اروپاییها برای پایداری برجام و طبق خواسته حسن روحانی از آمریکا خواستند آنها را از تحریم معاف کند. به نظر می‌رسد آمریکا وقعی به این نامه نمینهد
نامه‌ای به آن‌سوی آتلانتیک
مجادله بر سر «برجام» همچنان در نظام بین‌الملل ادامه دارد. اگرچه مقامات اروپایی مدعی حفظ توافق هسته‌ای هستند اما رویکرد عملی آنها طی روزهای اخیر، با ادعای آنها در این خصوص مغایرت دارد.
مقامات اروپایی به صورتی هدفمند و برنامه‌ریزی شده، مشغول تکرار خواسته نامشروع و غیرقانونی خود مبنی بر «تغییر توافق هسته‌ای» و بسط آن به موضوعات موشکی و منطقه‌ای هستند. شواهد و مستندات موجود نشان می‌دهد که کشورهای اروپایی قصد دارند از «تغییر برجام» به عنوان پیش‌شرطی برای «بقای توافق هسته‌ای»، آن هم به صورت حداقلی یاد کرده و سپس از مسئولان دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان بخواهند تا خود را برای «انعقاد توافقی جدید» آماده کند. سوال اصلی اینجاست که این بازی هدفمند از سوی چه منابع و افرادی هدایت و مدیریت می‌شود و تکلیف دستگاه دیپلماسی ما در برابر این موضوع چیست؟
آیا فرانسه از برجام خاج می‌شود؟
یک روزنامه روس به نقل از یک منبع بلندپایه در وزارت امور خارجه فرانسه نوشت: «پاریس آماده آغاز مذاکرات با تهران بر سر یک توافق جدید بعد از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای برجام است.» روزنامه «ایزوستیا» (نقل‌شده در ایتارتاس) افزود: «کمیته امور خارجی، دفاعی و نیروی مسلح سنای فرانسه این موضوع را تایید کرده و اضافه کرده پاریس احتمال امضای توافقی جدید با ایران و خروج از «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) را بررسی می‌کند.»
این روزنامه نوشته «امانوئل ماکرون»، رئیس‌جمهور فرانسه در جریان دیدار اخیرش با «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور روسیه با او درباره حفظ برجام و در عین حال، تدوین سندی جدید که به امضای همه طرف‌های توافق، از جمله آمریکا برسد، رایزنی کرده است. ماکرون در دیدار با «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا هم این موضوع را مطرح کرده است. به نوشته روزنامه روس، سند جدید بایستی تمامی موارد اضافه بر موضوع هسته‌ای را که محل نگرانی مشارکت‌کنندگان در توافق است شامل شود.
منبع مورد استناد «ایزوستیا» می‌گوید: «علاوه بر موضوع سلاح‌های هسته‌ای ما درباره فعالیت‌های ایران در حوزه موشک‌های بالستیک و حضور نظامی روزافزون آن در خاورمیانه هم نگرانی داریم. به همین دلیل است که مایل به آغاز یک فرآیند مذاکره‌ای جهانی و جامع با تهران هستیم.» این منبع اضافه کرد: «می‌خواهیم ایران این را درک کرده و بپذیرد که لازم است با یکدیگر عمل کنیم.»
یک منبع در سنای فرانسه هم ضمن تایید این موضوع گفته امانوئل ماکرون به‌دنبال گرد هم آوردن طرف‌های فعلی و سابق برجام دور میز مذاکره و تلاش برای حصول یک توافق جدید و «اصلاح شده» با تهران است. «رابرت دل پیچیا»، معاون کمیته امور خارجه، دفاعی و نیروهای مسلح سنای فرانسه گفت: «هدف رئیس‌جمهور این است که فرانسه ممکن است از توافق جدید با ایران خارج شود، اما فقط به این دلیل که مذاکراتی بر سر سند جدید و کامل‌تر را آغاز کند.»
