محمد به قدرت، وضعیت اقتصادی و سیاسی مالزی در گذشته و حال و بررسی الگوهای سیاست توسعه‌گرایانه ماهاتیر و هاشمی‌رفسنجانی پاسخ داده شود.

  مالزی در زمان ماهاتیر و دلایل بازگشت

ماهاتیر را یکی از موفق‌ترین رهبران جهان اسلام می‌دانند؛ در کشوری کوچک و کم‌جمعیت که مردم به‌طور عمده کشاورز یا صیاد ماهی بودند و درآمد سرانه کمتر از 100 دلار داشتند. برخی مناقشات مذهبی و نژادی نیز در آن مقطع در مالزی رواج یافته بود که در این شرایط حضور ماهاتیر محمد موجب دگرگونی این کشور شد به‌گونه‌ای که مالزی چهره دیگری به خود گرفت. بر‌اساس گزارش توسعه انسانی سال 2015، مالزی برخوردار از توسعه انسانی بالا و در زمینه شاخص‌های توسعه انسانی حائز رتبه 62‌ بین 188 کشور جهان، امید به زندگی 7/74 سال، درآمد سرانه ناخالص ملی سرانه 22762 دلار در سال، کل جمعیت 2/30 میلیون نفر و رشد جمعیت 6/1 درصد است. در سیاست‌های ماهاتیر، ضمن انتقاد از روش‌های غربی توسعه برای جهان سوم، راه حل آسیایی برای کشورهای در حال توسعه توصیه می‌شود. او اسلام‌گرایی را با نوگرایی توأم ساخت. سرانجام، ماهاتیر با سه دهه تلاش، نه‌تنها مالزی و آینده آن را دگرگون ساخت، بلکه درستی بینش و اندیشه‌های خود را به ثبات رساند. کناره‌گیری داوطلبانه او از قدرت در سال 2003 (1382)، مهم‌ترین و درس‌آموزترین اقدام او برای رهبران و سیاستمداران کشورهای جهان سوم و ممالک اسلامی بود. وی همچنین با عنوان‌های مختلفی همچون «ناجی قوم مالایا» و «معمار مالزی مدرن» شناخته می‌شود. آنچه در حال حاضر باعث شده است ماهاتیر بار دیگر پا به عرصه سیاست بگذارد، فساد اقتصادی و مشکلات داخلی بود. برخی از اقداماتی که او طی سال‌های حکومتداری انجام داده

به شرح زیر است:

- ماهاتیر محمد در سال‌های 1981 تا 2003 به‌عنوان نخست‌وزیر مالزی به مدت 22 سال بر یکی از اقتصادهای پیشرو آسیا نظارت داشت.

-  ماهاتیر کشور را از طریق بحران آسیایی سال 1998 هدایت کرد و آن را به یک ببر اقتصادی تبدیل کرد.

- به‌عنوان نخست‌وزیر، او از اکثریت مسلمان مالایی کشور حمایت کرد و به‌عنوان «پدر مالیای مدرن» معروف شد و از سیاست‌هایی که به شکوفایی اقتصاد کمک می‌کرد حمایت کرد.

-  این دیدگاه ماهاتیر بود که الهام‌بخش توسعه برج‌های دوقلو پتروناس کوالالامپور بود.

- به‌عنوان نخست‌وزیر، او همچنین خود را به‌عنوان سخنگوی دنیای مسلمان پس از حملات 11 سپتامبر در ایالات متحده معرفی کرد.

در ارتباط با دلایل بازگشت ماهاتیر به عرصه سیاست، بیش از آنکه آن را به خواست مردم مرتبط بداند، وی از فساد عبدالرزاق و کاهش رشد اقتصادی مالزی نسبت به سال‌های تصدی خود صحبت به میان آورده است. وزارت دادگستری آمریکا گفته است، رسوایی مالی مرتبط با وابستگان نجیب رزاق از صندوق مالی تاسیس‌شده توسط وی در بازه زمانی ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴، ۴.۵ میلیارد دلار است که ۷۰۰ میلیون دلار آن در یکی از حساب‌های بانکی نجیب رزاق محفوظ است. اما نجیب گفت که این کمک مالی از خانواده سلطنتی عربستان سعودی بوده و بیشتر آن بازگشته است. آقای محمد در مصاحبه‌ای با روزنامه بریتانیایی گاردین گفته است: «چرا می‌خواهم او کنار زده شود؟ این آدم پول می‌دزدد. نه چند صد دلار، نه چند هزار دلار، بلکه میلیاردها. او میلیاردها دلار دزدیده و این در تحقیقات مالزی و آمریکا ثابت شده است.» ماهاتیر در رابطه با سوء مدیریت اقتصادی و رسوایی مالی نجیب گفت: «بزرگترین اشتباهی که من در زندگی‌ام انجام دادم انتخاب نجیب است. من می‌خواهم این اشتباه را تصحیح کنم.»

