کوفی عنان دبیرکل محترم و قابلی بود
سیاست‌مدار مصالحه‌جو
جعفر قنادباشی
بامداد روز شنبه 27 مرداد، در بیمارستانی واقع در شهر «برن» پایتخت سوئیس، سیاهپوست کهنسالی چشم از جهان فروبست که مردم آفریقا به وجود او افتخار می‌کنند و موفقیت‌های وی را در قرار گرفتن در بالاترین رده شغلی بزرگ‌ترین سازمان بین‌المللی جهان، دلیلی روشن بر بطلان نظریه‌های نژادپرستانه و استعماری مبتنی بر برتری انحصاری نژاد سفید می‌دانند. او نخستین سیاهپوستی بود که با پیمودن مراتب مختلف سازمانی و کسب شایستگی‌های لازم، عنوان هفتمین دبیرکل سازمان ملل را از آن خود ساخت و در این مقام نیز کوشید تا با تدوین «سند هزاره سوم»، زمینه‌های مبارزه با فقر، نابرابری را فراهم کرده و آنچه را قبل از آن به عنوان رئیس گروه کاری توسعه آفریقا در این سازمان انجام می‌داد، به‌صورت فراگیرتری در سراسر جهان دنبال کند.
از دوران ده‌ساله دبیرکلی این سیاهپوست کهنسال، به عنوان یکی درخشان‌ترین دوران حیات 73 ساله سازمان ملل متحد یاد می‌شود و وی را که فردی جز «کوفی عنان» نیست، سیاستمداری برجسته که کوشید تا جایگاه مناسب‌تری را برای سازمان ملل متحد ترسیم کند، می‌خوانند.
«کوفی عنان» آفریقایی‌تبار و متولد شهر «کوماسی» در غنا بود. وی در سال 1938 یعنی پیش از آغاز جنگ جهانی دوم و در زمانی که غنا تحت سیطره استعماری انگلیس قرار داشت، در خانوده‌ای متوسط و آفریقایی زاده شد. کوفی عنان دوران ابتدایی و متوسطه را در زادگاه خود طی کرد و ورود وی به دانشگاه، با استقلال غنا همزمان شد؛ واقعه‌ای که در شکل‌گیری شخصیت وی نیز نقش زیادی داشت. به هر ترتیب بعد از گذراندن دوره دانشگاهی در غنا بود که کوفی عنان برای تکمیل تحصیلاتش به آمریکا و سوئیس سفر کرد و مدارک دانشگاهی خود را یکی بعد از دیگری در رشته‌های اقتصاد و مدیریت فناوری اطلاعات از دانشکده‌هایی در دو کشور نامبرده
دریافت کرد.
با این حال آغاز فعالیت کوفی عنان در سازمان ملل متحد، به زمان اقامت او در سوئیس بازمی‌گردد. چنانکه وی درسال 1962 (یعنی در اوج جنگ سرد) برای اولین‌بار به عنوان کارمند سازمان بهداشت جهانی در ژنو، به استخدام سازمان ملل درآمد. در واقع پس از آن بود که کوفی عنان، مراحل ترقی شغلی خود را یکی بعد از دیگری در این بزرگ‌ترین سازمان بین‌المللی آغاز کرد: چنانکه قبل از قرار گرفتن در سمت دبیرکلی سازمان ملل متحد و علاوه بر فعالیت در بخش مختلف زیرمجموعه این سازمان، به عنوان کمیسر عالی پناهندگان سازمان ملل و همچنین نماینده ویژه این سازمان در یوگسلاوی سابق و ریاست نیروهای پاسدار صلح به انجام وظیفه پرداخت.
