تماس غیرمستقیم تهران – واشنگتن در میانه بحران

آنتونی بلینکن در آغار سال جدید میلادی مجددا راهی خاور میانه شد. وزیر امور خارجه ایالات متحده که سفر منطقه‌ای خود را از روز جمعه شروع کرده است به ترکیه، اردن، قطر، عربستان، امارات، مصر و اسرائیل فلسطین خواهد رفت. تا به اینجای کار بلینکن پس از ترکیه به یونان رفته و بامداد دیروز یکشنبه هم وارد اردن شد. او قرار است پس از آن به قطر، امارات، عربستان سعودی، سرزمین‌های اشغالی، کرانه باختری و مصر برود. دستور کار چهارمین سفر بلینکن به منطقه، بررسی تحولات مربوط به غزه و نیز جلوگیری از تشدید و گسترش جنگ به  کل منطقه است. چرا که بی تردید تداوم جنگ حماس و اسرائیل تبعات مخربی را در سال انتخابات ریاست جمهوری برای بایدن به همراه داشته است.

از این رو کاخ سفید با سفرهای مداوم در منطقه به دنبال کاهش و مدیریت تنش و به تبعش بلااثر کردن آثار این جنگ برای روند انتخابات است. در همین باره متیو میلر، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا از هدف محوری حضور دوباره بلینگن در خاورمیانه پرده برداشت و خبر داد که  سکاندار سیاست خارجی دولت بایدن در جریان سفر خود به غرب آسیا سعی دارد که در گام نخست جنگ فعلی را به مرحله کاهش شدت درگیری ها در غزه بکشاند و در گام بعدی در تلاش است که نسبت به جلوگیری از گسترش درگیری در منطقه (که موضوع اصلی این سفر خواهد بود)، با بازیگران منطقه ای صحبت کند.

نکته حائز اهمیت آنجاست که یک مقام ارشد وزارت امورخارجه آمریکا هم خبر داده که یکی از اهداف سفر وزیر امورخارجه این کشور به منطقه، برقراری تماس غیرمستقیم با ایران برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها است. آنطور که ایسنا گفته، همزمان با ادامه جنگ اسرائیل و حماس و حملات نیروهای موسوم به محور مقاومت به سربازان و کشتی‌های ایالات متحده در منطقه از جمله در دریای سرخ، مقامات آمریکایی می‌گویند در حال بررسی چگونگی پاسخ به این حملات هستند. بنابر گزارش شبکه سی‌ان‌ان، ایالات متحده تاکنون از طریق حمله به نیروها و زیرساخت‌ها در عراق و سوریه و هدف قرار دادن موشک‌ها و پهپادهای شلیک شده توسط انصارالله یمن به حملات علیه مواضع خود پاسخ داده است. مقامات آمریکایی همچنین مدعی هستند «از طریق کانال‌های غیرمستقیم به ایران گفته‌اند که حملات گروه‌های مورد حمایتش علیه مواضع آمریکا در منطقه باید متوقف شود و در صورت لزوم از خود دفاع خواهد کرد.

مقامات آمریکایی مدعی‌اند که واشنگتن عمیقاً تمایلی نداشته است که از آنچه «حملات دفاعی» عنوان می‌کند و همچنین «دیپلماسی غیرمستقیم» فراتر رود؛ این در حالی است که پنتاگون گزینه‌های مختلفی را به جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا برای حمله به مواضع انصارالله در داخل یمن، در صورت انتخاب این رویکرد ارائه کرده است. پیشتر اما رسانه‌های آمریکایی خبر داده بودند مقام های کاخ سفید درباره اقدام علیه یمن به دلیل عواقب آن دچار تردید هستند. رسانه آمریکایی مدعی شده از زمانی که اسرائیل جنگ خود را علیه غزه پس از عملیات «طوفان الاقصی» در هفت اکتبر آغاز کرد، ایالات متحده در پشت صحنه تلاش می‌کند تا از شعله‌ور شدن یک جنگ گسترده‌تر بین چند کشور در منطقه جلوگیری کند.