در همین راستا، ماهاتیر می‌گوید مایل به بازگشت به قدرت نبوده، اما به علت درخواست‌های فراوان ناچار شده حزبی تاسیس کند و خود را برای نخست‌وزیری مجدد نامزد کند. ماهاتیر محمد، معمار مالزی نوین است و در سال‌های پایانی دهه ۱۹۹۰ توانست بدون کمک صندوق بین‌المللی پول، کشورش را از بحران منطقه جنوب‌شرق آسیا سالم خارج کند. اما برخی شرایط نسبت به دو دهه پیش تغییر کرده است. برای مثال در سال‌های اخیر چین با هدف افزایش نفوذ در منطقه شرق آسیا و جهان اقدامات مختلفی انجام داده و سرمایه‌گذاری‌های عظیم در کشورهای دیگر کرده است. مالزی یکی از کشورهایی است که در سال‌های اخیر پذیرای میزان بالای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین بوده است. ماهاتیر محمد با نفوذ چین بر مالزی نیز مخالف است و اعلام کرد در پروژه‌هایی که با سرمایه‌گذاری چین انجام می‌شود تجدیدنظر خواهد کرد. باتوجه به دیدگاه‌های ماهاتیر محمد درباره مسائل سیاسی و اقتصادی، برخی تحلیلگران انتخابات صورت‌گرفته در مالزی را نوعی سونامی‌ توصیف کرده‌اند. برای اظهارنظر درباره اقدامات نخست‌وزیر جدید و تاثیر این اقدامات بر اقتصاد مالزی هنوز زود است اما حتی طرفداران نخست‌وزیر قبلی معتقدند در بلندمدت حضور ماهاتیر محمد در صحنه سیاسی - مالی برای کشور مفید

خواهد بود.

در همین راستا ماهاتیر وعده‌هایی همچون از بین بردن 6درصد مالیات کالا و خدمات ظرف 100 روز کاری، مالیاتی که در سال 2015 اعمال شد و شهروندان به دلیل افزایش هزینه‌های زندگی خود به‌طور گسترده تحت فشار قرار گرفتند؛ دوم، مجددا یارانه‌های سوخت را که ممکن است تبدیل به یک پاداش برای مصرف شوند، ‌به ارمغان بیاورد؛ سوم، افزایش حق امتیاز نفتی به کشورهای تولید‌کننده نفت و افزایش حداقل دستمزد به میزان 2/5 درصد، وعده داد.

  نگاه ماهاتیر و هاشمی به توسعه

(اندیشه توسعه گرا)

طی انتخابات اخیر پارلمانی در مالزی که مشخص شد آقای ماهاتیر به صحنه سیاست بازمی‌گردد، بسیاری از محافل سیاسی و رسانه‌ای داخل ایران، آمدن دوباره او را با حضور دوباره آیت‌الله هاشمی برای انتخابات ریاست‌جمهوری طی سال‌های پایانی زندگی‌اش تشبیه کردند. به دور از فضا‌سازی‌های سیاسی و حزبی بلکه به صورت علمی ‌آنچه می‌توان در این مورد توضیح داد، این است که هر دو در برهه زمانی خاص، اندیشه توسعه‌گرا داشتند و با وجود کشورهای جهان سومی ‌و مسلمان به‌دنبال توسعه اقتصادی بودند که به غرب وابستگی نداشته باشد، الگوهای سازندگی برای پیشرفت کشور به صورت یکسان صورت گرفت و از یک کشور فقیر و کمتر توسعه‌یافته به سمت کشورهای در حال توسعه و همسو با دیگر کشورها سوق داده شدند. در همین راستا، روزنامه مالزیایی نیو استریت‌تایمز در مطلبی به قلم روئنا عبدالرزاق از دانشگاه آکسفورد نوشت: «هاشمی‌رفسنجانی در دوره فعالیت خود، نقش‌های زیادی از جمله هدایت مذهبی، فرماندهی نظامی و وظایف سیاسی متعددی بر عهده داشت. وی به‌عنوان وزیر، رئیس مجلس و رئیس‌جمهوری اسلامی ایران خدمت کرده بود. او با میانه‌روها هم ارتباط داشت و از دولت حسن روحانی حمایت می‌کرد. از یک سو، پس از انقلاب اسلامی، تلاش برای منزوی‌کردن ایران آغاز شد و یک جنگ خونین با عراق رخ داد. در واقع بازسازی کشور بعد از جنگ، آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی را به‌عنوان فرد کوشا در پیشرفت کشور معرفی کرد و همین اقدام او در ذهن مردم ماندگار است. از این‌رو، ایران به اهمیت ارتباط با کشورهای آسیایی و اسلامی پی برد. آیت‌الله رفسنجانی نیز روابط دیپلماتیک را با مالزی توسعه داد. از سوی دیگر، بعد از سال‌های متمادی و به اقتضای نیاز کشور به یک تحول اساسی در شرایط اقتصادی و رفاهی، بازگشت دوباره هاشمی به صحنه سیاست با استقبال بسیاری مواجه شد، ولی به دلیل کهولت سن ایشان، موفق به ورود به صحنه نشد، برعکس مالزی که به ماهاتیر 92ساله اجازه حضور در پست نخست‌وزیری را داد.

آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی برای پیشبرد اهداف کلان اقتصادی کشور، توسعه روابط با شرق را در دستورکار خود قرار داد و به راه‌اندازی سفارتخانه‌های خود در جنوب شرق آسیا از جمله مالزی، اندونزی و تایلند روی آورد.

هاشمی‌رفسنجانی در سال 1981 به‌عنوان رئیس مجلس به کوالالامپور سفر و با ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر وقت دیدار و گفت‌وگو کرد. یک‌سال پس از آن سفارت ایران در مالزی فعالیت خود را

 آغاز کرد.

این رابطه در ابتدا بر تجارت متمرکز بود. در اکتبر سال 1994، آیت‌الله رفسنجانی به منظور دیدار رسمی به مالزی سفر کرد که این بار وی در منصب رئیس‌جمهور‌ وارد این کشور شد و این در حالی بود که چند ماه پیش از آن ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر مالزی نیز از ایران دیدن کرده بود. به‌عنوان کشوری که در انزوا و پس از آن نیز تحت تحریم‌های غرب قرار گرفته بود، ایران آموخته بود که باید خودکفا باشد و پیمان‌های اقتصادی مستحکمی ‌با کشورهای غیرغربی ایجاد کند. دکتر ماهاتیر محمد نیز از شهرت بین‌المللی هاشمی‌رفسنجانی و موضع اقتصادی وی حمایت می‌کرد.

پس از دیدار آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی از مالزی، دیگر روسای‌جمهور ایران نیز از مالزی دیدن کردند. رئیس دولت اصلاحات در سال 2002، محمود احمدی‌نژاد در سال 2006 و 2008 و حسن روحانی نیز در اکتبر سال 2016 به مالزی سفر کردند. با ایجاد روابط دیپلماتیک با مالزی، هاشمی‌رفسنجانی توانست ایران را از انزوا دور کند و جای پای مستحکمی ‌برای خود در منطقه بیابد، بنابراین به دور از سوگیری و به لحاظ بهره‌گیری از اندیشه سازندگی برای دو کشور کمتر توسعه‌یافته و رهایی از بند وابستگی به غرب، این دو را می‌توان با هم مقایسه کرد که هر کدام سهم به سزایی را در ارتقای سطح اقتصادی و رفاهی

 جامعه داشتند.»

  پیامدهای دور از دسترس

شاید زمان کنونی که مالزی در آن قرار دارد با زمان نخست‌وزیری ماهاتیر متفاوت باشد، بنابراین پیروزی ماهاتیر «عواقب بسیار وسیعی برای اقتصاد» داشته که هم منفی و هم مثبت خواهد بود.

اقتصاد مالزی در حال حاضر از رشد قوی برخوردار است و رشد اقتصادی در سال گذشته به 9/5 درصد رسیده و از سوی بانک مرکزی پیش‌بینی می‌شود در سال 2018 به 5/5 تا 6 درصد برسد. اما با تشدید تنش‌های تجاری در سال جاری و صادرات به دو سوم تولید ناخالص داخلی، خطراتی برای چشم‌انداز مالزی وجود دارد. وضعیت تورم نسبتا خوشایند بوده و در ماه مارس به 3/1 درصد کاهش یافته و از سال گذشته به میزان قابل توجهی کمک کرده است تا فشارهای قیمت را کاهش دهد. دولت تورم متوسط 5/2 درصد را برای این سال پیش‌بینی

کرده بود.