واقعیت این است که اصرار دوباره مقامات اروپایی در خصوص «تغییر برجام»، محصول رایزنی‌هایی است که طی یک هفته اخیر میان وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا و سه وزیر امور خارجه اروپایی صورت گرفته است. مایک پمپئو از وزرای اروپایی خواسته است تا ایران را بار دیگر و برای انعقاد توافقنامه‌ای جامع (با هدف تحدید همزمان توان هسته‌ای، موشکی و منطقه‌ای ایران) پای میز مذاکره کشانده و زمینه را جهت «مهار همه‌جانبه ایران» در منطقه و نظام بین‌الملل فراهم کنند. به نظر می‌سد مقامات اروپایی نیز در این خصوص به دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا و مایک پمپئو و جان بولتون چراغ سبز نشان داده اند.
تلاش اروپا برای تحمیل توافق ثانویه به ایران
چنانچه از مواضع اخیر دیپلمات‌های اروپایی برمی‌آید، آنها درصدد تحمیل توافقی جدید به ایران هستند که در نهایت، به تایید کاخ سفید و شخص ترامپ برسد. در این معادله، موضوعاتی مانند «ارائه تضمین به ایران جهت حفظ نسخه فعلی برجام» و «استراتژی مهار ترامپ» اصالت و موضوعیتی ندارند. در حال حاضر، چینش میز مذاکره‌ای جدید با ایران، به اصلی‌ترین دغدغه سران اروپایی تبدیل شده است. این در حالی است که حتی کلیت حضور دیپلمات‌های کشورمان پای این میز خطرناک است. امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه از انعقاد توافقی گسترده‌تر با ایران سخن به میان آورده و خواستار تحدید قدرت منطقه‌ای و موشکی کشورمان شده است. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان نیز خواستار مذاکره مجدد بر سر برجام (با هدف تغییر توافق هسته‌ای) شده و مدعی شده است که توافق هسته‌ای، توافقی کامل نبوده و باید گسترش (تغییر) یابد.
بدون شک، تروئیکای اروپایی نه‌تنها اراده‌ای برای حفظ برجام و ارائه تضمین‌های اقتصادی، بانکی و اعتباری لازم به کشورمان ندارند، بلکه درصددند با همان‌گویی تعهدات محدود برجامی خود (که در اخیرا بیانیه بروکسل نیز شاهد آن بودیم)، نقشه شوم خود مبنی بر «تحمیل توافقی جدید» بر ایران را عملی سازند. همان‌گونه که اشاره شد، در این معادله تروئیکای اروپایی کاملا تحت مدیریت و امر ایالات متحده آمریکا و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور این کشور عمل می‌کند. بدیهی است که در چنین شرایطی «اعتماد به اروپا»، نه‌تنها یک «خطای محاسباتی»، بلکه فراتر از آن «یک خطای راهبردی» محسوب می‌شود؛ خطایی که هزینه جبران آن بسیار سنگین و حتی غیرممکن به نظر می‌رسد.
احتمال معامله جدید آمریکا- اروپا بر سر برجام
موضوع دیگری که نباید آن را نادیده انگاشت، احتمال معامله ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا بر سر موضوع برجام است. این احتمال، پس از اعمال تعرفه‌های گمرکی آمریکا بر فولاد و آلومینیوم صادراتی از اروپا افزایش یافته است. پایگاه خبری بلومبرگ در گزارشی به بررسی ارتباط جنگ تعرفه‌ای آغاز شده از سوی «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا با توافق هسته‌ای برجام و تحریم‌های ایران پرداخته است. رسانه‌های آمریکایی با اشاره مذاکرات طرف‌های آمریکایی و اروپایی برای رسیدن به یک توافق بر سر تعرفه فلزات نوشته است: «اما به نظر نمی‌رسد یک توافق تجاری متعارف چیزی است که کاخ سفید ترامپ در واقع به‌دنبال آن است. واشنگتن، در عوض به‌دنبال مبادله صلح در تجارت در ازای اخذ امتیازهای امنیتی و سیاست خارجی است.»
بلومبرگ نوشته است: «این روشی بدیع - و احتمالا تنش‌آمیز- از سوی رئیس‌جمهور آمریکا برای تجارت با نزدیک‌ترین متحدانش است، اما روشی است که در کوتاه‌مدت می‌تواند نتایجی به همراه داشته باشد تا ترامپ باتوجه به آنها اعلام کند به پیروزی دست پیدا کرده است.»
