پایان ائتلاف /عارف و جلالی از پایان همنشینی اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان می‌گویند
تحلیلگران می گویند عمر ائتلاف به پایان رسیده است. حالا موافقان و مخالفان تدوام ائتلاف به صف شده اند آن هم در شرایطی که نزدیکترین رقابت پیش رو انتخابات مجلس یازدهم است
اگر تا دیروز فقط محمدرضا عارف بود که می‌گفت عمر ائتلاف به پایان رسیده است حالا خیلی صریح‌تر از او این کاظم جلالی است که می‌گوید: «ائتلاف‌ها در یک مقطع شکل می‌گیرند اما هیچ‌گاه ماندنی نیستند.»
حالا که حسن روحانی دوباره رئیس‌جمهور شده و انتخابات مجلس هم نزدیک است گویا فصل وزن‌کشی فرا‌رسیده است؛ تئوریسین‌ها درست می‌گفتند اکنون که اصولگرایان برخی کرسی‌های مهم را واگذار کرده‌اند و جماعت موتلف تنها مانده‌اند جدال درونی شروع شده و به نظر آرایش سیاسی در حال تغییر است.
اکنون که یک سر ائتلاف یعنی کاظم جلالی به نمایندگی از علی لاریجانی و سر دیگر آن محمد رضا عارف به نمایندگی از بخش مهمی‌از اصلاح‌طلبان از دوران فصل و جدایی گفته‌اند باید منتظر ماند و دید در نهایت چه شکلی از همنشینی نیروهای سیاسی رخ نمایی خواهد کرد؟
اصرار دوباره عارف
محمدرضا عارف که گلایه‌هایش از ضلع دیگر ائتلاف تمامی ندارد و علی رغم همه فشارها و واکنش‌ها حرف‌هایش را تکرار می‌کند، این بار در جدید‌ترین اظهاراتش گفته است: «ما تاکید ویژه‌ای بر «هویت سیاسی» داریم و در این سال‌های اخیر همواره بر «هویت اصلاح‌طلبی» خود پافشاری کرده‌ایم و معتقدیم باید با حفظ این هویت سیاسی، درمقاطع حساس و بزنگاه‌های مختلف تصمیم‌گیری کنیم. ما عملا در دو دوره گذشته انتخابات ریاست‌جمهوری با رویکرد ائتلافی وارد عرصه شدیم و در دوره اخیر در شورای‌عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان، از آقای روحانی به‌عنوان کاندیدای اصلی جریان اصلاحات حمایت کردیم. این ظرفیت جریان اصلاحات را نشان می‌دهد که هنگامی‌که بحث منافع ملی به میان می‌آید، با حفظ هویت اصلاحات حاضر به گذشتن از منافع گروهی و شخصی هستیم و در همین انتخابات اخیر نیز این اصلاح‌طلبان بودند که اکثر ستادهای آقای روحانی را در سراسر کشور مدیریت کردند. بنابراین در سال ۹۸ نیز بنابه شرایط آن زمان و با بررسی رویکرد جریان موتلف‌مان تصمیم می‌گیریم و معتقدیم باید با تمامی‌جریانات داخل نظام، تعامل حداکثری داشته باشیم، اما گاهی این تعامل به ائتلاف می‌انجامد و گاهی نیز مستقل وارد انتخابات می‌شویم و حتی اگر لازم باشد، در ادامه راه و پس از انتخابات، ائتلاف می‌کنیم. ما در انتخابات مجلس دهم عملا به‌صورت ائتلافی وارد رقابت شدیم ولی در انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا پنجم ائتلافی انجام ندادیم». به گفته وی، متاسفانه بحث ائتلاف هنوز در فضای سیاسی کشور جا نیفتاده است. ما می‌توانیم پس از انتخابات و بعد از ورود به مجلس هم ائتلاف کنیم. ائتلاف برخلاف توقع عده‌ای از دوستان صرفا تا زمان پیروزی در انتخابات نیست. بلکه اتفاقا مربوط به دوران پس از پیروزی است. هنگامی‌که شما وارد یک نهاد تصمیم‌ساز می‌شوید، آنجاست که باید به ائتلاف‌تان پایبند باشید.