اروپا به ترامپ درباره ایران باج داد

روزنامه آرمان : یک هفته پیش از آنکه آلمان، فرانسه و انگلستان مشترکاً طی بیانیه‌ای از فعال‌سازی «مکانیسم حل اختلاف برجام» خبر دهند و ایران را به نقض توافق هسته‌ای متهم کنند، دولت ترامپ در پیامی محرمانه صراحتا اروپایی‌ها را در این زمینه تهدید کرد؛ اقدامی که تعجب دیپلمات‌های کشورهای E3 را برانگیخت. به نوشته واشنگتن پست، طی تماسی تلفنی که از سوی کاخ سفید با مقامات اروپایی برقرار شده بود عنوان شده است که اگر اعضای اروپایی برجام از فعال‌سازی این مکانیسم علیه ایران امتناع ورزند، رئیس‌جمهور آمریکا تعرفه‌ای 25درصدی علیه اتوموبیل‌های وارداتی از اروپا وضع خواهد کرد. کمتر از چند روز بعد، این تهدید کارگر افتاد و کشورهای اروپایی طی بیانیه‌ای که طبق اعلام آنها «با هماهنگی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا» نگاشته شده، از فعال‌سازی مکانیسمی برجامی خبر دادند که ممکن است در نهایت به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران و فروپاشی یکی از آخرین بقایای «عصر اوباما» ختم شود.

این اقدام آمریکا که به نوعی مصداق «باج‌گیری» یا «اخاذی» است، برای اروپایی‌ها سنگین بود، با این وجود آنها این تهدید را انکار نمی‌کنند. «آنگرات کرمپ کارن باوئر»، وزیر دفاع آلمان در نشست خبری خود در لندن در همین زمینه مورد پرسش قرار گرفت و واکنش جالب توجهی نشان داد. رئیس حزب دموکرات مسیحی آلمان گفت که «این درخواست یا تهدید یا هرچه مایلید آن را بنامید، به هر صورت وجود دارد». پیشتر دونالد ترامپ، از تهدید اعمال تعرفه 25 درصدی علیه اتوموبیل‌های اروپایی در موضوع در تغییر برخی پارامترهای تجارت با اروپا استفاده کرده بود اما این استفاده حوزه سیاست خارجی اروپا در قبال دیگر کشورها را دربر نمی‌گرفت. حال با استفاده از این تهدید برای وادار ساختن کشورهای اروپایی به فعال‌سازی مکانیسم حل اختلاف برجام، ترامپ گامی دیگر در راستای تقویت «یکجانبه‌گرایی» برداشته و عملا خواست متحدان قدیمی خود را نادیده گرفت. جرمی شفیرو، عضو شورای راهبردی روابط خارجی اروپا در این باره معتقد است: «استفاده از تهدید تعرفه‌ها تاکتیکی مافیایی است». او به واشنگتن پست می‌گوید: «روابطی که اکنون میان آمریکا و اروپا وجود دارد، روابطی نیست که میان دو متحد وجود دارد». یک دیپلمات آمریکایی نیز که نخواست نامش فاش شود تأکید دارد که «ایالات متحده شفاف می‌گوید توافق برجام یک فاجعه است». وزیر امور خارجه ایران در این زمینه از تعبیر «فروختن بقایای برجام» استفاده می‌کند. محمدجواد ظریف در این باره در صفحه توئیتر خود نوشت: «خبر باج دادن اروپا برای جلب رضایت ایالات متحده تایید شد. سه کشور اروپایی، باقی‌مانده برجام را فروختند تا از تعرفه‌های جدید ترامپ رهایی پیدا کنند. دوستان من، این کار فایده‌ای نخواهد داشت. فقط اشتهای وی را تندتر می‌کنید. قلدر دوره دبیرستان را به خاطر نمی‌آورید؟ اگر می‌خواهید شرافت خودتان را بفروشید، به همین مسیر ادامه بدهید ولی برای خودتان موضع برتر اخلاقی و حقوقی قائل نباشید. شما چنین موقعیتی ندارید».

