ایران باید برای واشنگتن هزینه‌سازی کند
نقض روح و متن برجام
فواد ایزدی
فؤاد ایزدی/ عضو هیات علمی دانشکده مطالعات جهان
اما و اگرها در رابطه با برجام و عمل به تعهدات از سوی هر یک از طرفین، با وجود گذشت دو سال از امضای این توافق همچنان وجود دارد. درواقع برجام فرمولی داشت که بر‌اساس آن، ایران در حوزه هسته‌ای محدودیت‌هایی بپذیرد و تحریم‌های هسته‌ای لغو شود. دلیل ورود ایران به مذاکرات هسته‌ای نیز همین مساله بود. تا به امروز ایران به تعهداتش عمل کرده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز بارها اعلام کرده که ایران تعهداتش را انجام داده است. حتی رکس تیلرسون، جان کری و دیگر مقامات آمریکایی نیز عمل به تعهدات از سوی ایران را تایید کردند اما تحریم‌ها لغو نشد. آنها گفتند که تحریم‌ها را تعلیق خواهند کرد اما به‌دنبال قانون جدیدی که در آمریکا وضع شده تعلیق تحریم‌ها نیز زیر سوال رفته است. قرار بود اگر ایران به تعهداتش عمل کند و برجام را اجرا کند بعد از 8 سال شاهد لغو تحریم‌ها باشیم اما امروز شرط دیگری نیز به این شرط اضافه شده مبنی بر اینکه رئیس‌جمهور آمریکا باید اجازه دهد که تحریم‌ها لغو شود؛ این شرط، شرط مضاعف است.
همچنین شاهد هستیم که بعد از روی کار آمدن دونالد‌ترامپ در آمریکا، این کشور تحریم‌ها علیه ایران در حوزه‌های غیر‌هسته‌ای را نیز تشدید کرده است. اینکه با روی کار آمدن ترامپ شاهد افزایش تحریم‌ها علیه ایران هستیم به این دلیل است که باراک اوباما که به نوعی عامل توافق برجام بود کنگره را که در ضدیت با ایران و افزایش تحریم‌ها سابقه طولانی دارد به وتو تهدید می‌کرد. حال با روی کار آمدن ترامپ کنگره چنین تهدیدی را ندارد بنابراین شاهد افزایش تحریم و هجمه‌های کنگره علیه جمهوری اسلامی ایران هستیم. بنابراین در نهایت اتفاقی که افتاده این است که تعهداتی که آمریکا در قالب برجام پذیرفته مانند انجام نقل‌و‌انتقال پول ایران و حل مشکلات بانکی، هیچ کدام عملیاتی نشده است. قبل از برجام از طریق صرافی پول را انتقال می‌دادیم اکنون نیز به همان صورت است. همچنین ما نمی‌توانیم نفت را به صورت ارز دیگری غیر از دلار بفروشیم. نفت به دلار فروخته می‌شود و تبدیل دلار به پول‌های دیگر نیز مشکل است. البته بعد از برجام فروش نفت ما بیشتر شده اما مشکلات نقل و انتقال پول همچنان وجود دارد.
اینکه برخی ادعا می‌کنند که فلان تحریم یا این تعداد از تحریم‌ها برداشته شده و تعدادی از تحریم‌ها همچنان باقی است حرف دقیق و کارشناسی شده‌ای نیست. یکی از مشکلات اصلی ما در توافق برجام که منتهی به نشستن پای میز مذاکره شد عدم وصول درآمدهای نفتی کشور و پول‌های بلوکه شده ایران بود. مشکلات بانکی نیز از جمله مسائلی بود که امید می‌رفت با توافق برجام به پایان برسد در حالی که این مشکل با گذشت دو سال از اجرای برجام همچنان باقی است و انگار نه انگار که ما توافقی در حوزه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای داشته‌ایم. بنابراین ما همچنان در حوزه‌های مختلف اعم از دریافت‌های مالی و بانکی با مشکلات عدیده‌ای رو به‌رو هستیم.
