بازگشت غنی‌سازی به فردو
ایران خیز خود را برای برداشتن یک گام دیگر از کاهش تعهدات هسته‌ای برداشته است، ایران از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواست تا در راستای اجرای تصمیم تازه ایران برای غنی‌سازی تا سطح ۲۰ درصد، تاسیسات غنی‌سازی فردو را مجددا فعال کند.
روز جمعه علی‌اکبر صالحی، معاون رییس‌جمهور اسلامی ایران و رییس سازمان انرژی اتمی خبر داد که نامه درخواست فک پلمب برای نصب تجهیزات مرتبط با غنی‌سازی ۲۰ درصد اورانیوم از طرف نماینده ایران در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارسال شده است. این خبر اولین بار از سوی میخاییل یولیانف، نماینده روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تایید شده بود.
یولیانوف با انتقاد از درز مستمر اطلاعات محرمانه در آژانس به کنایه نوشت: «معمولا درز چنین اطلاعات مهمی به رسانه‌ها ۱۰ دقیقه طول می‌کشید، اما این بار حدود دو ساعت طول کشید، آن کسی که اطلاعات را درز میدهد هم آدم است و در تعطیلات سال نو اندکی استراحت کرد.»
بازگشت فردو به ۱۰ سال پیش از موعد برجامی
روز پنجشنبه نیز یک سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به خبرگزاری فرانسه گفته بود که ایران آژانس را از قصد خود برای غنی‌سازی ۲۰ درصدی آگاه کرده است. به گزارش خبرگزاری فرانسه، سخنگوی آژانس گفت: «ایران به ما اطلاع داده است که قصد دارد با هدف اجرای قانون تازه تصویب شده در پارلمان این کشور، از تاسیسات زیرزمینی فردو فک پلمب کند.» به گفته سخنگوی آژانس ایران در نامه‌ای که پنجشنبه هفته گذشته تحویل این نهاد بین‌المللی داده تاریخی را در مورد شروع غنی‌سازی تا سطح ۲۰درصد ارایه نداده است. بر اساس برجام، ایران تعهد داده بود که غنی‌سازی در فردو تا سال ۲۰۳۰ متوقف شود و اورانیوم خام برای غنی‌سازی وارد این تاسیسات نشود و از تاسیسات موجود به عنوان تاسیسات تحقیق و توسعه استفاده شود. پلمب تاسیسات غنی‌سازی در این مجموعه به مدت ۱۵ سال و نظارت بر عدم ورود اورانیوم برای غنی‌سازی بخشی از تعهدات نظارتی مضاعفی بود که ایران در برجام پذیرفته بود.
استمرار گام پنجم
بر اساس آیین‌نامه اجرایی قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها که آذرماه سال جاری در مجلس شورای اسلامی تصویب و ابلاغ شد، سازمان انرژی اتمی، در نخستین گام برای اجرای آن تا پایان بهمن ماه سال جاری برای تهیه گزارشی در مورد نحوه اجرا، پیش‌نیازها و نتایج اجرای مفاد این قانون به هیات دولت ارسال کند. در نتیجه بعید به نظر می‌رسد که فرآیند غنی‌سازی اورانیوم تا سطح غنای ۲۰ درصد تا پیش از آغاز به کار دولت جدید ایالات متحده امریکا عملا آغاز شود. رییس‌جمهور منتخب ایالات متحده امریکا وعده داده است که تعهدات امریکا در برجام را از سر بگیرد، اقدامی که در صورت اجرا، به گفته مقام‌های ایران باعث به عقب بازگرداندن گام‌های پنج‌گانه پیشین ایران در کاهش تعهدات در قالب برجام شود. ایران و پنج طرف باقیمانده در برجام، در پی جلسه غیررسمی وزرای خارجه کشورهای عضو برجام گفته بودند که در صورت تمایل امریکا به بازگشت به برجام این درخواست را «با دید مثبت» بررسی می‌کنند. به گفته نمایندگان مجلس شورای اسلامی، قانون اقدام راهبردی نیز از همین منطق پیروی می‌کند و در صورت بازگشت کامل کشورهای طرف برجام به تعهدات‌شان، زمینه اجرای مفاد آن از بین می‌رود.
