سناریوی جدید آمریکا، اردن و عربستان در عراق چیست؟
شبح بعثی‌ها
حسن هانیزاده
اتفاقاتی که اخیرا در نجف، بصره، ناصریه و عماره (شهری در استان میسان در جنوب‌شرقی عراق) رخ داده، نتیجه مشکلات خدماتی و رفاهی در عراق است. از آنجایی که طی چهار سال گذشته دولت حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق درگیر گروهک‌های تروریستی بوده و این دولت تمام تلاش خود را برای برقراری امنیت در شهرهای عراق به کار گرفته، لذا در ارائه خدمات رفاهی و خدماتی کم‌کاری‌هایی صورت گرفته است. به همین دلیل زمینه‌هایی برای بروز یک سری ناآرامی‌ها در شهرهای محروم عراق به وجود آمده و این کاملا طبیعی و حق مردم عراق است که به صورت مسالمت‌آمیز اعتراضات خود را به گوش مسئولان عراقی برسانند. در تجزیه و تحلیل این خیزش‌های مردمی می‌توان علل و انگیزه‌های این حرکات خودجوش را به نوعی سازمان‌یافته ریشه‌یابی کرد.
به بیان دیگر تظاهرات اخیر مردم عراق به‌خصوص در مناطق جنوب و فرات میانه علاوه بر اینکه جنبه رفاهی دارد و یک حرکت مردمی است اما برخی جریان‌های عراقی نیز پشت تحریک مردم برای ساقط‌کردن دولت حیدر العبادی قرار دارند.
از دیگر سو مشکلاتی که طی انتخابات اخیر در عراق و تشکیل دولت وحدت ملی بروز یافت نیز در ایجاد شرایط فعلی اثرگذار است. ابتدا پس از انتخابات اردیبهشت ماه پارلمانی عراق، جریان السائرون وابسته به مقتدی صدر به پیروزی رسید اما پس از شمارش آرا مشخص شد یک‌سری دستکاری‌هایی در شمارش آرا به‌وجود‌آمده و قرار بر این شد که آرای مردمی مجدداً بازشماری شود اما ناگهان مرکز صندوق‌های رای‌گیری دچار حریق شد و بسیاری از آرای دستی مردم در آتش سوخت. به نظر می‌رسد جریان السائرون وابسته به مقتدی صدر در حقیقت در پی این بود که تشکیل دولت عراق را مدیریت کند و اصرار مقتدی صدر این است که «جعفر صدر» پسرعموی وی به‌عنوان نخست‌وزیر انتخاب شود که با مخالفت سایر جریان‌های سیاسی از جمله جریان «فتح» وابسته به الحشد الشعبی، جریان «نصر» وابسته به حیدرالعبادی، جریان «القانون» وابسته به نوری المالکی و «الحکمه» وابسته به عمار حکیم مواجه شد.
صدر همچنان اصرار دارد جعفر صدر نخست‌وزیر شود ولی مخالفت طیف‌های سیاسی مانع از شکل‌گیری یک دولت وحدت ملی در عراق شده است.
در بعد دیگر مساله، برخی کشورهای خارجی در حال دامن‌زدن به مشکلات عراق در راستای منافع خود هستند. از مدت‌ها پیش آمریکا برای ناکارآمد جلوه‌دادن دولت شیعه عراق سناریوی حضور گروهک تروریستی داعش در مناطق سنی‌نشین عراق را رقم زد. از چهار سال گذشته تاکنون آمریکا، عربستان، ترکیه و اردن یک‌سری سازماندهی برای تشکیل حزب بعث منحله عراق را آغاز کردند و با سران این حزب از جمله عزت ابراهیم الدوری، یکی از سرکردگان رژیم سابق عراق ارتباطاتی برقرار کردند. محل رایزنی عناصر حزب بعث و آمریکا نیز در اردن تعیین شد و به همین دلیل رفت و آمد عوامل فراری حزب بعث به اردن طی چهار سال اخیر شدت یافته است. عربستان نیز هزینه‌های مربوط به سازماندهی مجدد حزب بعث را تقبل کرده است، لذا این کشورها در حال سازماندهی حزب بعث هستند و همزمان با آن ضمن تشویق برخی از شخصیت‌های عراقی، تحریک مردم علیه دولت را در نظر دارند. به نظر می‌رسد این شورش‌ها مشابه حوادث مصر در طول پنج‌سال گذشته است که در واقع منجر به سرنگونی دولت اخوان‌المسلمین شد. همچنین فعالیت‌های اخیر سفارتخانه‌های اردن، عربستان، ترکیه و آمریکا برای سازماندهی این شورش‌ها کاملا پررنگ شده و طی ماه‌های آینده گسترش بیشتری خواهد یافت.