این در حالی است که تنش‌ها در هفته گذشته و پس از ترور «صالح العاروری» یکی رهبران حماس در بیروت توسط اسرائیل و همچنین حمله تروریستی داعش در ایران افزایش یافته است. یک مقام ارشد وزارت امورخارجه آمریکا روز جمعه مدعی شد «برقراری تماس غیرمستقیم با ایران برای جلوگیری از درگیری گسترده‌تر در خاورمیانه، محور اصلی سفر آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا به منطقه در چند روز آینده خواهد بود. وزیر امورخارجه ایالات متحده در دیدار با سران کشورهایی که با آن‌ها دیدار می‌کند، تاکید خواهد کرد که واشنگتن نمی‌خواهد شاهد آن باشد که تنش‌ها تشدید شده است و درصدد تشدید آن نیست.» این مقام آمریکایی افزوده که، »انتظار می‌رود که این پیام از طریق کشورهایی که با ایران ارتباط دارند به تهران و گروه‌های مورد حمایت آن منتقل شود». متیو میلر، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا نیز روز پنج‌شنبه خاطر نشان کرد که، «بلینکن در تمام مقصدهای خود به وضوح مشخص خواهد کرد که حملات انصارالله غیر قابل قبول است.»

ترکیه، اولین مقصد سفر منطقه ای بلینکن

 اولین مقصد از تور منطقه‌ای آنتونی بلینکن با سفر شامگاه جمعه به ترکیه آغاز شد و وزیر امور خارجه ایالات متحده، روز شنبه با مقام‌های ارشد این کشور عضو ناتو دیدار و گفت‌وگو کرد. به گفته آنتونی بلینکن، «ترکیه به ایفای نقش سازنده و مثبت در تحولات غزه‌ی پس از جنگ متعهد شده است.» دیپلمات ارشد آمریکایی همچنین بیان داشت که ترکیه آماده است تا از نفوذ خود برای عدم گسترش جنگ بین رژیم صهیونیستی و مقاومت فلسطین استفاده کند. خبرگزاری انگلیسی «پرس آسوسیشن» نوشته که بلینکن در سفر به ترکیه با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور و هاکان فیدان، همتای ترک خود در استانبول دیدار و درباره اینکه آنکارا چگونه می‌تواند از «نفوذ ترکیه، مخصوصا بر ایران و نایبان آن برای کاهش تنش، سرعت‌بخشیدن به ارسال کمک‌های انسان دوستانه به غزه و آغاز برنامه‌ریزی‌ها برای بازسازی و حکومت بر غزه‌ی پس از جنگ استفاده کند»، گفت‌وگو کرد.

وزیر خارجه آمریکا مدعی شده اولویت نخست او «محافظت از غیرنظامیان است» چراکه «بسیاری از فلسطینی‌ها کشته شده‌اند.» او در ادامه ادعا کرده «ارسال کمک‌های بیشتر به غزه، اطمینان از اینکه حماس دیگر نتواند به اسرائیل حمله کند و ایجاد یک چارچوب برای حکومت تحت رهبری فلسطینی در غزه و همچنین یک دولت فلسطینی همراه با تضمین‌های امنیتی برای اسرائیل» از اولویت‌های دیگر واشنگتن است. دیپلمات ارشد آمریکایی می‌گوید: «هدف نهایی صلح پایدار است. صحبت‌های ما بر این موضوع متمرکز است که شرکا و متحدان آمریکا چگونه برای کمک به این روند آماده هستند.» با این حال، یک مقام ترکیه‌ای می‌گوید فیدان به بلینکن گفته «افزایش تجاوزات» اسرائیل در غزه، خطری برای منطقه است و او خواستار آتش‌بس فوری و ارسال «بدون وقفه» کمک‌های انسانی به مردم در این باریکه شده است. البته از این دیدار پشت درهای بسته بلینکن با اردوغان و فیدان اطلاعات جزئی پیرامون جریان مذاکرات منتشر نشده است.

پیرو آنچه گفته شد، محمد مهدی سبحانیا در گفت وگو با «شرق» معتقد است که دولت بایدن سعی دارد از تمام ابزارها، امکانات و ظرفیت سیاسی و دیپلماتیک بازیگران منطقه‌ای که روابط حسنه ای با تهران دارند، برای کنترل و حتی کاهش تنش در منطقه استفاده کند. به همین دلیل، این کارشناس باور دارد که، بلینکن اولین مقصد خود را ترکیه انتخاب کرد تا بتواند از ظرفیت مناسبات تهران-  آنکارا برای رسیدن به این منظور استفاده کند. تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه در ادامه ارزیابی خود، پای سفر چهارشنبه هفته گذشته که در جریان آن قرار بود که سیدابراهیم رئیسی به ترکیه سفر کند و به واسطه حمله تروریستی کرمان لغو و به بازه زمانی دیگری موکول شد را به میان می کشد و تاکید دارد که ان دست مناسبات دو کشور ایران و ترکیه از نگاه کاخ سفید پنهان نمی‌ماند و به همین بلینکن عملاً وارد فاز بهره‌گیری از واسطه‌های سیاسی برای کنترل تهران شده است. با این حال سبحانیا در پاسخ به این سوال که میزان موفقیت سفر منطقه‌ای آنتونی بلینکن چقدر است، برآوردی مثبت ندارد؛ چرا که این مفسر حوزه بین الملل، آغاز دور جدیدی از واکنش‌های نیروهای موسوم به محور مقاومت علیه اسرائیل و آمریکا را مناع از موفقیت در جهت کنترل تنش می داند. لذا به اذعان سبحان نیا، در شرایط کنونی موضوع میانجی گری توسط ترکیه، قطر و یا احتمالاً دیگر کشورهای منطقه‌ای محلی از اعراب نداشته باشد.

دومنیوی واکنش ها

 پیرو تحلیل محمد مهدی سبحانیان و تلاش های بلینکن در جهت کنترل تنش ها از طریق میانجی گری و ارتباط غیرمستیم با تهران، آغاز هفته جاری با دومینویی از واکنش ها نظامی در مطنقه شروع شد. در همین باره و بعد از اینکه منابع رسانه‌ای صبح روز شنبه (هفته جاری) از شلیک ده‌ها موشک از خاک لبنان به مواضع ارتش اسرائیل در شمال سرزمین‌های اشغالی خبر دادند،‌ حزب‌الله لبنان مسؤولیت این حملات را برعهده گرفت. به گزارش ایسنا، حزب‌الله لبنان اعلام کرد که رزمندگان مقاومت اسلامی در اولین واکنش به ترور صالح العاروری معاون رئیس دفتر سیاسی حماس و همرزمانش در حومه جنوبی بیروت، ۶۲ موشک به پایگاه کنترل هوایی مرون شلیک کردند.

در بیانیه این حزب آمده است که پایگاه مرون تنها مرکز مدیریت، نظارت و کنترل هوایی در شمال اسرائیل است و هیچ جایگزین دیگری برای آن وجود ندارد. در پی حمله حزب‌الله لبنان، این گروه  جزئیات بیشتری از پایگاه اسرائیل که صبح روز شنبه آن را هدف قرار داد، فاش کرد. این حزب در این خصوص گفته که، «پایگاه مرون در زمینه سازماندهی، هماهنگی و مدیریت تمامی عملیات هوایی به سمت سوریه، لبنان، ترکیه، قبرس و بخش شمالی بخش شرقی دریای مدیترانه فعالیت دارد.»

بعد از انتقام حزب الله لبنان، نوبت به پایگه های آمریکا در عراق و سوریه رسید. آنطور که شبکه الجزیره به نقل از مقاومت اسلامی عراق گزارش داد، این گروه روز شنبه با پهپاد به پایگاه‌های التنف در مرز سوریه و عراق و الشدادی در عمق سوریه حمله کرده‌است. مقاومت اسلامی عراق در بیانیه‌ای اعلام کرد که، «در ادامه رویکردمان و در پاسخ به تجاوزات رژیم صهیونیستی در حق ساکنان غزه با پهپاد دو پایگاه اشغالگران آمریکایی یعنی التنف و الشدادی را در عمق سوریه هدف قرار دادیم.» مقاومت اسلامی همچنین بر ادامه هدف قرار دادن مواضع دشمن تاکید کرد.

در این راستا منابع محلی به خبرگزاری آناتولی گزارش دادند که پایگاه الشدادی، محل استقرار نیروهای آمریکایی در الحسکه، شامگاه جمعه مورد حمله پهپاد قرار گرفت. هنوز مشخص نیست که این حمله تلفات انسانی داشته‌است یا خیر و هنوز هیچ بیانیه‌ای از طرف آمریکایی در این زمینه منتشر نشده‌است.

هم چنین منابع مطلع روز شنبه از حمله پهپادی به سومین پایگاه آمریکا در دیرالزور سوریه خبر دادند. منابع رسانه‌ای گزارش دادند که چند انفجار شدید در داخل پایگاه آمریکا در میدان نفتی «العمر» در دیرالزور سوریه رخ داد. طبق گزارش وبگاه عراقی «ارث نیوز» براساس ادعای این گزارش، این انفجارها ناشی از حمله پهپادی به پایگاه مذکور بوده است. این حمله چند ساعت پس از ان انجام شد که منابع مطلع از فرود یک هواپیمای باری آمریکایی حامل تجهیزات نظامی و لجستیکی در این پایگاه خبر دادند. مقاومت اسلامی عراق صبح روز شنبه اعلام کرده بود که با پهپاد به پایگاه‌های التنف در مثلث مرزی میان سوریه، عراق و اردن و پایگاه الشدادی در عمق سوریه حمله کرده‌است. البته شامگاه جمعه نیز گروه‌های مقاومت عراق با صدور بیانیه‌ای اعلام کردند که در ادامه مقابله با نیروهای آمریکایی در این کشور و منطقه و نیز در پاسخ به قتل عام فلسطینی‌های غزه توسط رژیم صهیونیستی، پایگاه اشغالی «حریر» را در اربیل واقع در شمال عراق با پهپاد هدف قرار داده‌ است. به نقل از خبرگزاری اسپوتنیک، مقاومت اسلامی عراق تاکید کرد که به حمله به پایگاه‌های دشمن ادامه می‌دهد.

در ادامه این دومینو، یمنی ها هم وارد عمل شدند. سخنگوی جنبش انصارالله یمن با اشاره به اینکه کشورش اکنون به دلیل سیاست‌های نادرست آمریکا، نقشی منطقه‌ای و جهانی ایفا می‌کند، اعلام کرد که فشارها بر رژیم صهیونیستی با هدف پایان دادن به جنگ علیه غزه تشدید می‌شود. به گزارش ایسنا، محمد البخیتی، عضو دفتر سیاسی انصارالله یمن گفت که کشورش اکنون به دلیل سیاست‌های نادرست آمریکا، نقشی منطقه‌ای و جهانی ایفا می‌کند. یمن صرف نظر از اقدامات واشنگتن، به عملیات نظامی خود برای حمایت از برادران خود در فلسطین ادامه خواهد داد. وی افزود که، اسرائیل همانند گذشته باز هم نمی‌خواهد به عدم امکان بازیابی قدرت بازدارندگی خود اعتراف کند.

البخیتی از اقدامات حزب‌الله لبنان و مقاومت عراق در مقابله با دشمن صهیونیستی قدردانی کرده و تاکید کرد که این مسیر باید با قدرت ادامه یابد. همچنین محمد عبدالسلام، سخنگوی جنبش انصارالله یمن و هیئت مذاکره کننده صنعا در توییتی نوشت که موضع یمن در حمایت از غزه در مقابله با دشمن صهیونیستی به حق و مسوولانه است و قرار است برای توقف جنگ علیه غزه فشار بیشتری بر رژیم صهیونیستی بیاورد. به نقل از سایت خبری المیادین، وی افزود که آنچه منطقه و کشورهای حوزه دریای سرخ را تهدید می‌کند، وحشیگری رژیم صهیونیستی و نظامی کردن این دریا توسط آمریکاست که با هدف خدمت به رژیم صهیونیستی دست به این کار می‌زند.

به دنبال این خط و نشان کشیدن ها خبرهای ارسال حاکی از آن است که دو نفتکش متعلق به اسرائیل طی روزهای گذشته در غرب و شمال غربی مالدیو، توسط پهپادهای ناشناس مورد هدف قرار گرفتند. به گزارش اردن نیوز، دو نفتکش متعلق به اسراییل طی روزهای گذشته در غرب و شمال غربی مالدیو، توسط پهپادهای ناشناس مورد هدف قرار گرفتند. گزارش‌های اولیه حاکی از خسارات جدی به هر دو نفتکش در اثر انفجارات صورت گرفته است. این خبر توسط رسانه‌های مالدیو نیز منتشر شده است. این دو نفتکش طبق برنامه، قرار بود از تنگه باب المندب و دریای سرخ عبور کنند.

انصارالله یمن تهدید کرده که تا پایان جنگ در غزه، کشتی‌ها و نفتکش‌های متعلق به اسراییل را در دریای سرخ هدف قرار می‌دهد. اما دو نفتکش مذکور در فاصله‌ای دورتر از دوهزار کیلومتر از باب المندب توسط پهپادهای ناشناس مورد هدف قرار گرفته‌اند. نکته مهمتر اینکه هر دو کشتی به دلیل خسارات وارده و ترس از اصابت دوباره مجبور به تغییر مسیر شده‌اند. هم چنین شرکت امنیتی انگلیس «امبری» اعلام کرد که گزارشی درباره یک حادثه امنیتی دریایی در منطقه باب المندب دریافت کرده‌است. این در حالی است که روز جمعه شرکت کشتیرانی دانمارکی «مرسک» اعلام کرد که مسیر کشتی‌های خود را از دریای سرخ به «دماغه امید نیک» در آفریقای جنوبی تغییر خواهد داد. این گزارش‌ها در پی آن است که ارتش یمن در همبستگی با نوار غزه، که از هفت اکتبر گذشته در معرض جنگ وحشیانه رژیم صهیونیستی با حمایت آمریکا قرار گرفته‌است، کشتی‌های اسرائیلی و کشتی‌هایی که قصد عزیمت به اراضی اشغالی دارند را در دریای سرخ هدف قرار داده‌است.

بلینکن در اردن

آنتونی بلینکن در ادامه تور منطقه ای خود دیروز یشکنبه به اردن رفت و با عبدالله دوم، پادشاه این کشور دیدار کرد که در جریان این دیدار، عبدالله دوم ضمن هشدار نسبت به پیامدهای فاجعه‌بار تداوم تجاوزات اسرائیل علیه غزه، بر لزوم پایان دادن به بحران انسانی در این باریکه تاکید کرد. پادشاه اردن در جریان دیدار با آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا بر اهمیت نقش واشنگتن برای اعمال فشار جهت برقراری آتش‌بس فوری در غزه، حفاظت از غیرنظامیان و تضمین ارائه کمک‌های بشردوستانه و پزشکی به طور کافی و دائمی تاکید کرد.

براساس گزارش خبرگزاری اردنی «پترا»، عبدالله دوم همچنین تاکید کرد که بدون دستیابی به راهکار عادلانه برای مسأله فلسطین و برقراری صلح عادلانه و فراگیر براساس راهکار تشکیل دو دولتی منطقه از ثبات برخوردار نخواهد شد. پادشاه اردن همچنین بر مخالفت این کشور با کوچاندن فلسطینیان کرانه باختری و نوار غزه تاکید کرد و آن را نقض آشکار قوانین بین‌المللی خواند. وی ضمن اعلام مخالفت اردن با تلاش‌ها در راستای جداسازی غزه و کرانه باختری، تاکید کرد که این دو منطقه، در امتداد کشور واحد فلسطین هستند.

عبدالله دوم ضمن هشدار نسبت به پیامدهای فاجعه‌بار تداوم تجاوزات رژیم صهیونیستی علیه غزه، بر لزوم پایان دادن به بحران انسانی در این باریکه تحت محاصره تاکید کرد. پادشاه اردن در جریان این دیدار تصریح کرد، اقدامات شهرک‌نشینان افراطی، خشونت علیه فلسطینیان و هتک حرمت اماکن مقدس اسلامی و مسیحی در شهر قدس، امری ردشدنی است و باید پیش از آنکه این اقدامات منجر به وخامت اوضاع منطقه شود با آن مقابله کرد.

عبدالله دوم و آنتونی بلینکن در جریان این دیدار همکاری راهبردی میان اردن و آمریکا و راه‌های تقویت آن در زمینه‌های مختلف را نیز مورد بررسی قرار دادند. از سوی دیگر، ایمن الصفدی، وزیر خارجه اردن نیز با همتای آمریکایی خود دیدار و بر لزوم توقف فوری تجاوزات اسرائیل به نوار غزه و حمایت از غیرنظامیان در این باریکه تاکید کرد. الصفدی همچنین بر لزوم توقف اقدامات غیرقانونی اسرائیل در کرانه باختری و شهر قدس تاکید کرد.