ایران پیش از این در پنجمین گام از کاهش تعهدات هسته‌ای، اعلام کرده بود که مادامی که طرف‌های برجام تعهدات خود را اجرا نکنند، دیگر هیچ یک از محدودیت‌های فنی برنامه هسته‌ای‌اش در قالب برجام را اجرایی نخواهد کرد. با این حال از زمان اجرای گام‌های تقابلی ایران از اردیبهشت ماه سال گذشته تاکنون، جمهوری اسلامی ایران به آهستگی این اقدامات را پیش برده است. بر اساس گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران هر چند محدودیت غنی‌سازی ۳.۶۷ درصد اورانیوم را دیگر رعایت نمی‌کند، اما تا به امروز از محدوده غنی‌سازی ۴.۵ درصد فراتر نرفته است. با این حال، مجموعه وظایف تعیین شده در قانون اخیر مجلس، همچنان در قالب گام پنجم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران قرار می‌گیرد.
با این حال در صورت استمرار کاهش تعهدات ایران به ویژه در حوزه نصب سانتریفیوژهای نسل جدید و بازسازی راکتوری مشابه راکتور آب سنگین اراک، ایران با پیشرفت‌هایی که طی ۵ سال گذشته در سطح دانش هسته‌ای داشته است در مدت کوتاهی می‌تواند سطح عملیاتی برنامه هسته‌ای خود را به مراتب بالاتر از جایگاه آن در پیش از برجام افزایش دهد. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اخیرا در مصاحبه‌ای با اشاره به تلاش‌ها برای احیای برجام گفته بود: «من نسبت به تلاش‌ها برای بازگشت به نقطه صفر برجام چندان خوش‌بین نیستم، چراکه تصور می‌کنم، اساسا دیگر نقطه صفری وجود ندارد.»
صالحی: انگشت‌مان روی ماشه است
روز جمعه علی‌اکبر صالحی در برنامه تلویزیونی «قرار قاسم» در خصوص آغاز تولید سوخت ۲۰ درصد گفت: «نامه‌ای به نماینده جمهوری اسلامی در وین داده‌ایم که تسلیم آژانس شود و بازرسان بیایند فک پلمب کنند.» وی با بیان اینکه تحت نظارت آژانس در آینده نزدیک باید کپسول گاز اورانیوم را تعویض کنیم، تاکید کرد: «ما باید مصوبه مجلس را اجرا کنیم اما دولت آیین‌نامه‌ای در خصوص چگونگی اجرای آن باید ابلاغ و بعد از آن رییس‌جمهور دستور اقدام صادر کند.» رییس سازمان انرژی اتمی اضافه کرد: «ما سرباز نظام هستیم و دست‌مان روی ماشه است. فرمانده باید دستور بدهد. ما خیلی سریع می‌توانیم کار را شروع کنیم.»
بر اساس آیین‌نامه اجرای «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» که یک هفته پیش توسط اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهور، پس از تصویب در هیات دولت به نهادهای مربوطه از جمله سازمان انرژی اتمی ابلاغ شده است؛ «سازمان انرژی اتمی ایران گزارش جامعی از وضعیت موجود و نیز موارد نیاز به اورانیوم با غنای ۲۰ درصد و پیش‌نیازهای فنی و مالی آنها و دیگر ابعاد مربوط را تهیه و ظرف دو ماه از تاریخ لازم‌الاجرا شدن قانون به دولت ارایه میدهد.» این آیین‌نامه به سازمان انرژی اتمی فرصت داده است تا ظرف یک‌سال میزان ۱۲۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده در سطح ۲۰ درصد غنی‌سازی و ذخیره کند.
سیاست شکست خورده فشار حداکثری
به‌‌رغم گذشت دو سال و نیم از خروج رسمی امریکا از برجام، نتایج این اقدام همچنان در محافل سیاسی امریکا مورد مناقشه است. در حالی که هواداران دولت پیشین، این سیاست را موفق توصیف می‌کنند و از دولت منتخب می‌خواهند تا اقدامی در جهت تغییر رویه امریکا در قبال برجام انجام ندهد، مخالفان سیاست فشار حداکثری، با اشاره به گام‌های تازه ایران در خصوص کاهش تعهدات برجامی، بار دیگر بر اشتباه امریکا در خروج از برجام تاکید می‌کنند. هانس کریستینسن، مدیر پروژه اطلاعات هسته‌ای و عضو فدراسیون دانشمندان امریکایی، در واکنش به خبر آمادگی ایران برای غنی‌سازی ۲۰ درصدی به اظهارات وزیر خارجه امریکا در سال ۱۳۹۷ اشاره می‌کند و می‌نویسد: «پمپئو در پاسخ به این سوال خبرنگار که اگر ایران تصمیم بگیرد برنامه هسته‌ای خود را دوباره از سر بگیرد، گفته بود: ما اطمینان داریم که ایرانیان چنین تصمیمی نخواهند گرفت.»
دیدگاه تان را بنویسید