می‌توان بن بست در مذاکرات احیای برجام را شکست؟

این روزها، تنها امید اندکی وجود دارد که معجزه ای رخ دهد و ایالات متحده یا ایران را متقاعد کند که امتیازی بدهند که احیای توافق را تسهیل کند. در حالی که تمام جنبه‌های فنی توافق طی ماه‌های گذشته حل شده است، میراث دونالد ترامپ همچنان مانع از دستیابی مذاکره‌کنندگان به توافق می‌شود و این نگرانی‌ها را افزایش می‌دهد که برنامه هسته‌ای ایران ممکن است به سمت گریز هسته‌ای پیش برود.

علی هاشم در المانیتور نوشت: صدای اذان در کوچه‌های پرپیچ و خم بازار کوچک‌تر تهران که در شمال پایتخت قرار دارد، می‌پیچد. در بازار تجریش، علی‌رغم تحریم‌ها و کاهش ارزش پول ایران که سفره آنها را کوچک کرده، مغازه‌ها مملو از مشتری هستند.

در ادامه این مطلب آمده است: برخی نشانه های مثبت وجود دارد، به طوری که صندوق بین المللی پول رشد 2.5 درصدی را برای اقتصاد ایران پیش بینی کرده است، در حالی که تورم همچنان در حدود 40 درصد در سال 2022 باقی خواهد ماند.

امیدها برای احیای توافق هسته ای 2015 تا پایان فوریه، زمانی که جنگ در اوکراین در اولویت قرار گرفت، زیاد بود.

این روزها، تنها امید اندکی وجود دارد که معجزه ای رخ دهد و ایالات متحده یا ایران را متقاعد کند که امتیازی بدهند که احیای توافق را تسهیل کند. در حالی که تمام جنبه‌های فنی توافق طی ماه‌های گذشته حل شده است، میراث دونالد ترامپ همچنان مانع از دستیابی مذاکره‌کنندگان به توافق می‌شود و این نگرانی‌ها را افزایش می‌دهد که برنامه هسته‌ای ایران ممکن است به سمت گریز هسته‌ای پیش برود.

محور بحث ها، موضوع حذف سپاه ایران از لیست سازمان های تروریستی خارجی آمریکا در کنار تحریم هایی است که توسط دولت ترامپ علیه این نهاد اعمال شد. تهران خروج از فهرست را پیش نیاز هر توافق می داند، در حالی که ایالات متحده آن را موضوعی جداگانه می داند.

یک منبع ایرانی که خواست نامش فاش نشود، به المانیتور گفت: «[ترور] سردار سلیمانی بر اساس قراردادن سپاه در لیست تروریسم بوده است و ماندن آنها و سپاه قدس در این لیست ها به معنای پذیرش حق آن ها برای کشتن فرماندها ما خواهد بود، چه حالا و چه بعد.»

مقامات ایرانی قول داده اند که انتقام خون قاسم سلیمانی را بگیرند. رئیس جمهور ابراهیم رئیسی اخیرا تاکید کرده است که ترامپ، «متجاوز و قاتل اصلی است و باید در کنار مایک پمپئو وزیر امور خارجه سابق آمریکا و سایر جنایتکاران با عدالت و قصاص روبرو شود.»

در جریان جلسه استماع کمیته روابط خارجی سنا در 26 آوریل، سناتور تد کروز از آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه پرسید که آیا درست است که ایران فعالانه در تلاش برای قتل مقامات ارشد سابق ایالات متحده است؟ بلینکن به طور مبهم پاسخ داد و گفت: «تهدید مداومی علیه مقامات فعلی و گذشته آمریکا وجود دارد.»

در ماه مارس، وزارت امور خارجه به کنگره گفت که ماهانه بیش از 2 میلیون دلار برای تامین امنیت 24 ساعته پمپئو و یکی از دستیاران ارشد سابقش که هر دو با تهدیدهای "جدی و معتبر" از سوی ایران مواجه هستند، پرداخت می کند.

یک منبع ایرانی به المانیتور گفت که ایالات متحده پیشنهاد داده که سپاه را از فهرست تروریسم خارج کند اما در ازای این تضمین که ایران به تلاش های خود برای انتقام از سلیمانی پایان دهد. این منبع تاکید کرد: این چیزی است که ایران به هیچ قیمتی نمی تواند نسبت به آن، مصالحه کند.

با وجود بسیاری از عناصر دیگر که بر سرنوشت توافق هسته ای سایه انداخته، واضح است که دیدگاه های متعارف در مورد چگونگی غلبه بر این معضل به راه حل منتهی نخواهد شد. ممکن است برای حفظ برجام نیاز به نگاهی خارج از چارچوب باشد، یا شاید ایجاد شرایط لازم برای دستیابی به توافقی جدید بر روی خاکسترهای توافق قبلی.

باربارا اسلاوین، مدیر بخش «آینده ایران» در شورای آتلانتیک، در مصاحبه با المانیتور گفت: بعید است ایران تضمین خاصی بدهد که آمریکایی هایی را که مسئول ترور سردار سلیمانی هستند، هدف قرار ندهد. وی افزود: تهران به دنبال تنش زدایی با رقبای عرب خود به ویژه عربستان سعودی بوده و از آتش‌بس در یمن حمایت کرده است، «بنابراین ایران می‌تواند بیانیه‌ای مبهم درباره نیاز منطقه به حل‌وفصل منازعات از طریق دیپلماسی صادر کند و بی سر و صدا هرگونه اقدام در حال انجام علیه آمریکایی ها را کنار گذارد.

همزمانی مذاکرات هسته‌ای با گفت‌وگوهای ایران و عربستان می‌تواند راه را برای ابتکارات عملی باز کند. تنش‌زدایی منطقه‌ای می‌تواند فضا را برای یک آتش‌بس واقعی ایجاد کند که بتواند راه‌حلی در بحث هسته‌ای نیز به بار آورد، اما این چیزی نیست که کسی بتواند تضمین کند.