عارف با اشاره به بدعهدی موتلفان بعد از ورود به بهارستان، گفت: «قطعا ما از گذشته درس می‌گیریم، به جلو می‌رویم. ما از تجربه‌مان در انتخابات مجلس در شوراها استفاده کردیم. میثاق‌نامه لیست امید مجلس به‌زعم برخی ناظران نیم‌بند بود؛ بنابر این در جریان بستن لیست امید شوراها این میثاق‌نامه را محکم‌تر کردیم و یکی از راهبردهایمان این بود که هیچ‌یک از منتخبان حق ندارد برای پذیرفتن مناصب دیگر انصراف بدهد. بر این مساله اصرار داشته و داریم و بر آن نظارت خواهیم کرد. البته باید بپذیریم که ما یک حزب نیستیم؛ بلکه یک جبهه هستیم و با این حال معتقدیم رفتارمان در شورای‌عالی سوم، نسبت به شورای‌عالی اول و دوم تشکیلاتی‌تر بوده و حتما معتقدیم در گام‌های بعدی باید از این هم فراتر برویم. به همین دلیل است که هم‌اکنون به‌دقت مشغول آسیب‌شناسی عملکرد شورای‌عالی سوم هستیم تا در ادوار بعد از این تجارب استفاده کنیم».
اولین واکنش کاظم جلالی به عارف
کاظم جلالی که از نزدیکترین افراد به علی لاریجانی است، بعد از بارها انتقاد عارف و افراد همسو با او بالاخره ترجیح داده که وارد میدان شود و پاسخ کسانی که از آن سوی ائتلاف سخن از جدایی به میان آورده‌اند را بدهد. او درباره اظهارات عارف مبنی‌‌بر اینکه در انتخابات آینده مجلس شورای اسلامی با اصولگرایان معتدل ائتلاف نمی‌کنند، گفته است: «اختیار جریان‌های سیاسی با خودشان است، ائتلاف‌ها در یک مقطع شکل می‌گیرند اما هیچ‌گاه ماندنی نیستند.» وی درباره اینکه برخی اصلاح‌طلبان اعلام کرده‌اند که اصولگرایان معتدل به قول و قرارهای ائتلاف پایبند نبوده‌اند، خاطر نشان کرد: «بنده نمی‌دانم چه قول و قراری گذاشته‌اند، خودشان باید توضیح بدهند و آن را روشن کنند.» او البته درباره طرح زودهنگام کاندیداتوری برخی مسئولان از جمله لاریجانی در انتخابات ریاست‌جمهوری آینده هم گفته است: «طرح زودهنگام این مساله از سوی برخی افراد غلط است، چراکه هنوز تا انتخابات بعدی چهار سال دیگر فرصت داریم. متاسفانه هجمه‌هایی را هم علیه رئیس مجلس آغاز کرده‌اند و بخشی از این شایعه‌پراکنی‌ها که انجام می‌شود، اساسا برای حمله به علی لاریجانی است با این تصور که وی کاندیدای ریاست جمهوی می‌شود، تخریب و هجمه علیه مسئولان نظام حرکت مناسبی نیست. هنوز تا انتخابات بعدی زمان زیادی باقی مانده است و معلوم نیست چه تحولات و آرایش‌های سیاسی در کشور شکل می‌گیرد. آقای لاریجانی نه جلسه‌ای برای انتخابات تشکیل داده و نه در این مورد با کسی صحبت کرده است، بنده جزو نیروهای نزدیک به وی هستم ولی تا حالا حتی یک بار هم در مورد بحث ریاست‌جمهوری و کاندیداتوری با ما صحبت نکرده است.»
