ایران بر مدار چندجانبه‌گرایی

دیروز نمایندگان مجلس شورای اسلامی با ۲۰۵ رای موافق، ۳ رای مخالف و ۴ رای ممتنع از مجموع ۲۳۷ نماینده حاضر در مجلس، با لایحه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به سازمان همکاری شانگهای موافقت کردند.بعد از این رای قاطع وزیر خارجه در پیامی که برای این اقدام مجلس منتشر کرد، گفت: «رای قاطع مجلس شورای اسلامی به لایحه الحاق جمهوری اسلامی ایران به سازمان همکاری شانگهای نشانگر عزم و جدیت کشورمان برای توسعه همکاری‌های منطقه‌ای، بین‌المللی، اقتصادی و تقویت نگاه به آسیاست.»

سازمان همکاری شانگهای یک پیام بین‌المللی مهم دارد؛‌ این سازمان یکی از مهم‌ترین سازمان‌های همکاری منطقه است که با عضویت روسیه و چین به‌دلیل حجم مبادلات اقتصادی دو کشور و همچنین جمعیت بزرگی که پوشش می‌دهند یکی از سازمان‌های بسیار قابل‌توجه منطقه‌ای است و بنابراین عضویت ایران در این مقطع زمانی نمایانگر چندجانبه‌گرایی جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی است.

 موج آسیاگرایی

حالا به نظر می‌رسد موج آسیاگرایی دولت سیزدهم به مجلس یازدهم هم رسیده است و دولت برای عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای باید اسناد این سازمان را به تصویب برساند. هرچند ۴۹ سند اجرایی در این باره مورد تصویب قرار گرفته اما این اسناد باید از جانب جمهوری اسلامی مورد پذیرش قرار بگیرد و در واقع شرط عضویت ایران پذیرش این اسناد است.آن‌طور که ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس اعلام کرده است از این به بعد اگر سازمان شانگهای سند جدیدی به‌عنوان سند تحول در نظر بگیرد باید طبق قانون روند تصویب آن طی شود و مجددا در صحن مجلس اسناد مورد بررسی قرار بگیرد. همچنین موضوعات مرتبط با امنیت ملی در شورای‌عالی امنیت ملی کشور بررسی می‌شود. این سازمان همچنین رزمایش‌های بین نیروهای نظامی عضو برگزار می‌کند که آن هم در کشور ما با مجوز فرماندهی کل‌قوا برگزار خواهد شد.

 مبارزه با تروریسم با روایت ایران

عمویی این را هم گفته است که اگر جمهوری اسلامی ایران در مورد بخشی از اسناد که ابهامی در مفهوم تروریسم داشته باشد، بیانیه‌های تفسیری صادر کرده است که در لایحه مورد توجه قرار گرفته است و براساس این تفاسیر کشور جمهوری اسلامی ایران مبارزه با تروریسم و مبارزه با رژیم‌های نژادپرست را مشروع می‌داند.در دوره جدید دولت سیدابراهیم رئیسی با اولویت قراردادن سیاست توسعه همکاری‌ها و تعمیق مناسبات با کشورهای همسایه و پیرامونی و در‌عین‌حال بهره‌مندی از ظرفیت‌ها و ترتیبات منطقه‌ای و بین‌المللی خود، مسیر جدیدی را برای کشور گشوده است که هم از مؤلفه‌های امنیت‌ساز در منطقه برخوردار است و هم به تقویت مناسبات منطقه‌ای منجر می‌شود. 

 تأمین امنیت بین‌المللی اطلاعات 

اما مهم‌ترین رویکرد هم در این زمینه بدون شک ایجاد الگویی پیشرفته از همگرایی پایدار به‌ویژه با اعضای سازمان همکاری شانگهای است. حالا با این کریدور جدید کشورهای عضو این سازمان می‌توانند با ایجاد سیستم مالی مشترک و استفاده از ارزهای منطقه‌ای برای توسعه تجارت به ایجاد سازوکار تجارت، تبادل و امنیت انرژی و حتی اجرای سیستم مدیریت یکپارچه کریدورهای ترانزیتی برسند. هرچند همکاری برای تأمین امنیت بین‌المللی اطلاعات بین کشورهای عضو از مهم‌ترین دستاوردهای احتمالی این ترتیبات جدید آسیایی است. 

 آورده‌های یک پیمان منطقه‌ای

از مهم‌ترین موضوعاتی که پیش از این هم در اجلاس شانگهای مطرح شد،‌ ایجاد کریدور شمال ــ جنوب و کریدور شرق ــ غرب برای دستیابی به بازارهای جهانی بود؛ ‌موضوع بسیار مهمی که معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر خارجه هم درباره آن گفته بود: تجارت، اقتصاد و توسعه پایدار محور اصلی اعضای سازمان همکاری شانگهای است و اغلب نخست‌وزیران کشورهای عضو این اجلاس قائل به تجارت، اقتصاد، توسعه پایدار و امنیت به‌عنوان پایه اقتصاد و توسعه پایدار هستند.

