اخلال یا اجماع؟

گروه سیاست مثلث‌آنلاین: نهاد اجماع‌ساز اصلاح‌طلبان یا با نام جدیدش «جبهه اصلاحات ایران» با جلسه امروز (یک‌شنبه) رسما فعالیت خود را آغاز می‌کند تا اصلاح‌طلبان نخستین گام رسمی انتخاباتی را برداشته باشند؛ با این امید که در نهایت بتوانند بر نامزدی واحد به اجماع برسند اما بر اساس شواهد و قرائن موجود ماجرا به این سادگی‌ها هم نیست زیرا برخلاف آنچه برخی اصلاح‌طلبان ادعا می‌کنند که نهاد اجماع‌ساز فراگیر است و می‌تواند باعث وفاق حداکثری اصلاح‌طلبان شوند، در همین چندوقت اخیر تعداد قابل توجهی از اصلاح‌طلبان و احزاب این جناح سیاسی نسبت به فرایند و ساختار این تشکل انتخاباتی انتقادهای فراوانی وارد کرده‌اند؛ برای مثال اخیرا هادی خامنه‌ای، دبیرکل دبیر کل مجمع پیروان خط امام انتقادهای صریحی علیه نهاد انتخاباتی اصلاح‌طلبان مطرح کرد. او در گفت‌وگو با «خبرآنلاین» گفت: «مواضع مجمع نیروهای خط امام از طریق نماینده آن در جلسات شورای هماهنگی بیان شده و عمدتا مخالف روندی است که دوستان در پیش گرفته‌اند؛ این مواضع را قبلا هم در جریان تشکیل و فعالیت شورای موسوم به سیاستگذاری گفته بودیم. به نظر من هر سازوکاری که به تضعیف تحزب بیانجامد، دارای اشکال است. دوستانی که مدافع توسعه سیاسی بوده‌اند، نباید با روندهای شبه دموکراتیک احزاب را تضعیف کنند و برای افراد و محافل خاص، هژمونی بسازند و از احزاب هم صرفاً به عنوان سازمان رأی استفاده کنند».

یا حزب ندای ایرانیان، به عنوان یکی از اصلی‌ترین احزاب اصلاح‌طلب به تازگی در بیانیه‌ای اعلام کرد: «قرار بود، نهاد فعلی قدمی به‌پیش باشد نه آنکه صرفا همان روند پر اشکال قبلی با تغییر نام و صورت تکرار شود؛ از همین رو، اعضای شورای سیاست‌گذاری بر شفافیت سازوکارهای نهاد، امکان پاسخگویی به جریان‌ها، احزاب و مردم، بسترسازی برای حضور اقشار نادیده گرفته‌شده است». در ادامه این بیانیه حزب ندای ایرانیان؛ تشکل‌های سیاسی وابسته به خاتمی را «احزاب کاغذی» خوانده که هدف آن تنها ایجاد یک روند شبه دموکراتیک است؛ که در عمل تنها دستورات خاتمی را اجرا می‌کنند. این حزب اصلاح‌طلب ادامه می‌دهد: «انتظار می‌رود احزابی که می‌توان آن‌ها را «حزب‌های کاغذی» نامید که اصولاً فقط یک برگه مجوز اداری‌اند و هیچ بدنه و تشکیلاتی ندارند تعیین وضعیت شوند. اعضا پیشنهاد کردند تا برای حضور و تأثیرگذاری بیشتر، باید سازوکار حق رأی متناسب با وزن اجتماعی و سیاسی احزاب، منطبق با یک تناسب هندسی، تعیین شود تا نهاد اِجماع ساز بتواند به فلسفهٔ وجودی خودش و رسالت اجتماعی-سیاسی‌اش متعهد باقی بماند»

یا حتی جمعی از جوانان اصلاح‌طلب در نامه‌ای، ضمن انتقاد از نادیده گرفتن جوانان زنان و غیر پایتخت‌نشینان خطاب به نهاد اجماع‌ساز نوشتند: «صرف تشکیل این نهاد کافی نیست و برای اینکه این نهاد بتواند اصلاح‌طلبان را بهتر نمایندگی کند نیازمند گام برداشتن به سمت اصلاحات نهادی جدی در جهت شفاف‌تر، دموکراتیک‌تر و کارآمدتر شدن است. اصلاح‌طلبان که برای احیای پایگاه اجتماعی ریزش کرده‌شان بیش از پیش نیاز به نوسازی‌ها، بازسازی‌ها و توانمندسازی‌های گفتمانی و تشکیلاتی در جبهه خود را احساس کرده‌اند باید در عمل نیز به اقتضائات آن تن بدهند».

از سوی دیگر برخی شخصیت‌های اصلاح‌طلب فارغ از آنکه عضو احزاب باشند نسبت به روند تصمیم‌سازی در نهاد اجماع‌ساز انتقادهای تندی مطرح کرده‌اند؛ برای مثال چند روز پیش مهدی آیتی در گفت‌وگویی با «مثلث‌آنلاین» گفت: «مطمئن باشید مشکلات شورای عالی سیاست‌گذاری در نهاد اجماع‌ساز هم رخ می‌دهد. این نهاد یک آش شعله‌قلم‌کار است که هیچ سنخیتی با اصول دموکراتیک ندارد و باعث تشدید شکاف‌ها، انشعاب‌ها و گلایه‌مندی‌ها می‌شود. با این روند تردیدی نیست که جبهه اصلاحات در انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده و انتخابات شوراها شکست می‌خورد. شکست حتمی است و متأسفانه آقایان شکست قریب‌الوقوع را نمی‌بینند... آقای خاتمی مانند همه انسان‌های روی کره زمین تحت تأثیر مشاوران و اطرافیانش قرار می‌گیرد. او مشاورانی دارد که راست و نادرست را با هم به او می‌گوید».

افزون بر همه چنین اختلافاتی که در سازوکار نهاد اجماع‌ساز وجود دارد و بسیاری از اصلاح‌طلبان آن را محفلی مبتنی بر روابط شخصی و میزان قرابت به خاتمی تلقی می‌کنند، نه یک تشکیلات منسجم و مبتنی بر احزاب، همان اعضای حاضر در نهاد اجماع‌ساز بر سر چگونگی ورود به انتخابات با یکدیگر اختلافات عمیقی دارند؛ به نحوی که هنوز برخی احزاب مانند کارگزاران سازندگی باور دارند باید با نامزد ائتلافی وارد انتخابات شد و احتمالا همان سیاست سال‌های 92 و 96 را این‌بار با علی لاریجانی پیاده کرد و برخی دیگر معتقدند که تحت هیچ شرایطی نباید با نامزد غیراصلاح‌طلب وارد انتخابات شد. در حقیقت پیش از آنکه اصلاح‌طلبانِ حاضر در نهاد اجماع‌ساز بر سر مصداق انتخاباتی اختلاف نظر داشته باشند، بر سر راهبرد کلی این انتخابات مجادلات عظیمی دارند. با این اوصاف به نظر می‌رسد که نهاد اجماع‌ساز اصلاح‌طلبان بیش از آنکه منجر به اجماع شوند، باعث ایجاد شکاف در میان اصلاح‌طلبا می‌شود.