«رایسیانا» و فرصت تبیین مواضع ایران

وزیر خارجه ایران که طی روزهای گذشته یکی از مهمانان کنفرانس بین‌المللی «رایسیانا» بود، از فرصت این کنفرانس نیز برای تبیین مواضع ایران استفاده کرد. ظریف در این کنفرانس با اشاره به موضع ایران در قبال برجام، تلاش کرد تا مفهوم جدیدی را وارد ادبیات دیپلماتیک جهانی کند. او که پیشتر اصطلاح تیم «بی» را جهانی کرده بود، این بار کوشید تا مفهوم «مقابله با قلدر» را نیز به جهان بشناساند. ظریف گفت: «اروپا یکی از بزرگترین اقتصادهای دنیا را دارد، چرا کشورهای اروپایی اجازه می‌دهند آمریکا با قلدری از آنها اخاذی کرده یا آنها را وادار به کاری کند؟ اگر شما اجازه دادید آمریکا با قلدری شما را وادار به کاری کند، مدتی بعد از همین ابزار در موضوع خط گازرسانی نرداستریم استفاده خواهد کرد». او ادامه داد: «قلدرهای دوران دبیرستانتان را به یادآورید. آنها از مواجهه با کودکان ضعیف‌تر کار خود را آغاز می‌کردند. زمانی که شما با خندیدن آنها را تشویق می‌کردید، از کودکان ضعیف باجگیری می‌کردند. بعد نوبت خود شما می‌رسید. این الگوی رفتاری قلدرهاست. در مقابل قلدرها بایستید». او حتی در دیداری که در حاشیه «رایسیانا» با بورل داشت بر همین مسأله تأکید کرد و خواستار استقلال اروپا در تصمیم‌گیری‌ها شد.

امکان ماشه و سناریو‌های پیش رو

پیشتر و بر اساس گزارش رویترز بر مبنای اظهارات دیپلمات‌های اروپایی، گمان می‌رفت که در نهایت امر، فعالسازی مکانیسم حل اختلاف به ابلاغ ماجرا به شورای امنیت سازمان ملل متحد منتهی نشود اما گزارش واشنگتن پست از معامله پشت‌پرده اروپایی‌ها و ترامپ نشان می‌دهد بر خلاف تحلیل‌های قبلی، بعد از فعال‌سازی مکانیسم حل اختلاف، ماشه یا همان اسنپ‌بک هم در پی‌اش خواهد آمد. فرایند اسنپ‌بک به آن معناست که تمامی قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت که به موجب برجام ابطال شده بود، بدون رأی گیری و دخالت روسیه و چین فعال می‌شوند و به تبع آن ایران مشمول تحریم‌های سازمان ملل خواهد شد. در نتیجه تحریم‌ها مشروعیت قانونی می‌یابد و کشورهای دیگر حتی چین و روسیه نیز موظف به اجرای آن خواهند بود. در چنین شرایطی ایران سه سناریو پیش روی خود دارد که با توجه به شرایط می‌تواند یکی از آنها را برای ادامه راه برگزیند: 1-مذاکره همه‌جانبه با کشورهای غربی و پذیرش توافقی جدید که منافع دو طرف را تأمین کند. 2-تغییر دکترین هسته‌ای و گذار از فعالیت‌های صلح آمیز و همکاری با آژانس. 3-ادامه وضعیت فعلی (نه جنگ نه مذاکره) و تحمل تحریم‌ها. هر کدام از این سناریو‌ها «هزینه-فایده» مخصوص به خود را دارند و این مسئولان کشور هستند که در آینده و با توجه به وضعیت روز، باید پیرامون آن تصمیم‌گیری کنند. با این وجود شرایط فعلی و سخنانی که روز جمعه 27 دی از سوی رهبری در خطبه‌های نماز جمعه تهران برگزار شد، نشان داد که دست کم در کوتاه مدت، ایران بر سیاست «نه جنگ نه مذاکره» پای خواهد فشرد.