شانگهای چیست؟ 

اما شاید بد نباشد به این سؤال برسیم که اساسا شانگهای چیست و چرا در دهه اخیر تا این حد در سطح بین‌الملل مهم شده است؟ سال ۱۹۹۶، وقتی چین و روسیه برای سامان دادن به چالش‌های مرزی خود پس از فروپاشی شوروی، راه‌حل گفت‌وگو را دنبال کردند؛ قرقیزستان، تاجیکستان و قزاقستان به‌عنوان سه جمهوری تازه استقلال‌یافته از شوروی سابق را هم به این مذاکرات در شانگهای چین فراخواندند تا گروهی موسوم به «شانگهای ۵» شکل بگیرد و به فاصله یک‌سال ازبکستان، دیگر جمهوری تازه‌تأسیس هم به این گروه پیوست و سازمان همکاری‌های شانگهای شکل گرفت. بعد از جدی شدن این سازمان و با توجه‌ به دو عضو قدرتمند آن یعنی چین و روسیه، کشورهای شرق و میانه آسیا هم برای پیوستن به آن مشتاق شدند اما در اساسنامه سازمان مسیر پیوستن چندان آسان نبود و به همین دلیل کشورها، متناسب با شرایط خود روند الحاق به شانگهای را در بازه زمانی ۲ تا ۱۰ سال طی می‌کنند.  با این حال هند و پاکستان سال ۲۰۱۷ بعد از طی کردن مراحلی عضو این سازمان شدند و درحال‌حاضر افغانستان، بلاروس و مغولستان عضو ناظر سازمان همکاری شانگهای و جمهوری آذربایجان، ارمنستان، کامبوج، نپال، ترکیه و سریلانکا شرکای گفت‌وگوی این سازمان هستند. 

چرا عضویت ایران در شانگهای مهم است؟

عضویت در شانگهای، سند شکست سیاست‌های آمریکا، برای منزوی کردن ایران است ضمن این‌که مزایای اقتصادی شانگهای برای ایران قطعی است، بنابراین می‌توانیم پروژه‌های حمل‌ونقل، همکاری بانکی، گمرکی و کشاورزی را از مهم‌ترین محورهای همکاری جمهوری اسلامی با این نهاد بین‌المللی بدانیم که براساس پیش‌بینی تحلیلگران اقتصادی با پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای انتظار می‌رود که مجموع درآمد کشور در حدود ۳۷۰‌میلیون دلار افزایش داشته باشد.

سازمانی با عضویت نصف جهان 

دیپلماسی امروز، دنیای سازمان‌های متنوع محور است که برای اهداف پیدا و پنهان ایجاد شده و توسعه داشته‌اند، سازمان‌هایی که اغلب آنها را کشورهای اروپایی و آمریکا تأسیس کردند اما شانگهای را می‌توان از معدود سازمان‌هایی دانست که گرچه ماهیت سیاسی آن در اولویت دوم است اما صرف حضور و قدرت‌گیری، آن را در برابر سازمان‌هایی مثل G۷ قرار می‌دهد. شاید بپرسید اگر ماهیت سیاسی شانگهای چندان مطرح نیست، پس چه چیزی این سازمان را به یکی از مهم‌ترین گروه‌های بین‌المللی تبدیل کرده است؟ پاسخ را می‌توانیم در حجم اقتصاد ۲۰تریلیون دلاری کشورهای عضو سازمان جست‌وجو کنیم. ۲۵درصد تولید ناخالص جهان برای ۴۰درصد جمعیت جهان، کشورهای عضو این نهاد به‌ویژه چند قدرت اصلی آن را به اقتصادهای برتر تبدیل کرده است و پیش‌بینی‌ها، چین را اقتصاد اول دنیا در چند سال آینده و هند را ابرقدرت اقتصادی یک دهه آینده می‌دانند.درحالی که مجموع تجارت اعضای آن حدود ۶.۶تریلیون دلار است، پیش‌بینی رشد آن در سال‌ جاری و با عضویت دائم ایران دشوار نیست. و نکته مهم دیگر این‌که اعضای این سازمان برای آینده برنامه‌های قابل‌توجهی دارند. عضویت همزمان بزرگ‌ترین تولیدکننده انرژی یعنی روسیه در کنار بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آن چین، فرصتی برای جهش اقتصادی است. چارچوبی که خارج از قیدوبندها و زیاده‌خواهی‌های بانکی و مالی غرب، انگیزه تأسیس انجمن بین‌بانکی و شورای تجاری دارد.

روزنامه جام جم