بدعهدی آمریکا، موجب ضعف اعتدالگرایان در سیاست داخلی خواهد شد؟
تضعیف میانه‌روها
حالا که ترامپ اعلام کرده است آمریکا از برجام خارج شده است، مهم‌ترین سوال برای کسانی که مسائل سیاست داخلی ایران را تحلیل می‌کنند، این است که این مساله چه تاثیری بر آرایش سیاسی کشور دارد
مثلث آنلاین: به یک معنا این مساله آنجا اهمیتی بیشتری یافته است که حسن روحانی در انتخابات سال‌های 92 و 96 بیشترین رای خود را براساس تکیه بر مذاکرات و به‌دست‌آوردن توافق حاصل کرد.
حالا که برجام نیست و آمریکا در دوران ترامپ به سر می‌برد این شکل جدید از سیاست خارجی چه تاثیری بر آینده سیاسی روحانی، انتخابات ریاست‌جمهوری آینده و انتخابات مجلس بعدی دارد. مهم‌تر اینکه آیا جناحی که خود را اعتدال‌گرا می‌نامد آیا اکنون بدنه اجتماعی خود را از دست داده است؟
مهم‌ترین حرف را در این مورد صادق زیبا‌کلا م زده است. او گفته کار تمام شده و از این پس این اصولگرایان هستند که دست بالا را خواهند داشت.
صادق زیباکلام درباره تأثیر خروج آمریکا از برجام بر آرایش سیاسی داخل کشور گفته است: «ظرف چند ماه آینده برجام به کل منتفی می‌شود چون حجم تجارت کشورهای اروپایی با آمریکا بسیار زیاد است بنابراین نمی‌توانند از منافع اقتصادی همراهی با آمریکا صرف‌نظر کنند، بنابراین گرچه به‌طور ظاهری در برجام می‌مانند اما عملا این ماندن اثری ندارد.» وی با بیان اینکه چین همانند اروپایی‌ها خود را هزینه برجام نمی‌کند، افزود: «چین نزدیک به 600 میلیارد دلار صادراتش به آمریکا را فدای سر ایران نمی‌کند. بود و نبود روسیه هم در برجام مساله‌ای را تغییر نمی‌دهد، پس در کل ایران می‌ماند و حوضش.» این تحلیلگر مسائل سیاسی با بیان اینکه پایان‌یافتن برجام به نفع جریان منتقد دولت در ایران تمام می‌شود، اظهار کرد: «تندروها از همین الان علیه دولت تبلیغات می‌کنند و می‌گویند «دیدید به آمریکا لبخند زدید و به کدخدا نزدیک شدید هیچ فایده‌ای نداشت، از اول هم می‌گفتیم نباید به آمریکا اعتماد کرد.» معتقدم دلواپسان در انتخابات 98 و 1400 دست بالا را خواهند داشت مگر اینکه آقای روحانی بتواند وضعیت اقتصادی کشور را تا حدود زیادی مطلوب کند که این کار هم غیر‌ممکن است. از 6 ماه دیگر تحریم‌ها به‌طور جدی خواهند آمد بنابراین عملا اصولگرایان دست بالا را در‌انتخابات‌مجلس یازدهم و ریاست‌جمهوری سیزدهم خواهند داشت و آنها پیروز میدان می‌شوند. از همین الان احساس پشیمانی گسترده‌ای در بین آن 24میلیونی که به روحانی رأی دادند به وجود آمده است.»
این استاد دانشگاه تهران در واکنش به تحلیل برخی اصلاح‌طلبان که می‌گویند مردم تجربه رأی به «دولت احمدی‌نژاد را تکرار نمی‌کنند، گفت: «دولت احمدی‌نژاد تکرار نمی‌شود اما کسر قابل توجهی از 24 میلیونی که به روحانی رأی دادند، در انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 شرکت نخواهند کرد، در عوض آن 16میلیون نفری که به آقای رئیسی رأی دادند به حسب تکلیف شرعی همچنان در انتخابات شرکت می‌کنند و حتی 4-3 میلیون از آرای روحانی نیز به آن سبد اضافه می‌شود بنابراین در سال 1400 نامزد جریان اصولگرا با 20 میلیون رأی پیروز انتخابات خواهد شد. فراکسیون امید نیز در ایجاد سرخوردگی و ناامیدی بین مردم کم از روحانی نگذاشت، بنابراین خیلی از کسانی که سال 94 در انتخابات مجلس شرکت کردند و به تکرار می‌کنم آقای خاتمی لبیک گفتند، دیگر پای صندوق رأی انتخابات سال 98 حاضر نمی‌شوند. دو بار که سهل است حتی اگر آقای خاتمی 20 مرتبه هم بگوید تکرار می‌کنم آن اتفاق 94 نخواهد افتاد چون میزان سرخوردگی از فراکسیون امید مجلس اگر بیشتر از آقای روحانی نباشد کمتر نیست.» زیباکلام در پاسخ به این سوال که شورای شهر و شهردار تهران نمی‌توانند با عملکرد خود ورق را به نفع جریان اصلاحات بگردانند؟ اظهار کرد: «خیر، اوضاع اقتصادی کشور رو به بدتر‌شدن خواهد بود بنابراین فکر نمی‌کنم هیچ شانسی برای اصلاح‌طلبان وجود داشته باشد.»
اما در واکنشی دیگر به این ماجرا محمدرضا میرتاج‌الدینی درباره تأثیر خروج آمریکا از برجام بر آرایش عرصه سیاسی کشور گفت: «گروه‌های سیاسی نباید رد یا اثبات مسائل مهمی همچون برجام را به کارهای خود گره بزنند. مسائل کلان کشور را همواره باید براساس مصالح نظام پیش برد.» وی با بیان اینکه نمی‌پسندم کسی بخواهد از مسائل مهم کشور نمدی برای کلاه خود بردارد، افزود: «در این شرایط و اوضاع باید دید چه کار کرد تا به نفع کشور باشد. این اتفاق را که عده‌ای به عنوان موافق یا مخالف برجام بخواهند اختلاف در داخل کشور ایجاد کنند کار درستی نمی‌دانم چون بیگانگان و مخالفان دنبال دودسته‌کردن جامعه ایران هستند. تحریم‌های گذشته و آینده آمریکا زمانی جواب می‌دهند که بتوانند خوب اختلاف داخلی در ایران ایجاد کنند. در مسائل کلان کشور باید وحدت خود را حفظ کنیم و نگذاریم اختلاف ایجاد شود، محور وحدت هم نیز اشارات و ر‌هنمودهای رهبری است و همه گروه‌های سیاسی اعم از حامیان دولت و اصولگراها باید به این ر‌هنمودها پایبند باشند.»
وی درباره این تحلیل صادق زیباکلام که گفته اصولگراها در انتخابات مجلس سال 98 و ریاست‌جمهوری 1400 دست بالا را دارند، بیان کرد: «زیباکلام از این حرف‌ها زیاد می‌زند و نمی‌شود به صحبت‌های او استناد کرد اما فارغ از دیدگاه‌های افراد، معتقدم انتظارات مردم از دولت تدبیر و امید و اصلاح‌طلبان عملی نشد و معمولا هم بعد از دو دوره یعنی 8 سال یک چرخش سیاسی در ذائقه مردم پیش می‌آید.
این احتمال که در انتخابات مجلس سال 98 و ریاست‌جمهوری 1400 تغییر ذائقه سیاسی در جامعه اتفاق بیفتد و اقبال به سمت اصولگراها باشد بیشتر است.»
وی با بیان اینکه نمی‌خواهم به نتیجه انتخابات سال 98 و ریاست‌جمهوری 1400خوشبینانه نگاه کنم در توصیه‌ای به اصولگرایان اضافه کرد: «جبهه جریان انقلابی اصولگرا نیز نباید خوشبینانه نگاه کنند اشکالات را برطرف و آسیب‌شناسی کنند.»
میرتاج‌الدینی در پاسخ به این سوال که زیباکلام میزان آرای نامزد واحد اصولگرایان در انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 را 20 میلیون رأی پیش‌بینی کرد، ارزیابی شما چیست؟ گفت: «الان صحبت درباره انتخابات ریاست‌جمهوری و انتخابات مجلس زود است، اگر تحلیلی هم باشد درباره انتخابات مجلس 98 باید صحبت شود اما اگر روند همین‌طور ادامه یابد و اصولگرایان روی کاندیدای واحد قوی اجرایی اجماع کنند میزان آرا بیش از این هم می‌تواند باشد و این مساله قابل پیش‌بینی است.»
سعید شریعتی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب هم مخاطب دیگر سوالات ما بود که خروج ترامپ از برجام را موجب انسجام جریانات داخلی عنوان کرد و افزود: «ما مشکلات داخلی داریم اما این فضا باید کمک کند که با استحکام در داخل و تقویت پیوندهای ملی و آشتی ملی انسجام را تقویت کنیم.»
شریعتی با این دیدگاه مخالف است که اصلاح‌طلبان دچار ریزش شده‌اند و این مساله را به آرای خاکستری نسبت می‌دهد: «به نظر من بخش‌هایی از این لایه‌ها در اعتراضات اخیر حضور داشتند؛ ۱۲ میلیونی که موضع‌شان تحریم بود و در انتخابات ۹۶ هم مشارکت نداشتند. دقت کنید ترکیب آرا در سال ۹۶، ۲۵ میلیون آرای آقای روحانی بود و ۱۶ میلیون آقای رئیسی، می‌شود ۴۱ میلیون و تا ۵۴ میلیونی که واجد شرایط بودند ما ۱۵ میلیون تحریمی داشتیم. از این تعداد چند میلیون هیچ‌گاه شرکت نمی‌کنند و مابقی هم عبورکنندگان از صندوق رای و مشروعیت نظامند که بخشی از ملتند. حالا باید بپرسیم که آنها چقدر توانستند از این ریزش آرای خاکستری نیرو بگیرند. البته خطر اصلی همین است. جریان اصولگرا هم باید هوشیار باشد چراکه ۱۶میلیون هوادار تشکیلاتی ندارد و ریزش رای در هر دو طرف بوده است.»
او درباره بخشی از چه بایدکردهای امروز اظهار کرد: «بهتر است جریانات اصلی نظام و انقلاب به یک تفاهمی برسند که انتخابات آزاد برگزار کنند. ما باید بتوانیم یک پارلمانی تشکیل بدهیم که تمام جریانات درون انقلاب نماینده داشته باشند و صدایشان شنیده شود. حتی به سمتی برویم که صدای قشر تحریمی هم شنیده و به جای کف خیابان خواست‌هایشان در مجلس دنبال شود. در همه جای دنیا اعتراضات رادیکال وجود دارد و یک نظام دموکراتیک سالم به جای انحلال و سرکوب به حل مشکلات آنان می‌پردازد و اعتراض را در داخل و از طریق ظرفیت‌های نظام حل می‌کند.» سیدرضا اکرمی، عضو جامعه روحانیت مبارز که سال‌ها نماینده مجلس بود، نیز هشدار می‌دهد که اگر امروز به فکر فردای نظام نباشیم تحریمی‌ها عرصه را برای کشور تنگ می‌کنند.
اکرمی در همین باره به طرح موضوع می‌پردازد و فریاد بر‌می‌آورد که اکنون زمان تسویه‌حساب‌های سیاسی نیست: «در داخل کشور من وجدانا می‌گویم این سیاسیون را در یک اتاق جمع کنیم، هر کسی برای خود حرف نزند، از جانب مردم هم حرف نزند. مدیران مسئول مطبوعات، فعالین، سیاسیون، تریبون‌دارها یکجا جمع شوند و صورت مساله را برای همدیگر روشن کنند. بگویند اگر می‌خواهیم از برجام بیرون بیاییم یعنی برگردیم به قبل از آن و قطعنامه ۲۲۳۲ و تحریم بین‌المللی را بپذیریم یا اینکه برگردیم به قبل از تحریم و غنی‌سازی اورانیوم را دنبال کنیم و هرچه باداباد یا اینکه نه، ببینیم جامعه جهانی چه می‌گویند؟ ما در جامعه بین‌المللی زندگی می‌کنیم. حتی‌المقدور باید بکوشیم از تنش و جنگ بکاهیم. اگر هر کس بخواهد به خواسته خود عمل کند جز هرج‌و‌مرج نتیجه‌ای ندارد چه‌بسا می‌رسد به تصمیمات خطرناک.»
اکرمی در پاسخ به کلیات اکتفا و تاکید می‌کند: «متاسفانه تا مادامی‌که تحزب و تشکل درست و جامع و مانع نداریم، نمی‌توانیم نتیجه بگیریم و پیش‌بینی درستی از مسائل داشته باشیم چون بیشتر احزاب ما فصلی و موجی‌اند. باید همه جناح‌ها و گروه‌ها به آنچه صلاح ملت و انقلاب است عمل کنند. اصولا هرگونه تندروی خلاف عقل و عرف و قانون و مصلحت کشور قطعا پایان مناسبی ندارد. این تعاریف اصلاح‌طلب و اصولگرا بیشتر فردند تا جریان و ما مشاهده می‌کنیم بیشتر مردم مشغول کار و زندگی خودشانند و برخی هم در این میان به‌دنبال عرض اندام هستند که درست نیست. باید با عقلانیت عمل کنیم؛ نه احساسی، نه انفعالی و نه وابستگی.» این فعال سیاسی اصولگرا در پاسخ به این سوال که مردم تحمل ندارند و دولت و اصلاحات را نشانه رفته‌اند چطور باید با این مساله برخورد کرد، می‌گوید: «تشنج، یاس و ناامیدی از ناحیه هر فرد و جناحی شکل بگیرد قطعا خلاف اخلاق و قانون و نظر رهبری است. دولت که دارد به وظیفه خود عمل می‌کند. روحانی نمی‌خواهد مردم اضطراب و التهاب داشته باشند و یا کرامت و عزت‌شان زیر سوال برود. مقام معظم رهبری هم در سخنرانی خود فرمودند که دولتمردان ما زحمت کشیدند ولی طرف مقابل عمل نکرد. ترامپ نه اخلاق و انصاف سرش می‌شود و نه قانون. دولتمردان چه کار بکنند؟ هرگونه یأس و ناامیدی اشتباه است. باید همه دست به دست هم دهیم طبق فرمایش رهبری عمل کنیم تا تضمین بگیریم و انسجام و وحدت داشته باشیم. اگر نشد، این کشور رهبر و شورای امنیت ملی و دولت و مجلس و نخبه و فرهیخته دارد، آن وقت طبق نظر آنها عمل می‌کنیم.»
تاثیر نخواهد داشت
اما عباس سلیمی‌نمین هم می‌گوید: «این مساله در آرایش سیاسی کشور اثری نخواهد داشت اما روی عوامل تأثیرگذار بر برخی جریانات تأثیر می‌گذارد. یعنی عواملی که به جریان‌های سیاسی جهت می‌دهند تا سلایق خودشان را اعمال می‌کنند. جریانی در کشور وجود دارد که اعتقاد چندانی به استفاده از الگوی بومی‌و ملی برای اداره جامعه ندارد. از ابتدای انقلاب نیز تاکید داشت که باید شرایط بهتر را در ذیل الگوگیری از بلوک غرب تجربه کرد، بنابراین آنچه امروز هیأت حاکمه آمریکا انجام داد، این جریان را قدری منفعل می‌کند چون این جریان منسجم، تبلیغاتی و تشکیلاتی عمل می‌کند بنابراین تأثیرگذاری مشخصی بر سلایق مختلف سیاسی و دولت آقای روحانی دارد، البته دیدگاهش بر دولت احمدی‌نژاد تأثیر گذاشت. کسانی که در گوش اصلاح‌طلبان زمزمه می‌کنند و برخی اصولگرایان نیز از دیدگاه‌هایش تأثیر می‌گیرند. احمدی‌نژاد نیز از این نیروهای ارادتمند به غرب همچون مشایی تأثیر گرفت. الزاما کارگزاران نیست، البته شاید در قضیه کارگزاران پررنگ‌تر باشد. عمدتا نهضت آزادی است یعنی ارادت ویژه‌ای که نهضت آزادی به غرب داشت بعدها دیگران جای نهضت آزادی را گرفتند، البته نه اینکه پرچمدار شدند اما نزدیک شدند. امروز این تفکر محدود به نهضت آزادی نیست. با خروج ترامپ از برجام، زبان این جریان که مبلغ الگوی حکومتداری غربی است کوتاه و میزان تأثیرگذاری‌اش کم شد. این اتفاق خود موهبت است که این جریان غربگرا نتواند خیلی مدعی باشد. این جریان معتقد بود اگر ضعفی در کشور هست در ذیل الگوگیری از غرب منتفی می‌شود. مثلا زیباکلام در مطلبی گفته بود این حرکت آقای ترامپ اصلاح‌طلبان را تضعیف می‌کند اما من این اعتقاد را ندارم. در واقع آقای زیباکلام یکی از افراد این جریان است که از نهضت آزادی در تبلیغ غرب فراتر رفته است چون نهضت آزادی برخی کارهای غرب را تخطئه می‌کند اما زیباکلام همه کارهای غرب را تطهیر می‌کند. اصلا نباید از تصمیم ترامپ استفاده تبلیغاتی برای انتخابات آتی مجلس و ریاست‌جمهوری کرد، چون به تأثیرگذاری بیشتر اقدام آمریکایی‌ها کمک می‌کند. پس اصلا این بحث نباید مطرح شود. اگرچه برخی اصولگرایان که خیلی دقت نظر لازم را ندارند و تلاش می‌کنند از این قضیه استفاده کنند و بگویند «حالا که این اتفاق افتاد و آمریکا از برجام خارج شد، رئیس‌جمهور نباید سر بلند کند»، در حالی که این حرف غلط است. امروز نیاز داریم رئیس‌جمهور گردنی افراشته در مقابل غرب داشته باشد، بنابراین نباید دعواهای سیاسی خودمان را به این موضوع گره بزنیم.»
دیدگاه تان را بنویسید