اکتبر تحریم‌ها لغو نشد، از برجام خارج می‌شویم
ایران گزینه‌های زیادی در برابر بازگشت احتمالی آمریکا به برجام برای فعال کردن مکانیزم ماشه دارد
آفتاب یزد: رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس از بررسی بازگشت آمریکا به برجام در جلسه این هفته این کمیسیون خبر داد. حجت الاسلام مجتبی ذوالنوری رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، با بیان اینکه ایران گزینه‌های زیادی در برابر بازگشت احتمالی آمریکا به برجام برای فعال کردن مکانیزم ماشه دارد، اضافه کرد:اگر آمریکا و اروپا تعهدات برجامی خود را انجام دهند قطعا ایران نیز به تعهدات خود به مانند گذشته پایبند خواهد ماند اما اگر عکس این قضیه رخ دهد، ایران نشان داده که گزینه‌هایی روی میز دارد که می‌تواند زیر میز برجام بزند. رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با تاکید براینکه یکی از گزینه‌های ایران در برابر بدعهدی‌های طرف غربی برجام، خروج از "ان پی تی" است، اظهار داشت: ایران هیچ گاه مشتاق نبوده که از ان پی تی خارج شود مگر اینکه ناچار شود. اظهارات ذوالنوری در حالی مطرح می‌شود که اخیرا با نزدیک شدن به ماه اکتبر که طبق برجام باید تحریم تسلیحاتی ایران برداشته شود آمریکا به تکاپو افتاده تا از طریق مکانیسم ماشه و یا طرح پیش نویس قطعنامه‌ای علیه ایران مانع این موضوع شود. اما دراین میان آمریکا بارها اعلام داشته که قصد بازگشت به برجام را ندارد و میخواهد به عنوان عضو دائم شورای امنیت به قطعنامه 2231سازمان ملل استناد کند و نه برجامی که حضورش در آن داوطلبانه بوده و خروجش نیز همین طور. حال آنکه ایران موضوع بازگشت آمریکا به برجام برای راه‌اندازی مکانیسم ماشه را به دفعات تکرار کرده است. با شهروز برزگر عضو کمیسیون امنیت ملی دراینباره گفتگو کرده‌ایم.
به نظر می‌آید مقامات کشورمان این روزها لازمه این که تحریم‌های تسلیحاتی ایران برخلاف مفاد برجام درماه اکتبر برداشته نشود و آمریکا به هدفش دراین زمینه برسد را حضور آمریکا در برجام و طرح شکایتش از طریق مکانیسم برجام می‌دانند و ازهمین رو تلاش دولت ترامپ برای جلوگیری از لغو این تحریم‌ها را غیر ممکن می‌دانند، موضوعی که آمریکا آن را نفی کرده و بیان داشته به عنوان یک کشورعضو دائم شورای امنیت می‌تواند نه به برجام بلکه به قطعنامه 2231 استناد کرده و با اثبات عدم پایبندی ایران به این قطعنامه به مقصود خود که جلوگیری از لغو این تحریم‌ها علیه ایران است، برسد. پرسش بعدی دراین جا این است که در حال حاضر آیاآمریکا مکانیسم ماشه را می‌تواند فعال کند؟
طبق ماده 37 برجام و مفاد یازده تا چهارده قطعنامه 2231 اگر بین طرفین برجام، اختلافی پیش بیاید و کشورها بخواهند تا این اختلاف را برطرف کنند می‌توانند از مکانیسم ماشه بهره جویند. به این نحو که یک کشور علیه ایران شکایت می‌کند به واسطه آن کمیته حل اختلاف که از اعضای برجام هستند تشکیل می‌شود. در آن کمیته اگر موضوع برطرف شد که شد اما اگر موضوع بر طرف نشد آن موقع پرونده