الویری؛ مخالفت با عارف
اما محمدرضا عارف مخالفان جدی دارد که معتقدند ایده‌ای که او مطرح کرده منحصر به نظر شخصی اوست و نظر جناح نیست. آنها حتی به این مساله هم بسنده نکرده و معتقدند عارف باتوجه به جایگاه حقوقی‌اش در جناح باید از این ایده‌اش دست بکشد.یکی از این افراد الویری است.او گفته است: بنده با احترام ویژه و خاصی که برای آقای عارف قائل هستم ولی با این نظر ایشان موافق نیستم و بر این باورم که تقسیم بندی اصلاح‌طلبی و اصولگرایی بر مبنای مدل‌های گذشته دچار تغییرات ژرف و عمیقی شده است. در حال حاضر در درون جامعه اصولگرایی، اصولگرایانی داریم که به مراتب از اصلاح‌طلبان اصلاح‌طلب‌تر هستند و شجاعت بیان حرف‌هایشان را هم بهتر دارند و عمیقا هم در این مسیر کار می‌کنند. ما نمی‌توانیم این مجموعه را نادیده بگیریم.او در پاسخ به این سوال که کم لطفی‌هایی از سوی ائتلاف‌کنندگان نسبت به اصلاح‌طلبان صورت گرفت، گفت این کم‌لطفی‌ها هم در بدنه اصلاح‌طلبی وجود دارد و هم جریان اعتدال و غیر‌طبیعی هم نیست. مگر نبوده غضنفرهایی در داخل جریان اصلاح‌طلبی که به ما لطمه زده‌اند. ما باید هدف خودمان را این قرار دهیم که خیمه اصلاح‌طلبی فراتر و گسترده‌تر باشد و به امید روزی باشیم که اکثریت قاطع جامعه ما نگاه و دید اصلاح‌طلبانه داشته باشند. حدود 4 سال تا انتخابات ریاست‌جمهوری فاصله داریم. از حالا نمی‌توان روی معادلاتی که در آینده شکل خواهد گرفت حسابی باز کرد. طبیعتا بنده به‌عنوان یک فرد اصلاح‌طلب ایده‌آلم این است که یک اصلاح‌طلب ناب با باور خیلی روشن و شفاف اصلاح‌طلبانه که هزینه‌های اصلاح‌طلبی را هم پرداخته سکان ریاست‌جمهوری کشور را برعهده بگیرد. منتها ما نمی‌توانیم در ایده‌آل‌های خودمان زندگی کنیم. بلکه باید از آنها عدول کنیم برای اینکه بتوانیم ارابه دموکراسی و مردم‌سالاری را چند قدم هل بدهیم و به جلو ببریم. تلقی من این است که با آتش زیر خاکستر روبه‌روییم. جریان‌های تندرو به هیچ‌‌وجه به منافع ملی فکر نمی‌کنند و مهم‌ترین چیز برای آنها منفعت جناحی خودشان است. کوچک‌ترین اشتباه و خطایی از ناحیه ما و جریان اصلاح‌طلبی می‌تواند بهانه مناسبی به دست آنها بدهد.
ائتلاف بی‌معنی است
محمدرضا عارف البته در نظراتش تنها نیست. کسان دیگری هم در جناح اصلاح‌طلب حضور دارند که مانند او فکر می‌کنند و سخن می‌گویند. احمد خرم از جمله این افراد است. او می‌گوید: «به علت عدم رشد کافی در ساختار سیاسی ائتلاف اصلاح‌طلبان و اصولگرایان معتدل بی‌معنی است. احمد خرم، عضو شورای مرکزی حزب پیشروی اصلاحات درباره اظهارات محمدرضا عارف مبنی بر ائتلاف‌نکردن اصلاح‌طلبان در انتخابات آتی با اصولگرایان معتدل و دلایل آن، گفت: «باتوجه به اینکه در ساختار سیاسی و حزبی به رشد کافی نرسیده‌ایم، ائتلاف دو جریان و جبهه بی‌معنی است. به ویژه اینکه یک جبهه معتقد است، ائتلاف در صورتی انجام شود که جریان اصلاحات هویت اصلاح‌طلبی خود را کنار بگذارد بنابراین اصلا ائتلاف معنا ندارد. در دو انتخابات گذشته به دلیل اینکه یک خطر مشترک برای دو جریان وجود داشت، تعامل میان اصلاح‌طلبان و اصولگرایان معتدل انجام شد.» عضو شورای مرکزی حزب پیشروی اصلاحات با بیان اینکه در هشت سال فعالیت دولت‌های نهم و دهم رویکرد حذفی حاکم بود، گفت: «در بعضی از مقاطع باید دو جبهه تعامل داشته باشند تا جریان‌های تندرو و انحصار‌طلب در کشور حاکم نشوند.» وزیر راه و‌ترابری دولت اصلاحات گفت: «در عمل دیدیم که اصولگرایان معتدل در کمیسیون‌های مجلس، هیات‌رئیسه و مسائل بعدی آن به این تعامل پایبند نبودند و برخی از کاندیداهایی که در لیست اصلاح‌طلبان حضور داشتند، هنگامی که رای آوردند ملاحظه تعامل را نکردند.»
