رقیب جدید رئیس‌جمهور ترکیه کیست؟
محرم اینجه مقابل اردوغان
حسین پاشایی
در بستر تحولات سیاسی ترکیه، برگزاری «انتخابات زودرس» از چندی پیش قابل پیش‌بینی بود تا اینکه نهایتا دولت باغچه‌لی پیشنهاد انجام انتخابات زودرس را در ژوئن امسال مطرح کرد. به نوعی می‌توان گفت که اغلب احزاب اپوزیسیون از این پیشنهاد حمایت کردند و جز مخالفت لفظی تمل کاراملااوغلی رهبر حزب سعادت، صدای مخالفتی شنیده نشد. جبهه اقتدار از مدت‌ها پیش با همکاری و ائتلاف بین حزب حرکت ملی و حزب حاکم عدالت و توسعه به وجود آمده بود و اوج این ائتلاف در رفراندوم تغییر قانون اساسی خود را نشان داد؛ این‌بار نیز از مدت‌ها قبل زمزمه‌های همکاری و ائتلاف جدید به گوش می‌رسید. دولت باغچه‌لی حتی نام این ائتلاف را نیز مشخص کرده بود؛ ائتلاف «جمهور» نامی است که او برای همگامی با حزب حاکم در انتخابات آتی در نظر گرفته است. بعضی از ناظران اعتقاد دارند که اگر حزب حرکت ملی به تنهایی در انتخابات آتی شرکت می‌کرد، نمی‌توانست از سد 10درصدی مجلس ملی عبور کند و به نوعی باغچه‌لی با مطرح‌کردن ائتلاف جمهور حضور حداقلی حزب حرکت ملی را در مجلس آتی تضمین کرد. تجربه رفراندوم گذشته نیز حزب حاکم عدالت و توسعه را به همکاری و ائتلاف با حرکت ملی ترغیب می‌کرد؛ کمااینکه با همکاری یکدیگر توانسته بودند در رفراندوم پیروزی شکننده‌ای کسب کنند. به هر حال پس از آنکه اردوغان و آک پارتی تاریخ 24 ژوئن را برای برگزاری انتخابات همزمان ریاست‌جمهوری و مجلس ملی انتخاب کردند، ائتلاف جمهور با پیوستن حزب دیگر جریان ملی‌گرا یعنی حزب بزرگ وحدت اعلام وجود کرد.
در مقابل احزاب مخالف که باتوجه به نتایج رفراندوم سال گذشته این بار به شکست‌دادن عدالت و توسعه بسیار امیدوار هستند در ابتدا با میدان‌داری تمل کاراملااوغلو، رهبر حزب اسلامگرای سعادت و کمال قلیچ‌داراوغلو، رهبر حزب جمهوری خلق، بسیار تلاش کردند که بتوانند برای رقابت با اردوغان حول شخصیت واحدی به توافق برسند. برای این منظور به سراغ عبدالله گل، رئیس‌جمهور سابق و از بنیانگذاران حزب عدالت و توسعه که در سال‌های اخیر انتقاداتی به شیوه حکمرانی اردوغان دوست سابق خود داشته است، رفتند. آن‌گونه که از شنیده‌های غیررسمی پیدا بود گویی در ابتدا عبدالله گل نیز برای شرکت در انتخابات بی‌میل نبود؛ البته تنها شرط او این بود که به‌تنهایی و به عبارتی تنها کاندیدای مشترک احزاب مخالف در برابر اردوغان باشد. برای همین منظور هم قلیچ‌دار اوغلو و هم کاراملااوغلو دیدارها و گفت‌وگوهای زیادی با خانم مرال آکشنر رهبر حزب تازه تاسیس «خوب»، دیگر پدیده نوظهور عرصه سیاسی ترکیه داشتند تا بتوانند او را قانع به پذیرش کاندیدای مشترک حول محور عبدالله گل بکنند. خانم آکشنر از مدت‌ها پیش در حزب حرکت ملی علم مخالفت با رهبری باغچه‌لی را برافراشت و ابتدا سعی داشت که با زیرکشیدن باغچه‌لی از رهبری حزب و انجام کنگره سراسری، به عنوان دبیرکل حزب حرکت ملی انتخاب شود که با واکنش شدید باغچه‌لی مواجه شد و در نهایت به همراه تعداد دیگری از مخالفان پس از اخراج از حرکت ملی، اقدام به تشکیل حزب «خوب» کردند. مرال آکشنر از مدت‌ها قبل آمادگی خود را برای نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام کرده بود و در مقابل پیشنهاد نامزدی مشترک عبدالله گل کوتاه نیامد و به‌رغم اصرار دیگر رهبران مخالف بر کاندیداتوری خود اصرار ورزید. با این اوصاف پروژه کاندیداتوری عبدالله گل به ویژه پس از دیدار تهدید‌آمیز خلوصی آکار، رئیس ستاد مشترک ارتش -که به گفته محرم اینجه با فرود هلی‌کوپتر حامل او در باغچه خانه عبدالله گل به دیدار او رفته بود- با شکست مواجه شد و این اقدام احزاب مخالف برای ایجاد ائتلاف در انتخابات ریاست‌جمهوری سرانجامی نداشت. پس از آن تصمیم گرفته شد که در انتخابات ریاست‌جمهوری هر حزبی کاندیدای خود را داشته باشد.