با این حال آنچه توانست از کوفی عنان، شخصیتی شناخته‌شده، بین‌المللی و ممتاز بسازد و از وی نامی ماندگار به‌جا گذارد، نحوه رفتار و موضع‌گیری‌های وی به عنوان دبیرکل سازمان ملل متحد بود. کوفی عنان در دو دوره 5ساله متوالی یعنی از سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۶ میلادی ( 1376 تا 1385) به سمت دبیرکلی سازمان ملل متحد انتخاب شد و در این فاصله، اقداماتی را صورت داد که در مقایسه با دیگر دبیرکل‌های این سازمان کارنامه‌ای افتخارآمیز و درخشان تلقی می‌شود؛ به ویژه اینکه وی طی این دوران پر افت و خیز، اصالت و استقلال خود را حفظ کرد و برای حل وفصل بحران‌های بین‌المللی، ضمن به‌کارگیری تمامی تلاش خود، ابتکارات تازه‌ای را نیز صورت داد.
این درحالی بود که در دوران ریاست وی بر نیروهای پاسدار سازمان ملل، دو رویداد فاجعه‌بار در کشور آفریقایی روآندا و جمهوری بوسنی به وقوع پیوست و انتقادات زیادی را متوجه سازمان ملل متحد ساخت.
در سال 1994 و درحالی که کوفی عنان، ریاست نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل متحد را به عهده داشت، نیروهای کلاه‌آبی سازمان ملل با اطلاع از اوضاع خطرناک روآندا از این کشور آفریقایی خارج شدند و خروج آنان سبب شد تا هرج و مرج داخلی و خشونت‌های شدید قومی به اوج رسیده و باعث قتل‌عام ده‌ها هزار نفر از افراد قبیله «هوتو» شد.
در جنگ بوسنی نیز که یک سال پس از آن به وقوع پیوست، نیروهای سازمان ملل با اهمال‌ورزی این امکان را فراهم کردند تا نیروهای صرب به کشتار هزاران مسلمان در «سربرنیتسا» مبادرت کنند و این فاجعه نیز به نام سازمان ملل متحد ثبت شود.
در واقع بدین لحاظ بود که کوفی عنان در زندگینامه خود به این دو حادثه بسیار تلخ اشاره کرد و تصریح نمود که این شکست‌ها سبب شد تا من به وظیفه بزرگ خود در چالش‌های جهانی در دوران دبیر کلی واقف شوم و هوشیارانه این سمت را به عهده بگیرم. البته وی در سمت دبیرکلی به‌خوبی نشان داد که او این توانایی را دارد که در چالش‌های بزرگ جهانی، در برابر ابرقدرت‌ها موضع مستقل بگیرد و به‌طور مثال تهاجم نظامی سال 2003 آمریکا را به عراق، شجاعانه و با صراحت «غیرقانونی» اعلام کند، زیرا به گفته او چنین تصمیمی از سوی شورای امنیت گرفته نشده بود.
اقدام مهم دیگر کوفی عنان که سبب شد تا کارنامه بسیار بهتری در مقایسه با دیگر دبیرکل‌های سازمان ملل داشته باشد، اصلاحات اداری و مالی در این سازمان بود. وی به عنوان هفتمین دبیرکل سازمان ملل متحد و در حالی که این سازمان با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می‌کرد، به تعدیل نیرو در این سازمان ملل مبادرت کرد و هزار نفر از نیروی انسانی این سازمان را در مقر نیویورک کاهش داد.
همچنین کوفی عنان در دوران دبیرکلی خود توانست جایزه صلح نوبل را به خاطر «تلاش برای ساختن جهانی سازمندتر و آرام‌تر» از آن خود کند و از این لحاظ موفقیت دیگری را در کارنامه خود ثبت نماید. وی در پایان مأموریتش در سمت دبیرکل نیز، همچنان جایگاه خود را به عنوان یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌های بین‌المللی حفظ کرده و برخی از مأموریت‌های مهم بین‌المللی را پذیرا شد؛ چنانکه پس از پایان مأموریتش در سمت دبیرکلی سازمان ملل و پس از آغاز جنگ داخلی در سوریه، در سال ۲۰۱۲ به عنوان نخستین فرستاده ویژه سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب در سوریه منصوب شد ولی پس از چند ماه زمانی که با کارشکنی‌های آمریکا و متحدین منطقه‌ای‌اش مواجه شد، با انتقاد از شورای امنیت سازمان ملل و اعتراض به رفتار‌های غرب، از مقام خود استعفا داد.
دیدگاه تان را بنویسید