تابش: هنوز تصمیمی نگرفته‌ایم
در اظهارنظری دیگر یک عضو شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان گفته است که هنوز درباره ائتلاف اصلاح‌طلبان با گروه‌های دیگر در انتخابات‌های آینده تصمیمی اتخاذ نشده است.
محمدرضا تابش درباره اظهارات رئیس فراکسیون امید در خصوص عدم ائتلاف با معتدلین در انتخابات آینده اظهار داشته است: «اظهاراتی که عارف درباره موضوع ائتلاف داشت، تقطیع شده و تنها بخشی از آن منعکس شده است. ایشان در واقع ائتلاف را رد نکرده است. هنوز هم این بحث صورت نگرفته که آیا در انتخابات آینده ائتلاف انجام شود یا خیر.» وی افزود: «بههرحال ائتلاف در بسیاری موارد اثرات خوبی داشته، اما در جاهایی هم حوادثی اتفاق افتاده است. از جمله این سوال را ایجاد می‌کند که موتلفین ما الان کجا هستند، چه می‌کنند و چه موضعی دارند؟ اینها باید رصد شود و اگر قرار است ائتلافی انجام شود، همه باید صفر تا صد پای آن بایستند و تنها برای رای‌آوری ائتلاف نکنند، بلکه به اصول آن پایبند باشند و پیامدهای بعد از آن را هم بپذیرند.»
تابش ادامه داد: «در حال حاضر کارگروهی وضعیت شورای عالی و ترمیم‌هایی که باید در آن صورت گیرد و نقدهایی که به آن وارد می‌شود را مورد بررسی قرار می‌دهند تا به زمان انتخابات نزدیک‌تر شویم و آن وقت این موضوع هم جزء سیاست‌هایی خواهد بود که مورد توجه قرار خواهد گرفت.»
وی درباره عملکرد شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان نیز گفت: «در هر صورت جامعه رو به تکامل است و تشکیلات هم باید رو به تکامل باشد تا بتواند نیازها و خواست‌های همه را تحت پوشش قرار دهد. همچنان که در این دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری نسبت به انتخابات مجلس ترمیم‌هایی اتفاق افتاد. در مقام عمل هم باز نقدهایی وارد است و خلاء‌ها و ضعف‌هایی وجود دارد. بههرحال تشکلی که می‌خواهد رهبری اصلاح‌طلبان در انتخابات را به عهده بگیرد، باید جامعیت داشته باشد.»
نائب‌رئیس فراکسیون مجلس شورای اسلامی همچنین یادآور شد: «در فراکسیون امید هم دوستان ما تقریبا به این نتیجه رسیده‌اند لیست اعضا را منتشر کنند. وقتی تکلیف انتشار لیست مشخص شود، متعاقب آن قاعدتا همین موضوع در فراکسیون امید مطرح خواهد شد که در رابطه با ائتلاف چه نظری داشته باشیم، البته ما به‌عنوان جزئی از تشکیلاتی که در حیطه راهبری اصلاحات حضور دارد، تابع نظر جمع خواهیم بود.»
