این روزها بحث نظام پارلمانی در سیاست ایران داغ شده است
احیای نخست‌وزیری؟
پرداختن به نظام پارلمانی یکباره از جانب خبرگزاری ملت در دستورکار قرار گرفته است. طرح این بحث در شرایط کنونی کشور و به‌ویژه در دوره‌ای که روابط به نسبت مساعدی میان دولت و مجلس در جریان بوده، تعجب‌برانگیز است. بااین‌حال باید دید روندهای پیگیری این مساله در بهارستان و از جانب نمایندگان طراح این ایده به کجا ختم می‌شود.
نظام ریاستی یا پارلمانی؛ این حالا مهمترین بحث این روزهای محافل سیاسی شده است. بحث درباره این موضوع به 6 سال پیش بر‌می‌گردد. مهرماه سال 90 بود که مقام معظم رهبری برای نخستین‌بار در سفر به کرمانشاه در جمع دانشگاهیان از تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی سخن گفتند. ایشان فرمودند: «... امروز نظام ما نظام ریاستی است؛ یعنی مردم با رای مستقیم خودشان رئیس‌جمهور را انتخاب می‌کنند؛ تا الان هم شیوه بسیار خوب و تجربه‌شده‌ای است. اگر یک روز در آینده‌های دور یا نزدیک - که احتمالا در آینده‌های نزدیک، چنین چیزی پیش نمی‌آید - احساس بشود که به جای نظام ریاستی مثلا نظام پارلمانی مطلوب است - مثل اینکه در بعضی از کشورهای دنیا معمول است - هیچ اشکالی ندارد؛ نظام جمهوری اسلامی می‌تواند این خط هندسی را به این خط دیگر هندسی تبدیل کند؛ تفاوتی نمی‌کند و از این قبیل. البته همین تغییر هم باید متکی به اصول باشد. همین نگاه دوباره و نوسازی و بازسازی هم باید ناظر به اصول باشد؛ برگرفته و برخاسته از اصول اسلامی باشد. مثلا فرض بفرمایید شایسته‌سالاری. احساس بشود که شایسته‌سالاری، به این شکل، بهتر تحقق پیدا می‌کند؛ یا عدالت، به این شکل، بهتر تحقق پیدا می‌کند.»
مقام معظم رهبری البته زمان تحقق این موضوع را منوط به صلاح کشور و زمان آن را احتمالا در آینده دور دانستند.
حامیان و منتقدان تغییر نظام ریاست چه می‌گویند؟
حامیان تغییر نظام ریاستی به پارلمانی با استناد به سخنان رهبری از نظریه و طرح خود دفاع کردند اما در سوی مقابل منتقدان اعلام کردند که صحبت رهبر انقلاب درباره استقرار نظام پارلمانی متوجه آینده دور است و نیازمند آماده‌سازی «زیرساخت‌ها» است.
حدود شش ماه پس از سخنان مقام معظم رهبری، آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی هم در گفت‌وگو با شماره نوروزی هفته‌نامه آسمان در پاسخ به این پرسش که «حضرتعالی در سال‌های متمادی هم ریاست مجلس و نظام پارلمانی و هم نظام ریاستی را تجربه کرده‌اید؟ شما کدام یک را توصیه می‌کنید؟» به دیدارش با مقام معظم رهبری اشاره کرد و گفت: «رهبری معظم در کرمانشاه جمله‌ای گفتند که از آن تفسیر سوء شد. منظور ایشان مطلب دیگری بود. بحث ایشان این بود که در نظام ما بن‌بست نیست. یعنی کسی نباید فکر کند که بن‌بست داریم و اگر ما حتی بخواهیم نظام اداره کشور را تغییر دهیم، قانون اساسی را اصلاح و تغییر می‌دهیم. اصل نظرشان این بود.»
اما موضوع به همین جا ختم نشد؛ این‌بار نوبت علی لاریجانی، رئیس مجلس بود که نظر خود را بدون پرده‌پوشی در این‌باره بیان کند. علی لاریجانی با دفاع صریح از تبدیل نظام ریاستی کشور به نظم پارلمانی، حرکت از نظام ریاستی به سوی نظام پارلمانی را منظم‌تر شدن ساختار کشور دانست. او نظام پارلمانی را «ضد دیکتاتوری» خواند و انتخاب رئیس‌جمهور به وسیله نخبگان منتخب مردم را تحت نظر گرفتن رئیس‌جمهور توسط نمایندگان مردم عنوان کرد.