باید توجه داشت که همزمان با شکست داعش در موصل نیروهای حزب بعث عراق در مناطق مختلف این کشور سازماندهی شدند تا در زمان مناسب قدرت را در عراق در دست بگیرند. از آنجایی که ارتش عراق فاقد کار‌ایی لازم برای به دست گرفتن قدرت در این کشور است لذا حضور عوامل کمتر شناخته‌شده حزب بعث در آینده در صحنه‌های میدانی عراق بیشتر خواهد شد. آنچه مسلم است حوادث مصر طی سال‌های اخیر در عراق در حال تکرار است و هدف آمریکا، اردن، عربستان و ترکیه این است که عوامل تروریستی را از مناطق شمال و غرب عراق به سمت استان‌های جنوبی و مرکزی مانند نجف و کربلا منتقل کنند تا ضمن حذف طیف‌های شیعه مشکلاتی برای شهرهای مرزی ایران به وجود آورند. طبیعی است این گروه‌های تروریستی وابسته به حزب بعث الزاما با نام داعش در عراق حضور نخواهند یافت، بلکه با نام‌ها و نشانه‌های جدیدی در صحنه‌های میدانی و عملیاتی حاضر خواهند شد.
در نتیجه این احتمال وجود دارد که پس از تشدید شورش‌ها و اشغال برخی مناطق حساس مثل فرودگاه‌ها و مراکز دولتی، ترورهایی علیه شخصیت‌های مورد قبول عراق صورت بگیرد و لذا شرایط برای حضور نیروهای مورد نظر آمریکا، اردن و عربستان آماده شود. این کشورها ترجیح می‌دهند که حاکمیت بار دیگر در اختیار عوامل سابق حزب بعث قرار بگیرد و شیعیان به حاشیه رانده شوند. بنابراین اتفاقی که برای اخوان‌المسلمین در مصر رخ داد اکنون در حال عملیاتی‌شدن در عراق است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که عزت ابراهیم الدوری از عوامل سابق حزب بعث طی ماه‌های اخیر دیدارهایی با مقامات پنتاگون و سازمان سیا در اردن داشته است.
در خصوص علت نارضایتی مردم عراق باید توجه داشت که بیشتر این نارضایتی‌ها هدفمند است؛ به این مفهوم که محرومیت‌ها نوعا در مناطق جنوبی عراق مانند بصره، عماره، ناصریه و نیز شهرهای مذهبی مانند کربلا و نجف صورت گرفته است. لذا بیشترین نارضایتی‌ها در مناطق شیعه‌نشین است. البته نباید نادیده گرفت که مردم مطالباتی دارند و بعضا این نارضایتی‌ها خودجوش است اما اغلب از بیرون دستور می‌گیرند. به لحاظ سیاسی فساد سیاسی دولت و اعضای پارلمان عراق، آلودگی مقامات عراقی به فساد مالی و دورشدن از مردم، بی‌توجهی به مسائل رفاهی و ناکارآمدی اعضای دولت به تشدید نارضایتی مردم عراق را در پی داشته است. به گونه‌ای که طی سه سال اخیر کلیه فعالیت‌های عمرانی عراق به بهانه مقابله با داعش متوقف شده است.
در چنین شرایطی راهکار قانونی و اجرایی آن است که پارلمان جدید عراق سریعا شکل بگیرد؛ یک کابینه کارآمد به فوریت با حضور چهره‌های مردمی و شایسته تشکیل شود و یک ضرب‌الاجل مشخصی برای حل مشکلات رفاهی و خدماتی عراق تعیین شود. در نهایت با هدفمندی این خدمات به اولویت‌بندی مناطق محروم بپردازند.
در نهایت باید توجه داشت که اگر دولت حالت فوق‌العاده اعلام نکند و سریعا با کمک مراجع و از راه پاسخ به مطالبات مردمی اقدامی به عمل نیاورد، این شورش‌ها و خیزش‌های مردمی ممکن است به بغداد و سپس مناطق سنی‌نشین کشیده شود که در آن صورت احتمالا به سقوط دولت و گسترش ناامنی در عراق منجر خواهد شد.
دیدگاه تان را بنویسید