مطابق این گزارش، امید ترامپ احتمالا این است که می‌تواند از تهدید به اعمال تعرفه بر واردات فلزات به عنوان یک اهرم فشار برای جلب همکاری کشورهای اروپایی در زمینه افزایش سهم بودجه دفاعی متحدان ناتو و تحریم‌های ایران استفاده کند.
بلومبرگ در تایید این گزاره به اظهارات اخیر «استیون منوشین»، وزیر خزانه‌داری آمریکا اشاره کرده که در مصاحبه با سی‌ان‌بی‌سی گفته بود ترامپ میزان سهم کشورها در تأمین بودجه ناتو را در مالیات 25 درصدی برای فولاد وارداتی و مالیات 10 درصدی آلومینیوم وارداتی در نظر خواهد گرفت. رگه‌های دیگر این رویکرد ترامپ را می‌توان در موضوع تحریم‌های ایران دید. «ریچارد گرنل»، سفیر آمریکا در آلمان در مصاحبه‌ای با نیویورک‌تایمز گفته بود که ترامپ آماده است در صورت همکاری اتحادیه اروپا با آمریکا در موضوع ایران، اعضای این اتحادیه را برای همیشه از تعرفه‌های تجاری معاف کند. بعد از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای «برجام» و آغاز فرآیندها برای بازگشت تحریم‌ها کشورهای اروپایی از قصد خود برای مقابله با تحریم‌های فرامرزی این کشور و محافظت از شرکت‌های در حال تجارت با ایران خبر داده‌اند.
عشوه برجامی آمانو
یکی دیگر از موضوعاتی که طی روزهای اخیر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است، اظهارات خاص آمانو در خصوص دسترسی آژانس به «همه اماکن» در ایران است. یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در بیانیه‌ای به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد آژانس به راستی‌آزمایی و نظارت بر اجرای تعهدات هسته‌ای ایران بر‌اساس برجام ادامه می‌دهد.
در این بیانیه آمده است: «همان‌طور که در تازه‌ترین گزارشم به شورای حکام آمده است، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر اساس پروتکل الحاقی، به همه سایت‌ها و مکان‌ها در ایران که نیازمند بازرسی ما بوده دسترسی کامل داشته است.»
مدیرکل آژانس اعلام کرد: «همکاری به موقع و فعالانه ایران در دسترسی به همه سایت‌ها و اماکن مورد نیاز برای بازدید، موجب تسهیل در اجرای پروتکل الحاقی و افزایش اعتماد می‌شود.»
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که جمهوری اسلامی ایران بارها عنوان کرده است اجازه دسترسی آژانس به اماکن نظامی خود را نخواهد داد. موضوعی که آمانو نیز در جریان برگزاری نشست سال 2015 در وین (که به توافق نهایی منجر شد) در ادامه سخنان خود اظهار کرده است: «کمیسیون مشترک برجام بیست‌وپنجم می مرا دعوت کرد تا در بخشی از این نشست در وین شرکت کنم. من به شرکت‌کنندگان در این نشست درباره فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت آژانس در ایران توضیحاتی ارائه کردم. آژانس به راستی‌آزمایی عدم انحراف مواد هسته‌ای اعلام شده از سوی ایران در چارچوب موافقت‌نامه پادمان ادامه می‌دهد. ارزیابی‌ها در خصوص نبود فعالیت‌ها و مواد هسته‌ای اعلام نشده در ایران ادامه دارد.
نامه برجامی وزیر امور خارجه ایران
در ادامه رایزنی‌های وزارت امور خارجه ایران، با سایر کشورها در خصوص اقدام غیرقانونی و یکجانبه دولت آمریکا از جمله در خروج از برجام، وزیر امور خارجه طی نامه‌ای به همتایان خود، ضمن تشریح پیامدهای خطرناک این اقدام ایالات متحده، خواستار محکومیت زیاده‌خواهی و اقدامات غیرقانونی آمریکا از سوی این کشورها و تداوم اجرای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت از سوی آنها شد.