مجلس دهمی‌ها به‌دنبال یک تغییر در نظام
سیاسی
حالا پس از گذشت حدود شش سال از طرح چنین موضوعی، مجلس دهم در پی بررسی و مقدمه‌چینی‌های لازم برای اجرای تغییر نظام ریاستی به پارلمانی است. چند روز پیش بود که خبری با عنوان «احتمال ارسال نامه نمایندگان به مقام معظم رهبری جهت بازنگری در قانون اساسی/ ایجاد نظام پارلمانی باید در پایان دوره دولت انجام شود» روی خروجی خبرگزاری خانه ملت قرار گرفت. خبری که در آن عزت‌الله یوسفیان‌ملا رئیس کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس اعلام کرده بود نمایندگان قصد دارند برای بازنگری در قانون اساسی نامه‌ای را به مقام معظم رهبری تقدیم کنند یا اینکه معظم‌له، دستور بازنگری قانون اساسی را به رئیس‌جمهور ابلاغ کنند. خبری که بار دیگر در مرکز توجه محافل رسانه‌ای قرار گرفت.
یوسفیان‌ملا در گفت‌وگوی خود تاکید کرده بود: «ایجاد نظام پارلمانی نتایج خوبی را به‌دنبال دارد، اما برای رسیدن به آن به بازگری قانون اساسی نیاز داریم، به همین جهت نمایندگان مجلس در این فکر هستند که برای بازنگری در قانون اساسی چه اقدامی انجام دهند، آیا نامه‌ای را به مقام معظم رهبری برای بازنگری در قانون اساسی تقدیم کنند یا اینکه معظم‌له، دستور بازنگری قانون اساسی را به رئیس‌جمهور ابلاغ کنند.»
پس از سخنان یوسفیان‌ملا چند تن دیگر از اهالی پارلمان هم از لزوم تغییر قانون اساسی برای ایجاد نظام پارلمانی سخن گفتند. جلیل رحیمی جهان‌آبادی، عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس از جمله این نمایندگان بود. به اعتقاد او اگر انتخابات پارلمانی داشته باشیم، سیستم نخست‌وزیری و پارلمانی احیا می‌شود که به نفع کشور و لازمه آن تغییر قانون اساسی است.
چرایی مخالفت زیباکلام با تغییر نظام ریاستی
به نظام پارلمانی
اما صادق زیباکلام، استاد دانشگاهی، در یادداشتی برای روزنامه «قانون» نوشته است: «گذشته از صحبت نمایندگان درباره ارسال نامه به مقام‌معظم‌رهبری و درخواست تشکیل شورای بازنگری قانون اساسی و نیز تغییر نظام ریاستی به پارلمانی و اینکه نیت و هدف دوستان از تبدیل پست ریاست‌جمهوری به انتخاب نخست‌وزیر از سوی مجلس چیست، بنده فوق‌العاده به این بحث بدبین هستم.» وی در ادامه نوشته است: «این موضوع به تازگی مطرح نشده و چند سال پیش نیز بحث تغییر به نظام پارلمانی شنیده شد. انتخابات ریاست‌جمهوری آخرین جزیره از مردم‌سالاری و رای مستقیم مردم است که باقی مانده. ترس از این موضوع باعث شده برخی به‌دنبال حذف مقام ریاست‌جمهوری و تشکیل مجدد پست نخست‌وزیری برآیند. به نظر نباید راه دور برویم و مباحث پیچیده آکادمیک را مطرح کنیم. همین مجلس دهم که بیش از صد نماینده فراکسیون امید دارد و از نمایندگان مستقل و اصولگرایان معتدل و میانه‌رو تشکیل شده‌است را در نظر بگیرید و فرض کنید این مجلس قصد داشته باشد از بین آقایان رئیسی، قالیباف و روحانی یک نفر را به‌عنوان رئیس قوه مجریه انتخاب کند. آیا غیر از این بود که مجلس دهم غیر از آقای رئیسی را انتخاب می‌کرد؟ بی‌شک گزینه مجلس آقای رئیسی بود. با تمام احترامی که برای نمایندگان مجلس دهم قائل هستم، متاسفانه این موضوع را تلاش ترسناک و حرکت مخوفی می‌دانم که قصد دارند آخرین بقایای مردم‌سالاری و انتخاب رئیس‌جمهور با رای مستقیم مردم را تعطیل کنند تا شاهد این باشیم که تمامی مقام‌ها به صورت مستقیم و غیر‌مستقیم انتصابی باشند. بنابراین با تمام وجود با این برنامه مخالف هستم. بنده امیدوار بودم که نمایندگان مجلس دهم و فراکسیون امید طرحی را انتخاب کنند که نظام، انتخابی‌تر و مردم‌سالاری پررنگ‌تر شود نه اینکه باعث کم‌رنگ‌تر شدن این ویژگی نظام مردم‌سالاری شویم. طرحی باید مطرح می‌شد که شورای نگهبان را ملزم می‌کرد تا در چارچوب قانون فردی را رد صلاحیت کند و مانع از این روند می‌شد که افراد به صورت غیر‌قانونی رد صلاحیت شوند. نباید جایگاه شورای نگهبان را نیز نادیده گرفت. به نظر من موضوع اصلی، در چارچوب قانون عمل کردن است. شورای نگهبان طبق قانون ملزم است که برای رد صلاحیت افراد دلیلی قانونی بیاورد. چه زمانی این شورا در قبال رد صلاحیت افراد دلیلی قانونی بیان کرده است؟
رد‌پای لاریجانی در طرح «حذف» پست
ریاست‌جمهوری؟
در این میان برخی از نمایندگان مجلس از الزامات تغییر نظام ریاستی به پارلمانی و شرایط آن سخن گفته‌اند.
محمد‌جواد فتحی، عضو فراکسیون امید مجلس معتقد است تغییر نظام ریاستی به پارلمانی چیزی از مشکلات کشور کم نکرده و حاکمیت مردم را نیز نسبت به آنچه که در حال حاضر وجود دارد محدود‌تر خواهد کرد. او می‌گوید: «طرحی که آقای یوسفیان‌ملا مدعی آن است برای نظام دموکراتیک کشور مضر است. در حال حاضر رئیس‌جمهور و دولت به مجلس پاسخگو هستند و مجلس می‌تواند بر اعمال قوه مجریه نظارت کند؛ در نظام پارلمانی نیز وضع به همین صورت خواهد بود و مجلس در خصوص رئیس کابینه یا همان نخست‌وزیر و هیات وزیران همین میزان حق اختیار دارد و در میزان حق اختیار مجلس تفاوتی ایجاد نخواهد شد.» نماینده اصلاح‌طلب مردم تهران معتقد است آنچه که از قانون اساسی باید اصلاح شود حاکمیت چند‌گانه در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که به کشور آسیب می‌زند. عضو کمیسیون قضایی و حقوقی در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: «اگر بنا بر این است که قانون اساسی اصلاح شود مقام معظم رهبری باید طبق اصل 177 هیاتی را تشکیل دهند و بعد از اینکه پیش‌نویس تهیه شد به رای مردم گذاشته شود. نهایتا ایشان می‌توانند تصمیم بگیرند که هیات را تشکیل دهند یا درخواست نمایندگان را نپذیرند.» فتحی در پاسخ به این سوال که آیا این ایده می‌تواند آغاز فعالیت‌های کمپینی و رسانه‌ای رئیس مجلس برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ باشد یا خیر اینگونه گفت: «تا چهار سال آینده هیچ چیزی قابل پیش‌بینی نیست و اینها ظن و گمان‌هایی است که آقای لاریجانی در آن نقش و تاثیری ندارد. عده‌ای با خیالات خود طرح‌ها، کمپین‌ها و ایده‌هایی را مطرح می‌کنند اما به نظرم تا چهار سال آینده هیچ چیزی قابل پیش‌بینی نیست.»