در مقابل در حوزه هسته‌ای ایران اتفاقات عمیقی را شاهد هستیم؛ به‌عنوان مثال در اراک بتون ریختند، سانتریفیوژها تعطیل شدند، اورانیوم غنی‌شده از کشور خارج شده و تحولات بسیار ریشه‌ای و عمیقی در حوزه هسته‌ای مان اتفاق افتاده است ولی در حوزه تحریم‌ها تقریبا دستاورد زیادی نداشته‌ایم. حتی آمریکاییها به تعهداتی که در متن برجام داشتند نیز عمل نکردند و از این جهت هم متن و هم روح برجام را نقض کرده‌اند.
به نظر من در برجام، دستاوردی که خیلی به کار ایران بیاید نداشته‌ایم. البته منظور من این نیست که هیچ دستاوردی نداشته‌ایم و بدون شک مسائل مثبتی به‌دنبال توافق برجام برای ایران اتفاق افتاده است. اما مساله اینجاست که اکنون سرمایه‌های ما از بین رفته است. یعنی شاید در برخی حوزه‌ها گشایش‌هایی داشته باشیم که پیش‌تر نباشیم اما مشکل ما که تحریم‌هاست همچنان حل نشده و سرمایه‌‌مان را نیز از دست داده‌ایم. زیرا طرف مقابل بر‌اساس سرمایه و داشته‌هایمان به ما امتیاز می‌دهد زمانی که داشته‌های ما کاهش پیدا کند کسی دیگر حرف ما را نخواهد شنید.
ما سرمایه‌های گسترده‌ای در حوزه هسته‌ای داشتیم که اینها در عمل به طرف مقابل داده شد و این در حالی است که آنها به تعهداتشان در حوزه‌های بانکی و پولی عمل نکردند و مشکلات هنوز پابرجاست.
از این پس و در شرایطی که شخصی چون دونالد‌ترامپ در آمریکا در راس قدرت قرار دارد، مقامات ایران برای تامین و حفظ منافع باید برخی مسائل را لحاظ کنند. مهمترین قدم مربوط به داخل کشور است مبنی بر اینکه ما باید با سیاست خارجی آمریکا آشنا شویم و دریابیم که این کشور به‌دنبال تعامل با ایران نیست. همچنین ما در مقابل آمریکا نیاز به اجماع داخلی داریم و بحث بر سر آمریکا نباید به یک موضوع سیاسی در داخل کشور تبدیل شود. ما اصلا نباید به طرف آمریکایی اعتماد داشته باشیم و یکی از دلایل مشکلات پیش آمده برای ما این است که به طرف آمریکایی اعتماد کرده و فکر کردیم اگر ما به تعهدات‌مان عمل کنیم آنها نیز عمل خواهند کرد.
در عین حال ایران باید به‌گونه‌ای برای واشنگتن هزینه‌سازی کند تا روند فشار از سوی آنها بر کشور ما متوقف شود. درواقع تا زمانی که آمریکاییها بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای برای ایران تحریم جدید، فشار و مشکلات جدید ایجاد می‌کنند این روند ادامه پیدا خواهد کرد.
به بیان دیگر اگر تحریم‌هایی که علیه ایران وضع می‌شود برای طرف مقابل هزینه داشته باشد دیگر استفاده از وضع تحریم‌ها برای آمریکا مقرون به صرفه نخواهد بود. بنابراین باید هزینه‌های هوشمند در قبال این تحریم‌ها به طرف مقابل وارد کرد تا مانع تحریم‌های جدید علیه ایران شد.
اینکه چرا بعد از گذشت دو سال از اجرای برجام هنوز بسیاری از اصلی‌ترین تحریم‌ها به خودی خود باقی است به این دلیل است که اعتماد به آمریکا هیچ گاه کارساز نبوده است. اصلی‌ترین دلیل ناکارآمدی برجام تعهد و قولی بود که آمریکا تنها روی کاغذ به ایران داد در حالی که بسیاری از آنها به مرحله اجرا و عملیاتی شدن نرسید و اصلا دست ایران در برابر بی‌تعهدی آمریکا به جایی بند نیست. تا جایی که در برابر بدعهدی طرف مقابل امکان شکایت موثر نداریم.
دیدگاه تان را بنویسید