اردوغان؛ گزینه اصلح برای منافع ملی ایران/ایران، خواهان رعایت منافع مشترک ترکیه با همسایگانش است
مثلث/ احمد مرجانی نژاد/
در داستان‌های اساطیری شاهنامه، کشور توران و افراسیاب، همواره به عنوان رقیب کشور پارس و رستم مطرح شده است. به‌رغم سلطه خاندان ترک‌تبار صفویان بر ایران، رقابت با عموزاده‌های عثمانی ادامه یافت. اگر‌چه اروپایی‌ها در راستای تضعیف امپراتوری عثمانی از صفوی‌ها حمایت کردند ولی سرانجام سلطان سلیم با شکست دادن شاه اسماعیل، تفوق تاریخی امپراتوری عثمانی را حفظ کرد. هرچند بعدها سلاله ترک دیگری که بر ایران حاکم شد، توسط نادر شاه افشار، توانست بخشی از شکست مذکور را جبران کند. خاندان ترک‌تبار قاجار نیز که بر ایران حاکم شد، همواره با عثمانی‌ها درگیری داشت. پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی، در این محدوده جمهوری ترکیه با ایران همسایه شد. در دوران پادشاهی دودمان پهلوی، دو کشور روابط حسنه و رو به گسترشی داشتند و همچنین پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران روابط دو کشور همسایه، به‌رغم فراز‌و‌نشیب‌هایی، خوب و طرفین مناسباتی رو به توسعه داشتند.
دومین شخصیت تاریخ جمهوریت
در تاریخ جمهوریت ترکیه، مصطفی کمال آتاتورک، موسس و رهبر نظام لائیک جمهوری ترکیه، شخصیت اول محسوب می‌شود؛ پس از پیروزی بی‌سابقه حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوعان (در زبان ترکی استانبولی حرف (غ) وجود ندارد، بنابراین مترجمان محترم با حروف و لهجه آذری حرف غ را جایگزین (ع) کرده‌اند) ورژن جدید اسلام‌گرایی، (شاگردان مرحوم پروفسور نجم‌الدین اربکان) در انتخابات 2002. م را شاهد بودیم و تداوم پیروزی‌هایشان تاکنون ادامه داشته است. اینک رجب طیب اردوعان پس از آتاتورک به مطرح‌ترین شخصیت (کاریزما) تاریخ جمهوریت تبدیل شده است.
پس از آنکه رجب طیب اردوعان، رئیس‌جمهور ترکیه اعلام کرد تصمیم دارد تا انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی این کشور را یک سال زودتر از موعد مقرر و در ۲۴ ژوئن 2018 میلادی مصادف با سوم تیرماه 1397، برگزار کند، ترکیه به نوعی با درگیری‌های بین‌المللی و شکل‌گیری دسته‌بندی‌ها و ائتلاف‌های انتخاباتی مواجه شد.
اما پرسش این است که چرا اردوعان خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام است؟
مهم‌ترین اهداف اردوعان از برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری و پارلمانی، تکمیل طرح تغییر نظام سیاسی از پارلمانی به ریاستی است. پس از برگزاری انتخابات مذکور که اردوعان، نامزد قطعی و یکی از شانس‌های مسلم پیروزی است، کفه قدرت سیاسی به‌طور کامل با حذف نخست‌وزیر به نفع رئیس‌جمهور سنگینی خواهد کرد و در آن صورت رئیس‌جمهور آتی ترکیه با دست بازتری سیاست‌های کلی داخلی و خارجی را پیگیری و اجرا خواهد کرد. در واقع در صورت استقرار نظام جدید پس از انتخابات، حق مجلس نمایندگان ترکیه برای بازخواست وزرا لغو خواهد شد و براین اساس اردوعان یکی از مهم‌ترین موانع طرح‌های داخلی و خارجی مورد‌نظر خود را از میان خواهد برداشت. در حال حاضر نمایندگان احزاب مخالف دولت در مجلس با دارا بودن حق سوال و استیضاح، مانع بزرگ برخی طرح‌های داخلی و خارجی اردوعان محسوب می‌شوند؛ بنابراین رئیس‌جمهور فعلی ترکیه امیدوار است با برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری، این مانع بزرگ را از پیش روی خود بردارد.
براساس قانون جدید، افرادی که با ارتش ترکیه رابطه و همکاری دارند، صلاحیت نامزدی در انتخابات را نخواهند داشت، بنابراین اردوعان با اطمینان خاطر بیشتری می‌تواند به انتخابات پیش رو نگاه کند و امیدوار باشد. بنابراین برای نخستین‌بار در طول تاریخ ترکیه جدید، قدرت نظامیان به کمترین میزان ممکن کاهش یافته تا آنجا که نه‌تنها افراد نظامی، بلکه کسانی که با نظامیان در ارتباط هستند نیز امکان ورود به صحنه رقابت‌های انتخاباتی را نخواهند داشت.
اردوعان، با انتخابات زودهنگام در ترکیه، در پی جلب توجه افکار عمومی به عملیات‌‌های نظامی ارتش ترکیه در خارج از مرزهای این کشور، با هدف کسب موقعیت‌ها و امتیازهای انتخاباتی است.
گزینه اردوعان
به‌رغم همه موارد مطرح در سطوح داخلی و خارجی، مردم ترکیه مهم‌ترین عامل تعیین وضعیت مدیریت کشورشان هستند. کشورهای همسایه، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نیز هر یک با لحاظ کردن منافع‌شان، خواهان پیروزی یکی از احزاب و شاید حکومتی ائتلافی باشند.