سایه اختلاف بر سر ائتلاف
«اصلاح‌طلبان - اعتدالیون»
در تحولی دیگر یک عضو فراکسیون امید مجلس دهم می‌گوید ائتلاف اصلاح‌طلبان و اعتدالیون نه‌تنها نباید از هم بپاشد بلکه باید قوی‌تر از گذشته هم شود. احمد مازنی، عضو فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی درباره احتمال عدم ائتلاف اصلاح‌طلبان و اصولگرایان مستقل در انتخابات ۹۸ گفت: «معتقدم ما همچنان بین عقلای قوم نیاز به همگرایی داریم چرا که شرایط جامعه و رفتار رقیب هنوز آن‌قدر منطقی نشده که جبهه اصلاحات بدون همکاری اصولگرایان عاقل و نیروهای اعتدالی بتواند کاری را از پیش ببرد. البته ما معتقدیم این بار اگر قرار است ائتلافی صورت گیرد باید قبل از نهایی‌شدن ائتلاف همه جزئیات ائتلاف مشخص شود که ما برای چه امری ائتلاف می‌کنیم و مبانی ائتلاف چیست، دستاوردهای آن چه باید باشد و در قالب صورتجلسه و توافق‌نامه بین طرف‌های مختلف امضا شده و شکل بگیرد. حتی به افکار عمومی نیز اعلام شود تا مردم بدانند به چه ائتلافی می‌پیوندند و رای می‌دهند.» مازنی با تاکید بر اینکه ما باید دایره ائتلاف را توسعه دهیم گفت: «ما نه‌تنها با اصولگرایان معتدل باید ائتلاف کنیم بلکه هرچقدر بتوانیم در سطح جامعه همگرایی ایجاد کنیم به نفع نظام است.» عضو فراکسیون امید با بیان اینکه من به ائتلاف اعتقاد دارم تاکید کرد: «ما بدون ائتلاف نمی‌توانیم کاری را از پیش ببریم، گرچه اصولگرایان معتدل نیز نمی‌توانند بدون اصلاح‌طلبان کاری را از پیش ببرند و موفق باشند.» این نماینده اصلاح‌طلب مجلس تصریح کرد: «جریان افراطی که در جریان اصولگرا وجود دارد اگر ببیند که اصلاح‌طلبان و اصولگرایان معتدل از هم جدا شده‌اند هم اصلاح‌طلبان را تضعیف می‌کند و هم اصولگرایان معتدل را که نقش بسزایی در شکست آنها داشتند. برای جلوگیری از این مشکل ما باید ائتلاف را ادامه دهیم و چه‌بسا آن را نیز قوی‌تر کنیم.»
میزان سبد رای اصلاحات
در همین حال محمد هاشمی هم گفته است که اگر هدف پیروزی نباشد و وزن‌کشی سیاسی مطرح باشد که معمولا کسی به خاطر وزن‌کشی سیاسی در انتخابات شرکت نمی‌کند، ممکن است دست به ائتلاف نزنند. عضو سابق مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: «تجربه برگزاری ۳۰ تا ۴۰ انتخابات در کشور نشان می‌دهد که هیچ‌گاه یک گروه به تنهایی در انتخابات پیروز نمی‌شود هر پیروزی با ائتلاف محقق‌شدنی است.»
محمد هاشمی می‌افزاید: «به‌طور کلی ضریب نفوذ جناح‌های سیاسی در این سی‌‌و‌چند سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی و چندین انتخابات برگزار‌شده برای اصولگرایان و اصلاح‌طلبان هر کدام ۲۰ درصد و اعتدال‌گرایان که امروز مجموعه دولت را تشکیل می‌دهند حدود ۳۸ تا ۴۰ درصد بوده است.» وی با بیان اینکه پاسخ به این سوال کلیدی از اهمیت بالایی برخوردار است که هدف هر کدام از جناح‌های سیاسی از شرکت در انتخابات چیست؟ گفت: «به‌طور کلی اگر هدف جناح‌ها و گروه‌های سیاسی از شرکت در انتخابات پیروزی باشد ائتلاف بین حداقل دو گروه برای کسب رای بالای ۵۰ درصد اجتناب‌ناپذیر است. اما اگر هدف پیروزی نباشد و وزن‌کشی سیاسی مطرح باشد که معمولا کسی به خاطر وزن‌کشی سیاسی در انتخابات شرکت نمی‌کند، ممکن است دست به ائتلاف نزنند.»