حسن‌بیگی: طرح ایده تغییر نظام در شرایط
کنونی مناسب نیست
ابوالفضل حسن‌بیگی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست‌خارجی مجلس نیز معتقد است در حال حاضر مشکلی در کشور وجود ندارد و طرح چنین ایده‌ای مناسب نیست. او می‌گوید: «الان مشکلی در کشور دیده نمی‌شود و دولت کار خود را انجام می‌دهد و مجلس نیز بر عملکرد دولت نظارت کامل دارد. در قانون اساسی هم مراحل خوبی دیده شده به این صورت که مردم به دولت رای می‌دهند و دولت وزرایش را به مجلس معرفی می‌کند. معتقدم اگر مجلس به وظایف خود به درستی عمل کند در قانون اساسی از جایگاه بسیار بالایی برخودار است. اما در حال حاضر مجلس ضعیف برخورد کرده و وقت برای تحقیق، تفحص، سوال و استیضاح نمی‌گذارد.» حسن‌بیگی معتقد است مجلس باید یک بازنگری در درون خود داشته باشد. او می‌گوید: «در حال حاضر سه فراکسیون مستقلین، ولایی‌ها و اصلاح‌طلبان در مجلس وجود دارند که جایگاه و چارچوب مشخصی دارند. اما الان برای هر موضوعی یک فراکسیون ایجاد شده که هم وقت نمایندگان را گرفته و هم زمینه سوءاستفاده برخی را ایجاد کرده است که تحت عنوان فراکسیون با دولت لابی می‌کنند.» نماینده مردم دامغان معتقد است در حال حاضر جایگاه کمیسیون‌ها تضعیف شده است.
پورمختار: نظام پارلمانی با وضع موجود جوابگو
نخواهد بود
محمد‌علی پورمختار، عضو کمیسیون قضائی مجلس هم در این باره می‌گوید: «مقام معظم رهبری موضوع تغییر نظام ریاستی به پارلمانی را چند سال پیش مطرح کردند اما بر‌اساس شرایطی. به این معنی که اگر قانون اساسی را اصلاح کنیم نظام پارلمانی با این وضع موجود جوابگو نخواهد بود. علت نیز این است که احزاب ما غیر‌فعال و ناکارآمد است. بر این اساس حتی اگر این اتفاق نیز بیفتد چون نظام ما نظام حزبی نیست و احزاب کمترین نقش را در مسائل سیاسی و اجتماعی دارند کارایی لازم را نخواهد داشت.»
به گفته نماینده مردم بهار و کبودرآهنگ در مجلس، مقام معظم رهبری در سخنان خود به کارکرد احزاب اشاره داشتند. او می‌گوید: «احزاب باید اصل را بر فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی گذاشته تا جایگاهی بین مردم پیدا کنند؛ وقتی مردم اعتماد پیدا کرده و بتوانند به آنها به چشم یک حزب نگاه کنند طبیعتا در مسائل سیاسی نیز از احزاب تبعیت خواهند کرد. اما در شرایط امروز احزاب نه شناخته شده‌اند و نه کارکرد لازم را دارند و مردم نیز به آنها روی خوش نشان نمی‌دهند. در چنین شرایطی زمینه ایجاد چنین نظامی در جامعه فراهم نیست.» پورمختار می‌گوید: «بعد از اینکه مقام معظم رهبری چنین موضوعی را مطرح کردند برخی از اشخاص به‌دنبال این بودند که این طرح را اجرایی کنند اما احزاب کمترین نقش را داشتند. در حال حاضر نیز آقای یوسفیان‌ملا به‌عنوان یک شخص به این موضوع ورود کرده است نه به‌عنوان یک حزب! که نشان‌دهنده ضعف این موضوع است.»