هسته‌ای ایران به شورای امنیت برده می‌شود درشورا تنها یک سوال مطرح است اینکه آیا تعلیق تحریم‌های شش گانه ادامه پیدا کند؟ بله یا خیر، اگر یک کشور بگوید خیر، اتوماتیک وار مکانیسم ماشه فعال شده و شش‌قطعنامه قبلی علیه ایران به قوت خودش باقی می‌ماند و برمی‌گردد. دراین میان اما چون آمریکا از برجام خارج شده و نمی‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند به تروئیکای اروپای فشار می‌آورد. قبلا هم به برجام 3+3 می‌گفتند که سه کشور اروپایی در یک طرف بود سه کشور دیگر چین و روسیه و آمریکا در طرف دیگر که بعدها 1+5 شد. برای فعال‌کردن مکانیسم ماشه، باید عضو برجام باشید. البته آمریکا می‌تواند به برجام برگردد و شکایت کند، اما اگر به برجام برگشت باید به مفاد برجام پایبند باشد و تحریم‌هایی که علیه ایران داشته را هم بردارد و سپس علیه کشورمان شکایت کند. این طور نیست که آمریکا صرفا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران به برجام برگردد. ازسویی اساسا با هیچ منطقی نمی‌توانیم بازگشت آمریکا به برجام را هضم کنیم؛ آیا آمریکا در شرایط فعلی کشورش و بحث همه گیرشدن بیماری کرونا در دنیا و بیکاری مزمن و نزدیکی به ایام انتخابات ریاست جمهوری دست به چنین کاری می‌زند؟آیا اصلا همچنین اجازه‌ای به ترامپ داده می‌شود؟ اولین افرادی که به او حمله خواهند کرد دموکرات‌ها و مردم آمریکا هستند که بگویند اگر از برجام خارج شدی چرا دوباره وارد می‌شوی؟ و این یک شکست فاحش برای ترامپ است. اما از طرفی نیز آمریکا می‌داند تا مکانیسم ماشه فعال نشود تا پایان مهرماه تحریم‌های تسلیحاتی ایران برداشته می‌شود. الان آمریکا شش گلوله دارد که می‌تواند بافشاردادن ماشه آن‌ها را شلیک کند. این شش گلوله همان شش قطعنامه علیه ایران است. اما این تفنگ تا پایان مهرماه پر است یعنی تا پایان مهرماه مکانیسم ماشه خود به خود از بین می‌رود. در پایان مهرماه انتخابات ریاست جمهوری امریکا هم هست، مطمئنا رقابت‌ها اجازه نخواهد داد ترامپ حتی برای تداوم تحریم‌های ایران نیز به برجام برگردد. او دوست ندارد تا مطمئنا با بازگشتش به برجام، شکست انتخاباتی خود را رقم بزند اما از سویی دیگر نمیخواهد مکانیسم ماشه را از دست بدهد. ازهمین روست که این روزها حسابی روی مذاکرات و رایزنی‌ها با کشورهای اروپایی حساب باز کرده است. تنها امید آمریکا اروپاست وگرنه هیچ گاه در شرایط فعلی به ویژه در دوران کرونا که به نوعی شکل و شمایل قدرت‌های جهان نیز تغییر پیدا کرده و به سمت چین و روسیه گرایش یافته تا آمریکا، به این دوکشور شرقی دل نمی‌بندد. تا آن‌ها را با مکانیسم ماشه همراه کند. از همین رو در شرایط کنونی ایران باید با دقت هرچه بیشتر در دیپلماسی قدم بردارد و کشورهای اروپایی را به سمت خود نزدیک کند.
اما آمریکا عضو دائم شورای امنیت است خیلی‌ها معتقدند بدون نیاز به بازگشت به برجام یا فعال کردن مکانیسم ماشه با اثبات نقض قطعنامه 2231 از سوی ایران می‌تواند سایر کشورهارا مجاب کند تا تحریم‌های تسلیحاتی ایران در اکتبر لغو نشود. برای همین پیش نویس قطعنامه‌ای را دراین زمینه آماده کرده اند.