وزیر امور خارجه کشورمان در نامه خود، خروج آمریکا از برجام را نقطه اوج تلاش‌های مسبوق به سابقه آمریکا در نقض و تضعیف برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد دانست و با اشاره به اینکه برجام همانند هر توافق بین‌المللی دیگری، تابع قاعده وفای به عهد و مبتنی بر تعهدات متقابل تمامی طرف‌هاست، تاکید کرد که گستره، مقررات و چارچوب زمانی این توافق، نتیجه مذاکرات دقیق، حساس و متوازن چندجانبه است که افزایش، تغییر یا مذاکره مجدد درباره آنها ممکن نیست. بهره حاصل از این توافق برای ملت ایران نیز نمی‌تواند به هیچ شرطی غیر از اقدامات داوطلبانه مرتبط به موضوع هسته‌ای - که به‌طور مشخص و منحصرا در برجام و ضمائم آن درج شده‌اند - مشروط شود.
وی متذکر شد که خروج نامشروع دولت آمریکا از برجام و خصوصا روش‌های قلدرمآبانه‌ای که این دولت برای همراه کردن سایر دولت‌ها استفاده می‌کند، اصل وفای به عهد را نقض، حاکمیت قانون و حقوق بین‌الملل را در سطح بین‌المللی بی‌اعتبار و اهداف و اصول منشور ملل متحد و کارایی نهادهای بین‌المللی را به چالش می‌کشد. وزیر خارجه در این نامه با تاکید بر این موضوع که برجام بحرانی غیرضروری که بیش از یک دهه به درازا کشیده بود را خاتمه بخشید، خاطرنشان ساخت: «برجام به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد ضمیمه و به موجب آن تایید شده است. بنابراین برجام فقط به امضاکنندگان آن تعلق ندارد تا یک طرف بتواند بر‌اساس سیاست داخلی یا اختلافات سیاسی با هیأت حاکمه سابقش، دلخواهانه و غیرمسئولانه آن را رد کند.»
وی با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی ایران، به‌رغم کارشکنی‌های مداوم و اجرای معیوب تعهدات آمریکا از ابتدای اجرای این توافق، به تعهدات خود وفق برجام کاملا پایبند مانده است، تاکید کرد: «اگر قرار باشد برجام ادامه یابد، اعضای باقیمانده در برجام و سایر شرکای تجاری باید به کشورمان اطمینان دهند خسارات ایران ناشی از خروج آمریکا از برجام، بی‌قیدوشرط از طریق اقدامات ملی، منطقه‌ای و جهانی جبران می‌شوند.»
رایزنی‌های برجامی نتانیاهو در اروپا
«بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، در سفر اخیر خود به اروپا، بر سر برجام با مقامات ارشد انگلیسی، آلمانی و فرانسوی رایزنی کند. نتانیاهو در این سفر به انگلیس، آلمان و فرانسه رفت تا به گفته او، بر ثبات موضع اسرائیل در ممانعت از ساخت سلاح اتمی توسط ایران تاکید کند.
موضوع دومی که طبق این گزارش، نتانیاهو در دیدار با سران سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان آن را مطرح کرد، تلاش اسرائیل برای مقابله با ایران در سوریه برای ممانعت از استقرار ایران نزدیکی مرز سوریه با فلسطین اشغالی است.
نتانیاهو قبل از این سفر اعلام کرده بود: «به اروپا می‌روم؛ جایی که با سران سه کشور یعنی آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و ترزا می، نخست‌وزیر انگلیس دیدار و درباره تحولات منطقه‌ای صحبت می‌کنم. البته گفت‌وگوها حول محور ایران است؛ اول مقابله با برنامه هسته‌ای ایران و بهتر است بگویم، ادامه مقابله با برنامه هسته‌ای ایران.»
در جدیدترین اتفاق امااروپا به‌طور رسمی از آمریکا خواسته که شرکت‌های اروپایی را در صورت کار با ایران از تحریم‌معاف کند. خواسته‌ای که شاید بخواهد ایران را به ماندن در برجام ترغیب کند.
دیدگاه تان را بنویسید