عباس عبدی، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی اصلاح‌طلب در گفت‌وگویی پیرامون مساله مطرح درباره احتمال بازنگری در قانون اساسی و تبدیل نظام ریاستی به نظام پارلمانی اظهارنظر و در این گفت‌وگو به معایب قانون اساسی فعلی جمهوری اسلامی اشاره کرد. آنچه برخی نمایندگان مبنی بر احتمال تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی دنبال می‌کنند، نیاز فعلی جامعه نمی‌داند و بر این عقیده است که موضوعات دیگری وجود دارد که در صورت بازنگری در قانون اساسی، می‌توان نسبت به اصلاح آن اقدام کرد. عبدی البته بر این نظر است که اگر نظام حزبی در کشور استقرار پیدا کند، طبیعتا او هم خواستار شکل‌گیری نظام پارلمانی است، اما اگر در این شرایط و بدون ایجاد زیر ساخت‌ها نسبت به تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی اقدامات لازم انجام شود، اولا مردم به آن رای نخواهند داد، در ثانی به فرض هم اگر رای بیاورد، یک فساد تمام‌عیار ایجاد خواهد کرد.» او افزوده است: «واقعیت این است که باتوجه به تغییراتی که در این سال‌ها در ایران انجام شده و تجربه‌ای که از این چهار دهه در ایران داریم، اشکالات قانون اساسی زیاد است، ولی این اشکالات آن موردی نیست که آقایان درصدد اصلاح آن هستند و اصلا مسأله این نیست. بنده بعید می‌دانم آنهایی که این را پیشنهاد کرده‌اند، به‌دنبال رفع این مشکل باشند. به‌علاوه لازمه نظام پارلمانی و نخست‌وزیری‌شدن سیستم، وجود یک نظام حزبی هماهنگ و قوی است که در ایران اصلا وجود ندارد. وضعیت موجود مجلس ایران، دو ویژگی مهم دارد. اول اینکه به‌شدت غیر‌حزبی است و دوم آنکه تحت یک نظارت استصوابی گسترده قرار دارد که اخیرا بنده دیدم بعضی نیروهای اصولگرا هم شاکی شده‌اند که این چه مجلسی است که درست می‌کنید. نخست‌وزیر در شرایط فعلی بازیچه دست نمایندگان می‌شود.شما مجلس الان و مجلس سال‌های اخیر را با مجالس سال‌های اول انقلاب مقایسه کنید. اصلا به لحاظ کارایی، سلامت و خیلی مسائل دیگر قابل مقایسه نیستند. در هر مجلسی که افراد منتزع از احزاب و با فیلتر وارد آن شوند، مسئولیت پذیری کمی خواهند داشت و در چنین سیستمی نخست‌وزیر و وزیران بازیچه دست تک‌تک نمایندگان آن مجلس خواهند شد.در حال حاضر حداقل یک رئیس‌جمهوری سر کار می‌آید که از تک‌تک مردم رای خود را گرفته است، اما اگر نظام ریاستی فعلی تبدیل به نظام پارلمانی بشود، همین شرایط فعلی هم از بین می‌رود و من فکر می‌کنم در این صورت با یک فاجعه جدی مواجه خواهیم شد، هرچند معتقد نیستم که مردم به این مسأله رای بدهند. در واقع برداشت من این است که مردم این را علیه رای خودشان تصور خواهند کرد و با فاصله زیاد رای منفی خواهند داد و بعید است که حکومت هم چنین ریسکی کند. این مجالس استصوابی مشکل در کارآیی خودشان است والا کسی جلوی آنان را نگرفته بود که با مثلا احمدی‌نژاد برخورد کنند.بنده بر‌اساس این توضیحات فکر می‌کنم مساله ربطی به ریاستی یا پارلمانی بودن نظام ندارد. در دوره‌های آقایان هاشمی و خاتمی این نظام ریاستی موفقیتش بیشتر از نظام پارلمانی بود؛ ولی مساله کلیدی این است که پارلمان ایران به معنای واقعی کلمه معرف جامعه ایران نیست، بلکه متشکل از یک قشر بخصوص از اصولگراها و نیروهای میانه و کم هویت هستند که با چنین افرادی ما نمی‌توانیم یک نظام پارلمانی کارآمد داشته باشیم؛ چون در نظام پارلمانی کارآمد باید برجسته‌ترین شخصیت‌ها حضور داشته باشند، نه اینکه با وضعیت فعلی باشد. در چنین اوضاعی، شرایط همینی می‌شود که می‌بینید. در واقع فقط آقای مطهری کمی صحبت می‌کند. ایشان هم به‌صورت مثبت از انتساب خانوادگی به مرحوم مطهری استفاده کرده والا از همان مجلس قبلی رد صلاحیت می‌شد. عبدی در عین حال افزوده است: «اگر نظام حزبی باشد، من به شخصه نظام پارلمانی را ترجیح می‌دهم.» البته یک موضوع دیگر در نظام پارلمانی وجود دارد که فوق‌العاده مهم و رکن اساسی است، آن‌هم استقلال و قدرتمندی دستگاه قضایی است که بسیار شرط مهمی‌برای موفقیت نظام پارلمانی به شمار می‌رود. طبعا با وجود این دیدگاه در شورای نگهبان و این نگاه بسیار بسته در تایید صلاحیت‌ها و در مواردی نظرات غیر‌قابل قبولی که ارائه می‌کنند و مضاف بر عدم پاسخگویی آن، معتقد نیستم که نظام پارلمانی می‌تواند کمکی به شرایط ایران بکند. باتوجه به مجموعه شرایطی که به آن اشاره کردم، نظام پارلمانی در شرایط فعلی به نفع جامعه ما نیست؛ چون زیرساخت‌های آن نظیر رسانه‌ای خوب و فقدان نظام حزبی و نظام قضایی با ویژگی‌های لازم که به آن اشاره کردم را نداریم. البته فقدان این شرایط در نظام ریاستی هم مشکل‌آفرین خواهد شد. ولی خطری که نظام پارلمانی برای ایران دارد، این است که مردم به کلی از صحنه سیاست کلان کشور بیرون بروند و این بسیار برای نظام خطرناک است.