برای شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری دو راه وجود دارد؛ یا باید شخصی که قصد کاندیداتوری دارد حزب متبوعش در مجلس ملی فراکسیونی متشکل از 20 نماینده مجلس داشته باشد یا موفق به جمع‌آوری یکصد هزار امضا از شهروندان ترکیه‌ای شود. برای این منظور در اقدامی غیرمنتظره 15 نفر از نمایندگان حزب جمهوری خلق با دستور قلیچ‌داراوغلو از حزب متبوع خود استعفا داده و به حزب خوب ملحق شدند تا مرال آکشنر بتواند در انتخابات ریاست‌جمهورری شرکت کند. فردای آن روز آکشنر در دیداری که از مقر حزب حرکت جمهوری خلق به منظور قدردانی از پیوستن 15 نماینده به حزبش داشت اعلام کرد که به‌رغم این او با جمع‌آوری یکصد هزار امضا در انتخابات شرکت خواهد کرد. این امر به منزله اعتماد به نفس زیاد خانم آکشنر در مواجهه با اردوغان قلمداد شد. طبق شنیده‌ها در همان ساعات اولیه جمع‌آوری امضاها نیز تعداد کسانی که به حمایت از او برای امضا مراجعت کرده بودند از مرز یکصد هزار عبور کرد.
در حزب جمهوری خلق اما اوضاع به‌گونه‌ای دیگر بود. پس از به سرانجام نرسیدن پروژه کاندیدای مشترک، اسامی چند نفر برای نامزدی از طرف حزب مطرح شد که در نهایت حول نام محرم اینجه از مخالفان درون‌حزبی رهبری کمال قلیچ‌داراوغلو به توافق رسیدند. محرم اینجه تاکنون چندین‌بار در کنگره‌های حزبی برای رهبری حزب با قلیچ‌داراوغلو رقابت کرده است. با این وجود، قلیچ‌داراوغلو او را برای رقابت با اردوغان برگزید. گمان می‌رود باتوجه به مشی پوپولیستی و سخنوری محرم اینجه، تنور کمپین‌های انتخاباتی داغ‌تر از پیش باشد.
در نهایت باتوجه به اینکه در 9 می مهلت ثبت‌نام و جمع‌آوری امضا به اتمام خواهد رسید با حد نصاب رسیدن امضاهای مرال آکشنر و تمل کاراملااوغلی، انتخابات ریاست‌جمهوری با رقابت، رجب طیب اردوغان، محرم اینجه، مرال آکشنر، تمل کاراملا اوغلو و البته صلاح‌الدین دمیرتاش رهبری مشترک سابق حزب دموکراتیک خلق‌ها که اکنون در بازداشت به سر می‌برد، برگزار خواهد شد.
اما در سوی دیگر در انتخابات مجلس ملی مخالفان توانستند با تشکیل ائتلاف «ملت» متشکل از حزب جمهوری خلق، حزب اسلامگرای سعادت، حزب خوب و حزب دموکرات که گویی قرار است با حزب خوب لیست مشترکی ارائه دهند، اعلام وجود کنند. با این اوصاف احزاب مخالف که نتوانستند و یا به قولی نخواستند در انتخابات ریاست‌جمهوری حول محور کاندیدای مشترک گردهم آیند. در انتخابات مجلس ملی با ائتلاف ملت در مقابل ائتلاف جمهور حزب حاکم و احزاب موتلف رقابت خواهند کرد.
به نظر می‌رسد که هدف احزاب مخالف باتوجه به تعدد کاندیداها کشیدن انتخابات ریاست‌جمهوری به دور دوم باشد. اگر انتخابات به دور دوم بکشد آنهامی‌توانند با بسیج مخالفان حول یک کاندیدا، اردوغان را با مشکل جدی مواجه کنند. از سوی دیگر اگر نتوانستند از پس اردوغان در انتخابات ریاست‌جمهوری برآیند با کسب پیروزی در مجلس ملی مانع از یکدست‌شدن دوباره حاکمیت شوند.
درنهایت دررابطه با این موضوع که از منظر منافع جمهوری اسلامی ایران کدام‌یک از کاندیداهای مورد نظر می‌تواند مورد ترجیح باشد به نظر می‌رسد که باوجود تمامی مشکلاتی که با سیاست‌های منطقه‌ای اردوغان وجود دارد و باتوجه به اوضاع سیاسی منطقه، همچنان ترجیح حزب عدالت و توسعه باشد، البته باتوجه به سیاست‌های انزوا‌گرایانه حزب جمهوری خلق در امور خاورمیانه و نزدیکی با غرب و ناتو شاید به قدرت‌رسیدن احزاب مخالف حول محور حزب جمهوری خلق نیز دست‌های ایران را در
منطقه بازتر کند.
دیدگاه تان را بنویسید