جمهوری اسلامی ایران نیز با لحاظ جمیع جوانب و برآیند فرصت‌ها و تهدیدها، خواهان آن است که اولویت سیاست خارجی دولت آتی آنکارا، بر‌مبنای رعایت منافع مشترک با همسایگان، مصالح جهان اسلام، تقویت و تحکیم مناسبات و روابط فی‌مابین تدوین و اجرا شود.
در شرایط کنونی باتوجه به تئوری‌ها و پیشینه سیاسی، مواضع اتخاذی و رفتار و عملکرد، حزب عدالت و توسعه در ترکیه، از تک تک احزاب مخالف که خواهان رقابت در انتخابات مذکور هستند، قدرتمندتر، منسجم‌تر و با‌برنامه‌تر به نظر می‌رسد. به بیان دیگر، بررسی تجربه دیپلماسی ایران در مورد جمهوری ترکیه نشان می‌دهد که در شرایط جاری، رجب طیب اردوعان و حزبش، گزینه‌ای اصلح و مطمئن‌تر برای منافع ملی ایران هستند.
همچنین اردوعان، شخصیتی مردمی- اسلامی دارد و محبوب بیش از 50 درصد مردم ترکیه است. به دلیل برخی اظهارات ضدصهیونیستی، نزد رهبران و مسلمانان منطقه نیز محترم است. او ضمن مخالفت شدید با مبانی نظام لائیک، به احیای مجدد عظمت امپراتوری عثمانی و اتحاد جهان ترک علاقه‌مند است. اردوعان تجربه بیش از 15 سال مدیریت و هدایت حزب عدالت و توسعه و دولت‌داری را در ترکیه دارد. او در عین حال زمینه‌ساز و علاقه‌مند به گسترش روابط و مناسبات ترکیه با ایران است و غیر از موارد نادر (مساله سوریه)، همواره با مواضع ایران در مقابله با غرب، همسو و موافق بوده است. برخی تصمیم‌ها و مواضع مغایر با منافع تهران نیز ناشی از ساختارهای سیاسی-اجتماعی جمهوری لائیک ترکیه غربگرا و به دلیل وابستگی آن به ناتو است.
حزب جمهوریت خلق ترکیه
حزب جمهوریخواه خلق، حزبی که آتاتورک تاسیس کرد و تا چندی بعد از او نیز تنها حزب حاکم در ترکیه بود، اینک به عنوان قوی‌ترین حزب مخالف (اپوزیسیون) در انتخابات شرکت می‌کند و قصد ائتلاف با دیگر احزاب مخالف را دارد تا بتواند قدرت سیاسی را در دست گیرد. حزب مذکور در آخرین اعلامیه خود (خرداد 1397) اهداف و مقاصدش را چنین معرفی کرده است: «جمهوری ترکیه را به کشور لائیک و قدرت منطقه‌ای براساس مساوات زن و مرد، متکی بر حقوق اجتماعی و حاکمیت حقوق و قانون و کشوری پیشرفته که می‌تواند مدل رشد و توسعه کشورهای منطقه باشد تبدیل خواهیم کرد. به حق حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی کشورهای منطقه احترام می‌گذاریم. در برابر سیاست حرکت‌های بنیادگرا و دگماتیک در منطقه، سیاست جمهوریخواه، لائیک و صلح‌آمیز مبتنی بر اصول و ارزش‌های سوسیال دموکراسی را پیش‌خواهیم گرفت. همچنین حزب جمهوریخواه خلق، درباره ایران اعلام کرد: «ایران، همسایه‌ای است که با آن روابط دیرینه‌ای داریم. روابط همه‌جانبه و حسنه با ایران را گسترش خواهیم داد. از ادامه قرارداد هسته‌ای برجام حمایت خواهیم کرد و قرارداد همکاری انرژی با ایران را به نفع شهروندان ترکیه بازسازی خواهیم کرد.»
حزب جنبش ملی‌گرای ترکیه
حزب جنبش ملی‌گرای افراطی ترکیه، یار همیشگی دولت‌های راستگرا و همسو با حزب عدالت و توسعه در مانیفست انتخاباتی خود (6 خرداد ماه 1397) خواستار اصلاحات و تسهیلات اقتصادی برای کشاورزان، بازنشسته‌ها، خانواده‌های معلول، شهدا و کهنه‌سربازان شد. از جمله اقدامات اعلام شده می‌توان به ارائه سوخت بدون مالیات برای کشاورزان اشاره کرد. در این مانیفست، بر پنج موضوع 1- دولت هوشمند و حکومت ملی، 2- عدالت، 3- مبارزه با فساد، 4- سیاست خارجی چندجانبه و 5- صنعتی‌سازی کشور تاکید شده است. ضمن آنکه حزب مذکور خواستار عفو زندانیان سیاسی به غیر از افراد بازداشت شده به دلیل اتهامات تروریستی و وابستگی به تشکیلات فتح‌الله گولن شده است. همچنین این حزب بر تقویت وحدت ملی و حفظ ارزش‌های کشور برای غلبه بر مشکلات و مقابله با چالش‌های جهانی تاکید کرد. حزب مذکور، بار دیگر به هدف راهبردی بلندمدتش یعنی رسیدن به کشوری دارای قدرت جهانی و پیشرو تا سال ۲۰۵۳ میلادی تاکید کرد.
دیدگاه تان را بنویسید