اروپایی‌ها دراین مورد و چه بسادر بحث پیش‌نویس قطعنامه اخیری که آمریکا سخن از آن گفته است نقش کلیدی دارند. به صورت کلی هر گاه کشورهای اروپایی مکانیسم ماشه را تحت فشارهای آمریکا، فعال کنند خود به خود به سمت نابودی رسمی برجام رفته‌ایم.اروپایی‌هایی که باید مدعی این باشند که دنیا دیگر دنیای تک صدایی نیست و دنیای دیکتاتوری آمریکا تمام شده باید خلاف این مسیر را طی کنند. اگر اتحادیه اروپایی تن به همچنین ذلتی بدهد و در امضاو رای این پیش‌نویس و یا هر اقدام مشابه دیگر با آمریکا همراهی کند، دیگر برجامی در کارنیست. دیگر اروپا نیز معنا ندارد. در آن صورت ایران می‌ماند و این افتحار که در برابر یک جانبه گرایی آمریکایی ایستادگی کرده است اما اروپا نکرد. نکته مهم اما این مطلب که در پسا کرونا دیگر سیستم تک قطبی مطلقا جواب نمیدهد اندیشمندان اروپایی مدت‌ها به دنبال این هستند که نشان دهند دوران یکجانبه گرایی تمام شده است. چند سال پیش که سازمان ملل 24 آوریل را به عنوان روزچند جانبه نگرایی معرفی کرد به این معنا بود که جهان و اروپا نمیخواهد مثل گذشته نسبت به آمریکا عمل کند و هرچه این کشور گفت بگوید چشم. اکنون دراین ماجرا اروپا باید خود را نشان دهد. از سویی همه می‌دانیم که در برجام، ایران تخلف نکرده است، بلکه آمریکاخلاف قانون عمل کرده است مگر برجام قانون نبود که از آن خارج شد؟ حالا هم که میخواهد اروپارا بیش از گذشته در برابر ایران قراردهد اما معتقدم شرایط به این سادگی نیست که آمریکا هرچه میخواهد را بتواند انجام دهد. ضمن اینکه آمریکای قبل از کرونا با پسا کرونا خیلی فرق دارد.
در هرصورت قرار است درارتباط با جلوگیری از لغو تحریم‌های ایران، پیش نویس قطعنامه‌ای در سازمان ملل مطرح شود، خیلی‌ها می‌گویند اگر این پیش نویس آمریکایی به نتیجه هم نرسد، طرح صرف این موضوع در سازمان ملل، پرونده ایران را برای همیشه باز می‌کند و خود این موضوع برای کشور مشکل‌زا خواهد شد.
به هر حال مطرح شدن این موضوع در شورای امنیت هم یکی از سیاست‌های آمریکاست. آمریکا برای آنکه کشورمان در ماه اکتبر تحریم‌های تسلیحاتی اش باقی بماند، ابتدا از راهکارهای حقوقی یعنی طرح چنین پیش نویسی اقدام کرده است. اگرهم این موضوع به نتیجه نرسد پرونده ایران در شورای امنیت مطرح شده است. اما ایالات متحده اگر دراین طرح شکست هم بخورد راهکارهای سیاسی امنیتی را جایگزین این راهکار حقوقی خواهد کرد و همچنان به دنبال سنگ‌اندازی است. در کنار این موضوع باید گفت متاسفانه یکی از پاشنه آشیل‌های برجام و قطعنامه 2231 مفاد 11 تا 13و بحث مکانیسم ماشه است. چون دراینجا اگر مکانیسم ماشه فعال شود و موضوع به شورای امنیت بکشدو سوال شود که آیا تعلیق تحریم‌های ایران- در برجام- ادامه پیدا کند بله؟ خیر؟ دراینجا چون آمریکا خودش عضو دائم شوراست بگوید خیر، تمام کشورهای غیردائم هم بگویند بله، اتوماتیک وار این تحریم‌ها برخواهد گشت.در اینجا بحث وتوی چین و روسیه هم نیست که فکر کنیم آن‌ها می‌توانند با وتوی خود جلوی این کار را بگیرند مکانیسم ماشه فعال شود آن موقع فقط کافی است آمریکا بگوید تحریم ها(شش گانه قبل از برجام) علیه ایران بازگردد. اما اگر بحث اعمال تحریم‌های جدید در سازمان ملل بود آن وقت اگر همه کشورها با تحریم‌های جدید علیه مان موافق بود و تنها چین می‌گفت نه موافق نیستم با وتوی چین یا روسیه ما تحریم نمی‌شدیم. اما وقتی بحث تعلیق یا عدم تعلیق تحریم‌های قبلی است آن وقت آمریکا قدرت بیشتری دراینباره دارد. البته فعلا آمریکا موضوع بازگشت تحریم‌های شش گانه را مطرح نکرده است و میخواهد مانع لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران شود. اما همه چیز به این بستگی دارد چه زمانی مکانیسم ماشه فعال می‌شود آمریکا که به برجام برنمیگردد تا این کار را بکند اما ممکن است اروپا و به ویژه انگلیس بخواهند یک جایی مکانیسم ماشه را فعال کنند.