در تعامل با دولت باید چشم‌پوشی‌های فراوانی کرد
هادی شوشتری، عضو کمیسیون امنیت مجلس نیز بر حوزه توسعه احزاب در ایران تاکید داشته و می‌گوید «توسعه احزاب بدون‌تردید به کمک توسعه دموکراسی می‌آید و به همین خاطر باید از تجربه جهانی در این زمینه استقبال کرد و نسبت به توسعه حزبی کشور تلاش کنیم که اگر چنین شود، شاید لازم نباشد به مساله نظام پارلمانی وارد شویم، مساله‌ای که بدون‌تردید نیازمند تغییر قانون اساسی بوده و زمان و انرژی زیادی را به خود اختصاص خواهد داد». یوسفیان‌ملا در توضیح اینکه چرا باید امروز به فکر نظام پارلمانی در کشور باشیم، گفته «مقام معظم رهبری در سال ۹۰ در سفر به کرمانشاه موضوع ایجاد نظام پارلمانی در کشور را مطرح کردند و فرمودند نه در آینده دور و نزدیک، اما ایجاد نظام پارلمانی مساله‌ای قابل‌بحث است. مجلس اگر بخواهد با دولت تعامل داشته باشد، باید چشم‌پوشی‌های فراوانی را انجام دهد، در حال حاضر مجلس مسائل فراوانی را می‌بیند ولی به خاطر تعامل صحبتی نمی‌کند».
کاظمی دلایل مطرح‌شده از جانب یوسفیان را کافی نمی‌داند، «خب اگر ما الان با رئیس‌جمهوری نتوانیم تعامل کنیم و به قول ایشان چشم‌پوشی‌هایی در کار باشد، آن‌وقت با رئیس‌جمهور منتخب مجلس چه خواهیم کرد. آیا با او هم از در رودربایستی و چشم‌پوشی در خواهیم آمد؟ ما اختیارات کافی و وافی برای توضیح‌خواستن و سوال و حتی ارائه عدم کفایت رئیس‌جمهوری در اختیار داریم و قانون اساسی این حق را به ما داده و الان هیچ مشکلی نیست».
به جای نظام پارلمانی، به فکر توسعه حزبی باشیم
نایب‌رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس درباره ضرورت طرح این مساله در شرایط سیاسی کنونی کشور نیز می‌گوید: «در حال حاضر خیلی ضرورتی برای طرح موضوع نمی‌بینم. حالا شاید برخی ضرورتی دیده‌اند و خودشان باید توضیح دهند اما موقع طرح این مباحث نیست. ما الان در بحث نظام سیاسی خودمان که مبتنی بر انتخاب مستقیم توسط مردم است، مشکل خاصی نداریم. ایراد ما فعال‌نبودن احزاب است. دوستان دلسوز تا جایی که می‌توانند سراغ تاکید بر توسعه احزاب سیاسی بروند. نظام پارلمانی زمانی کارگشا خواهد بود که احزاب فراگیر و قدرتمند داشته باشیم».
او در جواب این سوال که آیا فکر می‌کنید طرح این خبر از جانب خبرگزاری مجلس می‌تواند معنای خاصی داشته باشد؟ گفت: «نظرم را گفتم. تحلیل خاصی ندارد. یک نماینده این را گفته و احساس کرده که تلاشی کند. نمی‌شود گفت این مساله از جایی نشأت می‌گیرد. می‌دانم نکته پنهان سوال شما چیست اما بعید می‌دانم».
