چالش خروج از NPT برای ایران

در پی سال‌ها تنش بر سر برنامه هسته‌ای ایران و رعایت نکردن تعهدات از سوی طرف‌های غربی، گمانه‌زنی‌ها درباره خروج احتمالی ایران از معاهده عدم اشاعه هسته‌ای (NPT) قوت گرفته است. این گمانه‌زنی‌ها، به ویژه پس از حملات اخیر و تجاوزات نظامی به مراکز حساس و حیاتی ایران، از جمله تأسیسات هسته‌ای، توسط رژیم صهیونیستی و آمریکا، وارد مرحله جدیدی شده است.

روزنامه خراسان نوشت: ناکارآمدی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حفاظت از اطلاعات و اماکن حساس هسته‌ای ایران، دلیل اصلی این نگرانی‌ها و بحث‌ها پیرامون خروج از NPT است. از سویی خروج از NPT می‌تواند ابزارهای جدیدی را در اختیار دستگاه دیپلماسی ایران قرار دهد و از منظر حقوق بین‌الملل نیز دارای پیامدهایی است.

افزایش قدرت چانه‌زنی و بازتعریف مذاکرات: خروج از NPT می‌تواند به ایران اهرم فشار حقوقی و دیپلماتیک بیشتری در مذاکرات آینده بدهد. این اقدام می‌تواند به منزله یک شوک برای نظام بین‌الملل باشد و کشورهای غربی را وادار به بازنگری در رویکرد خود نسبت به ایران کند، زیرا دیگر نمی‌توانند صرفاً بر اساس چهارچوب‌های NPT با ایران تعامل کنند. این امر می‌تواند به ایران فرصت دهد تا مذاکرات را بر اساس برابری حاکمیتی و نه از موضع ضعف دنبال کند.

حفظ استقلال و حاکمیت ملی و مقابله با نقض حقوق بین‌الملل: ادامه حضور در NPT با وجود نقض مکرر حریم امنیتی و اطلاعاتی ایران، می‌تواند به منزله نادیده گرفتن استقلال و حاکمیت ملی این کشور تلقی شود. خروج از این معاهده، پیامی قوی به جامعه جهانی مبنی بر اهمیت حفاظت از امنیت ملی ایران و عدم پذیرش هرگونه تجاوز خواهد بود. درواقع خروج از NPT به ایران کمک می‌کند تا کنترل کامل بر برنامه هسته‌ای خود را باز پس گیرد و از هرگونه نفوذ و جاسوسی خارجی که بر خلاف حقوق دیپلماتیک و کنوانسیون‌های مربوطه است، جلوگیری کند.

فشار بر جامعه بین‌المللی برای پاسخگویی به تجاوزات و اجرای عدالت: خروج ایران از NPT می‌تواند فشار زیادی را بر جامعه بین‌المللی، به ویژه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، وارد کند تا در برابر تجاوزات و حملات به تأسیسات هسته‌ای ایران پاسخگو باشد. این اقدام می‌تواند توجه جهانی را به ضعف‌های موجود در سازوکارهای بین‌المللی برای حفاظت از کشورهای عضو و عدم پاسخگویی به متجاوزان جلب کند.

 افزایش توان بازدارندگی و امنیت ملی: در شرایطی که منطقه خاورمیانه با تهدیدات جدی امنیتی روبه روست، افزایش توان بازدارندگی برای ایران حیاتی است. خروج از NPT می‌تواند به ایران این امکان را بدهد که در صورت لزوم، بدون محدودیت‌های ناشی از این معاهده، به توسعه برنامه هسته‌ای خود بپردازد و به این ترتیب، توان بازدارندگی خود را در برابر تهدیدات خارجی افزایش دهد.

البته، خروج از NPT بدون چالش نخواهد بود. این اقدام می‌تواند منجر به افزایش فشارهای بین‌المللی، تحریم‌های جدید و حتی احتمال اقدام نظامی علیه ایران شود. از منظر حقوق بین‌الملل کیفری، همواره نگرانی‌هایی از سوی برخی کشورها در مورد احتمال اشاعه هسته‌ای وجود خواهد داشت.با این حال، ایران باید با ارزیابی دقیق این چالش‌ها و تدوین راهبردهای مناسب، از تبدیل شدن این فرصت‌ها به تهدید جلوگیری کند. دیپلماسی فعال، همکاری با کشورهای همسو، تکیه بر توانمندی‌های داخلی و بهره‌گیری از تمامی ابزارهای حقوقی بین‌المللی، از جمله راهبردهایی است که می‌تواند در این مسیر به ایران کمک کند تا ضمن تأمین منافع ملی، از بروز بحران‌های جدی دیپلماتیک و حقوقی جلوگیری کند.