الکس هولمز اقتصاددان ارشد آسیا بیان داشت که «در کوتاه‌مدت، ماهاتیر پیش‌بینی می‌کند که مالیات بر کالاها و خدمات کشور را از بین ببرد. او این امکان را فراهم می‌کند که مالزی در نهایت شروع به مقابله با برخی از مسائل سازمانی که مانع چشم‌انداز بلندمدت کشور می‌شود، کند. همچنین با هزینه‌هایی که در سال جاری به‌شدت افزایش می‌یابد، افزایش بزرگی که در کسری بودجه به نظر می‌رسد اجتناب‌ناپذیر است. باتوجه به اینکه مالزی دارای یکی از بالاترین میزان بدهی‌های عمومی در منطقه است، در 54درصد از تولید ناخالص داخلی، دیر یا زود، دولت به احتمال زیاد از بازارهای مالی تحت فشار قرار می‌گیرد تا اعتبار مالی را در مسیر خود قرار دهد. از سوی دیگر، پیروزی ماهاتیر همچنین می‌تواند پروژه‌های سرمایه‌گذاری تحت حمایت چینی را، از جمله گسترش امکانات بندر مالزی و خطوط ارتباطی جدید شرق ساحل‌ که منجر به کاهش رشد سرمایه‌گذاری شده است، تهدید کند.

مالزی در سال 2017، ‌شصت‌ودومین «شاخص ادراک فساد 2017» را به خود اختصاص داده است، همان‌گونه که با رسوایی صندوق سرمایه‌گذاری ملی مشخص شده است. همچنین رتبه 145 در فهرست 2018 شاخص آزادی مطبوعات جهان قرار دارد. رتبه 24 را در نظرسنجی «سهولت انجام کسب‌وکار» بانک جهانی در نظر گرفته است، و آن را به خوبی زیر سنگاپور همسایه (دوم) قرار می‌دهد‌ که با امتیاز 111 در سهولت شروع کسب‌وکار مشخص شده است. در کوتاه‌مدت، سرمایه‌گذاران می‌توانند انتظار یک «سواری خشن» را پیش بگیرند، کریستی‌تان به بانک ملی استرالیا ‌هشدار داد  که:«در حالی که این نتیجه توسط مالزیایی‌ها مورد تشویق قرار می‌گیرد، این به معنی عدم اطمینان بیشتری برای سرمایه‌گذاران بین‌المللی است.» ماهاتیر مطمئنا می‌داند که اهرم‌های قدرت به چه صورت است و تحقق اهداف اصلاحات چالش بعدی برای او است و اینکه می‌تواند ثابت کند یکی از طولانی‌ترین دولت‌های آسیا را تحت رهبری دارد. از بعد سیاسی نیز باید بیان داشت، حضور مجدد ماهاتیر پیامی‌برای کشورهای منطقه دارد مبنی بر اینکه در هر زمانی امکان تغییر و اصلاحات برای کشورها وجود دارد. اگرچه به مانند دوره‌های قبل نمی‌تواند پیش برود اما نتایج مثبت و منفی این انتخاب مجدد به پای ماهاتیر نوشته نخواهد شد و مردم مالزی نقش بسیار اساسی در این امر دارند، با اینکه او نیز به خاطر نقض حقوق بشر، تضعیف قوه‌قضاییه، محاربه‌کردن مخالفان سیاسی و تحقق سیاست‌هایی که اختلافات نژادی را در کشور چند‌قومی ‌تشدید می‌کرد، مورد انتقاد قرار گرفت. از سوی دیگر دوستی دوباره با انور ابراهیم شرایط را متفاوت کرده است‌؛ شخصی که در زندان است و با عفو پادشاهی دوباره به دنیای سیاست خواهد برگشت و ماهاتیر محمد پیش از انتخابات گفته بود اگر در انتخابات پیروز شود و انور ابراهیم هم عفو شود، سمت نخست‌وزیری را به او تحویل خواهد داد.

در نهایت با حضور محمد پیش‌بینی می‌شود اگر خود بر امور نظارت داشته باشد، شرایط اقتصادی و سیاسی مالزی رو به بهبود برود و به دلیل روابط خوب با ایران و همچنین تقابل با سیاست‌های آمریکا در یک جبهه با ایران قرار بگیرد و این بهترین فرصت ‌برای جمهوری اسلامی ایران است تا از این انتخاب بهره‌وری لازم را

داشته باشد.