تجربه برگزاری ۳۰ تا ۴۰ انتخابات در کشور نشان می‌دهد که هیچ‌گاه یک گروه به تنهایی در انتخابات پیروز نمی‌شود هر پیروزی با ائتلاف محقق‌شدنی است.
اعتراض عباس عبدی
اما در این میان عباس عبدی هم واکنشی قابل توجه به سخنان عارف داشته است. او گفته است که طرح این موضوع در شرایط کنونی از سوی آقای عارف محل ایراد بود. موضوع‌محوری عرصه سیاسی ایران نیز الان این مساله نیست. کسی هم نمی‌تواند به تنهایی از طرف اصلاح‌طلبان چنین موضعی را بگیرد. فکر نمی‌کنم الان بتوانیم در مورد این قضیه به‌طور دقیق صحبت کنیم. این مساله نیازمند گذشت یک سال وقت است که بهتر بتوان در این مورد به تصمیم‌گیری رسید. او در عین حال افزوده است: «ائتلاف بر دو مبنا شکل می‌گیرد. یک مبنا راهبردی و با هدف ایجاد و تشدید جهت‌گیری سیاسی است و دادن یک پیام به جامعه است که ما در برابر یک جناح ثالث متحد هستیم اما یک ائتلاف تاکتیکی هم داریم که کاری به جناح ثالث ندارد. برای اینکه سهم بیشتری به دست آورد ائتلاف می‌کند.
فرض کنیم طرف مقابل 40 واحد وزن سیاسی دارد و هر یک از دو طرف ائتلاف هم 30 واحد هستند، وقتی که این دو جدا باشند در برابر رقیب شکست می‌خورند. هرکدام 30 در برابر 40. اما اگر ائتلاف کنند، می‌توانند با 60 در برابر 40 پیروز شوند. این ائتلاف تاکتیکی است. در ایران کنونی فکر نمی‌کنم ائتلاف دوم موضوعیت داشته باشد. ائتلاف اول است که اهمیت دارد. به عبارت دیگر اینکه وزن طرف مقابل چه رقم و عددی است مساله اصلی ما نیست. بلکه مساله اصلی این است که هر دو گروه را خطر مشترکی تهدید می‌کند که باید در کنار همدیگر در برابر جناح ثالث متحد شوند و فکر می‌کنم این وضعیت کماکان ادامه دارد.
برداشت من این است که در جریان اصلاحات تنوعی وجود دارد که در شرایط کنونی ائتلاف با اعتدال بهترین گزینه آنان است البته دو سال دیگر را باید منتظر بود و دید چه می‌شود. اگر نخواهند چنین کنند، ممکن است نیروهای خودشان هم به چند بخش تقسیم شوند. بنابراین اگر به‌عنوان جبهه به آنها نگاه کنیم، نیروهای معتدل کماکان جزو این جبهه محسوب می‌شوند.
او همچنین گفته است: «من به‌طور کلی درک خیلی دقیقی از هویت اصلاح‌طلبانه خارج از اصلاحات ندارم. باید با رفتار اصلاح‌طلبانه وارد شد نه هویتی که معلوم نیست برساخته چه چیزی است. رفتار اصلاح‌طلبانه به شما آموزش می‌دهد که اجازه ندهید تندروها به واسطه تفرق شما روی کار بیایند. مساله اصلی این است. اگر تحقق این هدف مستلزم ائتلاف با اصولگرایان میانه‌رو یا نیروهای میانه‌رو است، حتما باید انجام شود. هر‌گونه رفتاری غیر از این غیر اصلاح‌طلبانه خواهد بود. اگر تحقق این هدف بدون ائتلاف با نیروهای میانه هم می‌تواند انجام شود، ایرادی ندارد.»
دیدگاه تان را بنویسید