بعد از آزمایش ماهواره نظامی ایران، شاهد حملات کشورهای اروپایی به ایران به واسطه این موضوع بودیم، از سویی دیگر شاهد ممنوع شدن فعالیت‌های حزب الله از سوی آلمان هستیم، چه قدر این فعالیت‌های اروپایی‌ها را می‌توان به معنای تحت فشار قراردادن ایران در آستانه اکتبر و لغو تحریم‌های تسلیحاتی کشورمان دانست؟
به هر حال اروپایی‌ها نیز به ویژه با تحریک آمریکا و اسرائیل فشارها به ایران را دوچندان می‌کنند. قطعا اقدامی که آلمان درباره حزب‌الله انجام داد و یا واکنش‌ها نسبت به ماهواره نور نیز ازهمین موضوع نشات می‌گیرد و به واسطه همین باید حواسمان جمع و راهکارهای دیپلماتیک را با جدیت دنبال کنیم اما از سویی دیگر نسبت به اروپایی‌ها که اخیرا چنین واکنش‌هایی از خود بروز داده اند باید گفت که آن‌ها می‌بایست خود را مدیون ایران و تمام افراد و گروه‌هایی که به نحوی در از بین بردن داعش نقش داشتند بدانند. داعش هدفش نه تنها دولت‌های اسلامی بلکه هدفش کشورهای اروپایی بود. پس باید این تذکررا به اروپا داد که فراموش نکنند آرامششان را مدیون ایران و جبهه مقاومت هستند. مقاومت بود که با کمک ایران جلوی داعش را گرفت. درمورد ماهواره نظامی ایران هم باید گفت کشورهای اروپایی و آمریکایی می‌بایست قبول کنند ایران میخواهد در عصر مدرن تکنولوژی به پیشرفت‌های روز افزون برسد. از انقلاب کشاورزی و صنعتی گذشتیم و در انقلاب ارتباطات هستیم. تکنولوژی سه مقوله دارد؛ یکی از آن‌ها ماهواره و فضاست. هوش مصنوعی و انرژی هسته‌ای راهم باید درنظر گرفت. پس کشورهای اروپایی یا باید به حرکت ایران دراین مسیر احترام بگذارند و یا به یکجانبه نگری آمریکا تن دهند. دنیا دیگر تک قطبی نیست. خود اروپایی‌ها شاید در ظاهربرای حفظ مناسبات خودشان با آمریکا بعضا به این یکجانبه نگری تن می‌دهند، اما در عمل خودشان هم از این موضوع رضایت ندارند. باید اروپا به خود بیاید به جای تقبیح حرکت آمریکا که از برجام خارج شد آب در آسیاب آن‌ها می‌ریزد اروپا تا چه زمان میخواهد بگوید طرف ایران است اما در زمین آمریکا بازی کند، تا کجا می‌خواهند این را پیش برند؟ باید به آن‌ها گفت قطعا در پسا کرونا ساختار قدرت به هم خواهد خورد، صدای خش خش ریه‌های کرونا زده سرمایه داری از هم اکنون به گوش می‌رسد و بهتر است از همین رو از آمریکا فاصله بگیرند. آمریکا هژمونی سابق را در پسا کرونا نخواهد داشت که به آن دل بسته اند.
اگر در هرصورتی آمریکا توانست موفق شود که تحریم‌های تسلیحاتی ایران در ماه اکتبر برخلاف برجام لغو نشود، آن موقع واکنش ایران چه باید باشد؟
باید به سرعت و بسیار فراتر از گذشته به شرایط قبل از برجام برگردیم. ما امروز طبق مفاد برجام قدم برمی‌داریم و به تعهدات خودمان عمل کردیم. با خروج از برجام دستمان بازتر است و سریعتر کارهایی را که باید انجام می‌دهیم، کارهایی که به فکر اروپایی‌ها نخواهد رسید. با توجه به اینکه در بحث هسته‌ای و سایر موارد دانش ما دانش بومی است و توسط همین جوانان صورت می‌گیرد میتوانیم با سرعت گام هارا در عرصه هسته‌ای چه در حوزه آب سنگین، چه اورانیوم و چه لیزر برداریم البته هرگز به سمت بمب هسته‌ای نخواهیم رفت اما می‌توان در تولید علم و پیشرفت تا 60 هزار مورد پیشرفت کنیم این نیست که فقط بحث هسته‌ای ایران را به بمب هسته‌ای متصل کرده اند.
دیدگاه تان را بنویسید