میانجیگر تهران و ریاض امروز از اسلام‌آباد می‌آید
عمران خان، نخست وزیر پاکستان امروز به ایران سفر می‌کند.
عمران خان، نخست وزیر پاکستان در شرایطی امروز به ایران سفر می‌کند که او از چند هفته پیش تلاش‌هایی را با هدف میانجیگری میان تهران و ریاض و کاستن از تنش‌های فزاینده در منطقه آغاز کرده بود. تلاش‌هایی که اندکی بعد از متزلزل شدن اتحادی آغاز شده است که پیشتر عربستان و کشورهای تحت حمایتش در منطقه روی آن حساب ویژه ای باز کرده بودند و امریکا را پشتوانه قابل اعتنایی برای خود در منطقه می‌دیدند؛ اما حالا در فقدان حمایت این متحد قدرتمند می‌کوشند، برای بحران خودخواسته‌شان در منطقه چاره‌ای جست وجو کنند.
درست در چنین روزهای پرتنشی است که نخست وزیر پاکستان گفت‌وگوهایی را با مقام‌های سعودی داشته است و حاصل، آن شده که به تهران بیاید و از آنجا راهی ریاض شود. رسانه‌های پاکستان اعلام کردند که سفر آتی عمران خان به تهران و ریاض در راستای تلاش‌های اسلام آباد برای کمک به تنش‌زدایی در خلیج فارس و ایفای نقش در مسیر بهبود روابط میان دو کشور مهم اسلامی یعنی ایران و عربستان خواهد بود. روزنامه پاکستانی «اکسپرس تریبیون» به نقل از یک مقام وزارت امور خارجه این کشور نوشت: «هدف از سفرعمران خان وساطت میان تهران و ریاض جهت هموار شدن مسیر بهبود روابط میان این کشورها و جلوگیری از هرگونه تشدید تنش‌ها در منطقه است.»
ماه گذشته بود که عمران خان پیش از سفر به نیویورک جهت شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل، به ریاض رفت و در جریان همین سفر محمد بن سلمان ولیعهد سعودی از طرف پاکستانی خواست تا برای تنش‌زدایی با ایران نقش آفرینی کند. نخست وزیر پاکستان همچنین در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک با ابراز نگرانی از تشدید تنش‌ها در منطقه گفته بود که مصمم به ایفای نقش میانجیگری برای کاهش تنش‌ها در منطقه است. رئیس جمهوری ایران در نشست خبری‌اش در نیویورک توضیح داد که عمران خان پس از ملاقات با مقام‌های سعودی، با او دیدار کرده و نکاتی از این گفت وگوها را با او در میان گذاشته است. حسن روحانی درباره چشم‌انداز مذاکرات احتمالی با عربستان سعودی این را هم گفت که «عمده مشکل ایران با عربستان موضوع جنگ یمن است. اگر آتش‌بس حاکم شود، مشکلات دو کشور سریع‌تر مرتفع خواهد شد.»
علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران نیز چند روز پیش در نشست خبری درباره تلاش‌های نخست وزیر پاکستان برای کاستن از اختلاف میان تهران و ریاض گفته بود که «عربستان برای آقای روحانی پیغام‌هایی آورده بود. اما ما باید علائم آن را کاملاً مشاهده کنیم. اولین علامت حمله نکردن به یمن و کشتار یمنی‌هاست.» ربیعی همچنین گفته بود: «اگر عربستان واقعاً دنبال تغییر رفتار خود باشد، ما استقبال می‌کنیم.»
دو روز بعد از این سخنان ربیعی بود که عادل الجبیر، وزیر مشاور در امور خارجی عربستان این اظهارات را غیردقیق توصیف کرده بود. او مدعی شد که «درباره آنچه سخنگوی دولت ایران درباره صلح در یمن گفت، پادشاهی سعودی درباره یمن با ایران صحبت نکرده و نخواهد کرد. مسأله یمن، کاملاً به یمنیها مربوط است.» این در حالی بود که ربیعی روز پنجشنبه گذشته با قطعی شدن سفر عمران خان به تهران گفت: «نخست وزیر پاکستان به طور رسمی اعلام کرد که ولیعهد عربستان از وی خواسته با رئیس جمهوری ایران درباره سعودی‌‌ها مذاکره کند.» سخنگوی دولت ایران افزود: «ما نیازی نمی‌بینیم به نیابت از یمنیها یا در غیاب آن‌ها وارد گفتوگو با عربستان شویم.»
کنار رفتن توهم
صرفنظر از اینکه مقام‌های سعودی با چه هدفی و پیرامون چه موضوعی خواستار گفتوگو با ایران شده‌اند، پیداست که بحران یمن از جمله موضوعاتی است که گفتوگو پیرامون آن میان ایران و عربستان به عنوان دو بازیگر مهم منطقه ضروری به نظر می‌رسد. این در حالی است که ایران که در زمین سوریه، عراق و حتی یمن دست بالا را دارد در چند ماه گذشته با فعال کردن بیشتر روابط دوجانبه و چندجانبه‌اش با کشورهای منطقه و طرح دکترین منطقه قوی‌تر، پیمان عدم تجاوز و ارائه ابتکار صلح هرمز خواستار رسیدن همه کشورهای منطقه به یک فهم مشترک و طراحی سازوکار منطقه‌ای برای مواجهه با تهدیدات فراگیر این حوزه شده است. این در حالی بود که دولتمردان ریاض در مقابل، کوشیدند از طریق تنش‌آفرینی برای تشدید تقابل با ایران بهره گیرند. روندی که بخشی از آن با ترغیب و واداشتن برخی کشورهای حوزه نفوذ به قطع یا کاهش رابطه با ایران آغاز شد و در ادامه با ترتیب دادن نشست‌های فوق‌العاده در مجامعی نظیر شورای همکاری خلیج فارس، اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی و تهیه بیانیه‌های تند و تیز علیه ایران ادامه یافت. اما مقام‌های ایرانی دست کم در سالی که گذشت کوشیدند از تبدیل مجادله‌های کلامی به درگیری‌های بیشتر جلوگیری کنند تا در صورت تفوق عقلانیت و کنار رفتن توهم‌های حاکم بر رابطه ایران و عربستان، مبنایی برای بازگشت به ثبات در منطقه از مسیر همکاری قدرت‌های صاحب نفوذ آن فراهم شود. باید دید میانجیگری عمران خان برای گرفتن میانه اختلافات ایران و ریاض تحت تأثیر عقلانیت بازگشته به ریاض است یا نه.
دیدگاه تان را بنویسید