وزرا و استانداران با مجلس هماهنگ نیستند
حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون قضائی مجلس موافق نظام پارلمانی است. دلیلش هم این است که «نظام پارلمانی خوب است. برخی استانداران و حتی وزرا چون یک نفر رای آورده و رئیس‌جمهور شده و آنها از این فرد حکم گرفته‌اند، خودشان را همه‌کاره می‌دانند و اصلا با مجلس هماهنگ نیستند. در نظام پارلمانی ما از این مشکلات نخواهیم داشت. رئیس‌جمهور بعد از رای‌آوردن و کابینه به‌ویژه خودشان را مجموعه‌ای مستقل از پارلمان تعریف می‌کنند و معتقد هستند یک نفر چون رای گرفته هر کار می‌تواند بکند. راه نجات مملکت بازگشت به قانون و احیای نظام پارلمانی است.او در پاسخ به اینکه چرا در دوره احمدی‌نژاد ایده نظام پارلمانی چندان مورد تاکید نمایندگان و چهره‌های سیاسی قرار نگرفت نیز گفته «روحانی و احمدی‌نژاد ندارد. همین الان هم درست است که بین دولت و مجلس به ظاهر به نظر می‌رسد که تنش نیست اما راه عدم پایبندی به قانون خیلی گسترده است. دولت صدها آیین‌نامه را اجرا نکرده، خیلی‌ها به قوانین عمل نکرده‌اند. نظام پارلمانی این وضعیت را حل خواهد کرد».
کشورهای دموکراتیک مدام به رای مستقیم
مردم ارجاع می‌دهند
اما عبدالرضا‌هاشم‌زایی، رئیس سنی مجلس دهم برخلاف نوروزی و یوسفیان طرح نظام پارلمانی را بازگشت به عقب و بازگشت از دموکراسی می‌داند. به گفته او «اصولا اگر رئیس‌جمهور ما به‌طور مستقیم با رای مردم انتخاب می‌شود، اتفاقا بیشتر به دموکراسی نزدیک هستیم. در دنیای مدرن امروز و در کشورهایی که سابقه بیشتری در انتخابات دارند، حتی به رئیس‌جمهوری که با رای مردم انتخاب می‌شود هم چک سفید امضا نمی‌دهند و برخی موضوعات مهم را با ارجاع به آرای عمومی بازنگری می‌کنند. دیگر اینطور نیست که چهار سال اختیار کشور را دست نماینده و آقای رئیس‌جمهوری بدهند. در موضوع ارائه یارانه، دولت سوئیس به آرای عمومی مراجعه کرد. بازگشت به رای مستقیم مردم روزبه‌روز در نظام‌های دموکراتیک بیشتر می‌شود. طرح بحث نظام پارلمانی با این توضیح در دموکراسی یک عقب‌نشینی بوده و به‌هیچ‌روی حامی‌منافع ملی ما نیست. همچنین باید دید چه جناح‌هایی طرفدار نظام پارلمانی هستند. بدون شک جناح‌هایی این مساله را مطرح می‌کنند که شاید در چند سال اخیر انتخابات ریاست‌جمهوری شکست‌خورده‌اند». او همچنین به نمونه دیگری اشاره دارد: «در کشورهایی که سوابق رای و دموکراسی قوی دارند، کاندیدای ریاست‌جمهوری برای نمونه باید به تایید شهرداران هم برسد. شهردار هم با رای مستقیم مردم انتخاب می‌شود. این یعنی اهمیت رای مستقیم مردم و تلاش مداوم نظام‌های دموکراتیک برای نزدیک‌ترشدن به این آرای مستقیم».پرداختن به نظام پارلمانی یکباره از جانب خبرگزاری ملت در دستورکار قرار گرفته است. طرح این بحث در شرایط کنونی کشور و به‌ویژه در دوره‌ای که روابط به نسبت مساعدی میان دولت و مجلس در جریان بوده، تعجب‌برانگیز است. بااین‌حال باید دید روندهای پیگیری این مساله در بهارستان و از جانب نمایندگان طراح این ایده به کجا ختم می‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید