گفتوگوی مثلث با مهدی شیخ
موج‌سواری قطعا تخریب در پی دارد
عارف مقید به تصمیم جمعی و گرفتن نظر اعضای فراکسیون درباره موضوعات مختلف است. همین مساله گاهی اوقات پروسه تصمیم‌گیری را کند می‌کند
بعد از انتخابات هیات‌رئیسه مجلس این‌طور برداشت می‌شد که آقای عارف دیگر مثل گذشته فعالیت پررنگی در حوزه کار تشکیلاتی و ساماندهی فراکسیون امید ندارد، چرا؟
ما از برخوردهایی که با او در مجلس داریم، چنین مساله‌ای را احساس نکردیم.
آقای عارف قبل از انتخابات مجلس شورای اسلامی خیلی سفر می‌رفت و سعی می‌کرد هماهنگی‌های لازم را با نامزدهای ائتلاف امید در شهرستان‌ها برقرار کند، پس شما معتقدید او مثل گذشته خیلی قوی کار تشکیلاتی خودش را پیش می‌برد؟
زمان انتخابات مقتضیات خاص انتخابات را داشت. الان همه نمایندگان مردم در مجلس مشخص هستند و آقای عارف مقید به تصمیم جمعی و گرفتن نظر اعضای فراکسیون درباره موضوعات مختلف است. شاید همین مساله باعث بروز و ظهور مقداری سوءتفاهم شده است. آقای عارف چنین شخصیتی ندارد که خودش بنشیند برنامه‌ریزی کند و بگوید این برنامه باید انجام شود بلکه تصمیم جمعی را ملاک نظر قرار می‌دهد. تصمیم جمعی نیز یکسری مزایا و یکسری کاستی‌ها دارد. مزایایش آن است که رای همه اخذ می‌شود و همه احساس می‌کنند در تصمیم‌گیری شریک هستند اما کاستی‌اش آنجاست که در مواقعی روال تصمیم‌گیری کند می‌شود و یکسری سوءتفاهمات پیش می‌آید مثلا اینکه انسجام فراکسیونی وجود ندارد حال آنکه این طور نیست.
نگاهی که در برخی رسانه‌ها مطرح می‌شود این است که احتمال دارد فراکسیون جدا به نام فراکسیون اصلاحات تشکیل شود و همان 105 نماینده‌ای که به عارف رای دادند به عضویت آن فراکسیونی درآیند تا دیگر در بزنگاه تصمیم‌گیری‌ها شک و شبهه به وجود نیاید آیا اعتدالی‌ها با تصمیم فراکسیون هستند یا خیر، چقدر این نگاه قرین به واقعیت است؟
برخی خبرنگاران چنین موضوعی را به من گفتند، حال آنکه ما با اعضای فراکسیون امید در مجلس ارتباط داریم و چنین زمزمه‌ای را از آنها نشنیدم. طبق آنچه گفته شده، نماینده‌های مستقل می‌خواهند یک تشکیلاتی برای خود داشته باشند که ظاهرا این روزها دارد کار شکل‌گیری آن مجموعه انجام می‌شود. گویا نمایندگان مستقل نمی‌خواهند در فراکسیون‌های امید و ولایت حضور فعال داشته باشند.
پس شما می‌گویید اختلاف و شکافی در فراکسیون امید وجود ندارد؟
خیر، من ندیدم. اصلا مگر چنین بحثی بوده است؟
اما وقتی آقای وکیلی موضوع استیضاح آقای ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی را مطرح کرد شائبه اختلاف بین اعضای فراکسیون امید تقویت شد، به‌طوری که آقای وکیلی اعلام کرد «وظیفه نمایندگی را فدای مصلحت فراکسیونی نمی‌کند»، نظر شما چیست؟
نمایندگان یک حرکت فراکسیونی و یک حرکت شخصی دارند. طبیعتا حرکت شخصی خود را نباید به پای تصمیم فراکسیون بگذارند چون اگر این کار را انجام دهند طبیعتا فراکسیون واکنش نشان می‌دهد. بله، زمانی تصمیم و اقدام شخصی هم انجام می‌دهند و ایرادی ندارد مثلا اگر من در موضوعی احساس تکلیف کردم که باید ورود داشته باشم دو اتفاق می‌افتد؛ یا همراهی جمع را با خود خواهم داشت یا آنکه چنین اتفاقی نمی‌افتد و من به تکیلفم عمل کردم. آن حرکت براساس قسم نمایندگی انجام می‌شود در این صورت فرد خود را موظف به ادای تکلیف می‌داند، اما اگر بخواهد این نظر خود را به فراکسیون تعمیم دهد در حالیکه فراکسیون به چنین نتیجه‌ای نرسیده است، طبیعتا محکوم می‌کند. البته رسانه‌هایی نیز در این میان بیش فعالی داشتند و گاهی موضوعاتی درست می‌کنند و خیلی به آن موضوعات می‌پردازند. در مجموع آقای عارف در مصاحبه‌ای اعلام کرد که فراکسیون امید تصمیمی بر استیضاح وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ندارد.
با این صحبت، شما می‌پذیرید فراکسیون امید فعالیت رسانه‌ای مناسب ندارد که این شائبه‌ها در افکار عمومی پیش می‌آید؟
بله، فراکسیون امید نمره خوبی به لحاظ فعالیت رسانه‌ای‌اش نمی‌گیرد. رسانه‌های جناح مقابل هر روز براساس خط مشی که دارند برای موضوعات مختلف زنگ می‌زنند، مصاحبه می‌گیرند. وقتی هم مصاحبه نکنیم یک مساله‌ای درست می‌شود و دائم به آن دامن می‌خورد بنابراین چنین رویه رسانه‌ای را من در حوزه گرایش سیاسی فراکسیون امید ندیدم.
به نظر شما هرچه زمان می‌گذرد فراکسیون امید تشکیلاتی‌تر می‌شود یا نظام فراکسیونی خودش را از دست می‌دهد و تمرکز اعضای آن بر کارهای روزمره مجلس قرار می‌گیرد؟
درست است که اصلاحات از قدیم بود و افرادی هم که الان نماینده مجلس هستند در عرصه سیاسی بودند و حتما توانایی اجرایی و علمی‌و مزیتی نسبت به دیگران داشتند که به لیست امید راه پیدا کردند اما آنچه مسلم است فراکسیون امید تشکیلات جدیدی در مجلس بوده و مجلس هم تازه کار خود را آغاز کرده است. اداره فراکسیون امید سازوکاری کاملا دموکراتیک دارد و افراد همه راجع به موضوعات نظر می‌دهند. در کل معتقدم هرچه زمان بگذرد فراکسیون قوی‌تر و منسجم‌تر عمل خواهد کرد اما هنوز 100 درصد شکل واقعی خود را پیدا نکرده است. در مساله انتخاب حقوقدان‌های شورای نگهبان، حقوقدان‌های معرفی شده به مجلس چند ساعت در صحن علنی نطق کردند، همه نمایندگان به صحبت‌های آنها گوش دادند و سپس رایگیری شد. این کاملا سازوکار دموکراتیک است و خیلی تعصبات جناحی در آن حاکم نیست. الحمد‌لله و شکرخدا یکی از ویژگی‌های بارز مجلس دهم این است که هنوز ویژگی‌های جناحی در آن حاکم نیست و نمایندگان به توانایی نامزدها و افراد معرفی شده برای تصدی مسئولیت‌ها نگاه می‌کنند و رای می‌دهند و این به نظرم مسیر خوبی است.
نگاه فراکسیون امید به دولت چطور است آیا دوستانه است یا موضوعی عمل می‌کند یا منتقد دولت محسوب می‌شود؟
فراکسیون بر شعارهای خودش مبنی بر حمایت از دولت و نظارت بر دولت باقی است و از آن شعارها عدول نکرده است. فراکسیون درباره نظارت بر دولت هم نیت کمک دارد، یعنی اگر تخلفی یا کاستی در حوزه اجرا دید سکوت نمی‌کند و هر جایی ببیند وزارتخانه‌ای یا دستگاه اجرایی رویه اشتباهی را پیش گرفته بلافاصله تذکر می‌دهد، منتها این تذکر با نیت اصلاح رویه است نه آنکه بخواهد دولت را به چالش بکشد یا باعث ایجاد ناامیدی در جامعه شود. یعنی نمی‌خواهیم شعار امید را خدشه‌دار کنیم و طوری عمل کنیم که به امید مردم لطمه بخورد چون سرمایه یک کشور همیشه امید مردم آن کشور است، این سرمایه خیلی بزرگی محسوب می‌شود که نه اعضای فراکسیون امید بلکه همه جناح‌ها باید به آن توجه کنند. لیست امید آمده که این مساله را برجسته کند.
در مواجهه با دولت در موضوع فیش‌های حقوقی نامتعارف آیا بهتر نبود فراکسیون امید جدی‌تر با وزرایی که غفلت کردند برخورد کند، یعنی از ابزارهای نظارتی محکمتر بهره گیرد تا این پیام به افکار عمومی ارسال شود که اصلاح‌طلبان با کسی تعارف ندارند وقتی غفلت یا تخلفی صورت می‌گیرد، روشن و صریح برخورد می‌کنند؟
یکی از اخلاق‌های ناپسند این است که افراد در اتفاق‌هایی که می‌افتد دنبال موج‌سواری باشند. موج‌سواری قطعا تخریب‌هایی را در پی دارد. صورت مساله قضیه فیش‌های حقوقی نامتعارف معلوم است چون آن‌طور نبود که یکی یا دو وزیر دولت بخواهند کاری کرده باشند بلکه یک روندی متاسفانه وجود داشت و تبدیل به عرف شد. علت تبدیل به عرف شدن هم آن بود که گاهی دستگاه‌های نظارتی درست اعمال نظارت نمی‌کردند. بعد وقتی رسانه‌ها در این مساله به خوبی عمل کردند، همه قوا خوب و محکم وارد میدان شدند. جلودار این حرکت هم مقام معظم رهبری بودند و تذکرات بجا و محکمی‌دادند. به‌دنبال ایشان دولت، مجلس و قوه قضائیه خوب جلو آمدند. حالا اینجا اگر ما بخواهیم خودی نشان دهیم دیگر توجیه ندارد. بله ما به پیگیری این روند کمک می‌کنیم و دنبال آن هستیم و معمولا در مصاحبه‌ها هم موضوع فیش‌های حقوقی نامتعارف را محکوم کردیم بنابراین این طور نبود که سکوت کنیم اما اینکه موج‌سواری نیز صورت گیرد اخلاقی نیست.
الان خیلی‌ها می‌گویند کابینه باید ترمیم شود چون در حوزه‌های مختلفی ضعف دارد و انتظارات را به ویژه در حوزه‌های مدیریت استانی برآورده نمی‌کند. آیا فراکسیون امید وارد مرحله تقویت کابینه دولت می‌شود یا منتظر تصمیم رئیس‌جمهور می‌ماند؟
فراکسیون امید به جمع‌بندی در این مساله نرسیده است که چه وزیری باید تغییر کند. همه چون دوست دارند دولت را فعال‌تر ببینند، بنابراین می‌گویند باید یک تغییراتی در کابینه اتفاق بیفتد ولی وقتی وارد جزئیات می‌شوند معلوم نیست اعمال این تغییر به چه شکل مدنظر است چون هر کس یک گزینه را ضرورت تغییر می‌داند. وقتی جمع‌بندی روی یک گزینه مشخص وجود ندارد پس معلوم می‌شود بیشتر یک حس است که دوست داریم دولت فعال‌تر شود ولی در جزئیات همه روی یک مساله و تصمیم نظر واحد ندارند. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزیر اقتصاد و دارایی، وزیر صنعت، معدن و تجارت، وزیر آموزش و پرورش و غیره مسئولانی هستند که به‌عنوان گزینه تغییر مطرح می‌شوند اما این نشان می‌دهد که یک نظر جمعی در این زمینه وجود ندارد. در عین حال همه به دولت می‌گویند خودش دست به‌کار شود و ببیند چه چاره‌ای باید برای فعال‌تر شدن بیندیشد. البته مشکلات آن‌قدر زیاد است که آدم‌ها معجزه نمی‌توانند کنند. واقعیت‌ها را باید پذیرفت و ضمن کنار آمدن با مشکلات به مسئولان اجرایی نیز کمک کرد.
به نظر شما در یک سال آینده که آقای روحانی می‌خواهد ماحصل سه سال گذشته ریاست‌جمهوری خود را بروز و ظهور دهد فراکسیون امید چه رویکردی را پیش می‌گیرد؟ آیا این اختلاف یا دلخوری آقای عارف با آقای روحانی اینجا نمود پیدا می‌کند یعنی فراکسیون امید یک حالت بی‌اعتنا و بی‌تفاوت خواهد داشت یا سعی می‌کند به ارتقای موقعیت دولت آقای روحانی نزد افکار عمومی کمک کند؟
من فکر می‌کنم رسانه‌ها مقداری دلخوری آقای عارف را پررنگ می‌کنند. من از آقای عارف چیزی نشنیدم که راجع به آقای روحانی اظهار گلایه کرده باشد. طبیعتا بالاخره دولت یک مجموعه خیلی وسیع متشکل از افراد و افکار مختلف است شاید هر کدام ما نسبت به یکی از ارکان دولت گلایه‌هایی داشته باشیم اما اینکه در کل بین آقای عارف و آقای روحانی دلخوری باشد من چیزی مشاهده نکردم. ثانیا قطعا فراکسیون امید حداکثر تلاش خود را در جهت تقویت دولت انجام می‌دهد تا نتیجه تلاش‌های سه سال گذشته دولت به بهترین نحو نمایان شود.
فکر می‌کنید آقای عارف این حرکت چهره به چهره‌ای که قبل از انتخابات را در یک سال آینده پی بگیرد که اعضای فراکسیون به یکدیگر نزدیک‌تر شوند؟
اعضای فراکسیون امید که هر روز در مجلس به صورت رو در رو با آقای عارف برخورد دارند، اگر مورد خاصی پیش بیاید با هم مشورت می‌کنیم.
گفته می‌شود فراکسیون امید آن عملکرد مورد انتظار را در انتخابات هیات‌رئیسه کمیسیون‌های تخصصی نداشت چون اعضایش هنوز همدیگر را پیدا نکرده‌‌اند، از این جهت شاید حتی براساس نگاه و شناخت شخصی عمل کردند، فکر می‌کنید مدیریت آقای عارف برای اینکه فراکسیون منسجم‌تر و تشکیلاتی‌تر عمل کند و اعضا زودتر به شناخت از یکدیگر برسند به چه صورت دنبال شود یا حداقل خودتان انتظار دارید این مدیریت به چه صورت باشد؟
مشی آقای عارف و مشی فراکسیون این نیست که یک افرادی از بیرون یا افراد خاصی در داخل مجموعه چیزی را دیکته کنند و همه بپذیرند بنابراین چون چنین مشیی در فراکسیون امید نیست سازوکارها در برخی مواقع کند پیش می‌رود. به عبارت بهتر نظرهای متنوعی در اتخاذ تصمیم‌های کوتاه‌مدت و بلند‌مدت مطرح می‌شود که انتخاب میان آنها بعضی مواقع زمان‌بر می‌شود، اما قطعا این روش مدیریت در درازمدت بهتر جواب می‌دهد.
پس شما معتقدید آقای عارف براساس نگاه درازمدت چنین رویکردی را پیش گرفته تا در تصمیم‌گیری‌ها همواره نظر جمعی را لحاظ کند و از اعمال نظر شخصی و تعمیم آن به نظر جمع بپرهیزد؟
این مشی فراکسیون اعم از آقای عارف و دیگران است که می‌خواهند یک سازوکار تعاملی با کسب همه دیدگاه را اعمال کنند. بر همین اساس در انتخابات هیات‌رئیسه فراکسیون حتی برای ریاست آقای عارف رایگیری شد چون مبنا این است و به‌طور طبیعی گاهی اوقات روند تصمیم‌گیری را کند می‌کند.
به نظر شما سال آینده جایگاه فراکسیون امید در مدیریت کمیسیون‌های تخصصی و ترکیب هیات‌رئیسه مجلس تقویت یا تضعیف می‌شود؟
در کمیسیون‌های تخصصی اعضا دور هم می‌نشینند. اصلا مصلحت نیست آنجا افراد موضوعات را جناحی ببینند و رای و نظر دهند. اصلا نباید این طور شود. خیلی موارد نادری پیدا می‌شود که مثلا فرد جناحی رای دهد. در همین کمیسیون آموزش و تحقیقات برخی افراد می‌گفتند اگر آقای عارف کاندیدا شود، ما به آقای عارف رای می‌دهیم. یعنی اگر آقای عارف نامزد ریاست کمیسیون آموزش و تحقیقات می‌شد رای می‌آورد. معتقدم افراد در کلیات باید نگاه جناحی داشته باشند ولی اینکه در همه موارد بخواهند جناحی عمل کنند خوب نیست. الحمد‌لله جو مجلس به ویژه کمیسیون‌های تخصصی به همین صورت است. شاید در بیرون برخی بگویند فراکسیون امید انسجام ندارد اما درستش همین است که دارد انجام می‌شود. حتی انتخابات هیات‌رئیسه فراکسیون روحانیون که برگزار شد کاملا همه به هم رای دادند و کاری به گرایش سیاسی یکدیگر نداشتند. در کمیسیون فرهنگی اجماعی کار را پیش می‌بریم. از بیرون شاید برخی اعتقاد دیگری داشته باشند ولی واقعیت آن است که در مجلس جنگ جناح‌ها وجود ندارد. مجلس کار سیاسی دارد اما نباید گرایش سیاسی بر تصمیم تخصصی سایه بیفکند.
در انتخابات هیات‌رئیسه سال دوم مجلس فکر می‌کنید وزن فراکسیون امید افزایش یا کاهش پیدا کند یا همین تعداد باقی بماند؟
بیشتر به عملکرد افرادی که الان در هیات‌رئیسه هستند بستگی دارد. شاید یک برخوردی کنند که اکثریت نمایندگان از آنها راضی باشند و همین ترکیب باقی بماند، شاید هم در بعضی موارد نتیجه‌گیری بیشتر نمایندگان عوض شود و تغییرات جز‌ئی اتفاق بیفتد.
دیدگاه تان را بنویسید