برجام با بایدن هم برجام بشو نیست
جوان آنلاین: موضع اعلانی دولت روحانی این است که «بایدن و ترامپ» ورودشان به کاخ سفید برای ایران فرقی نمی‌کند، ولی به سادگی می‌توان حدس زد که تمایل مردان سیاست خارجی دولت، تمایل کم نظیری به پیروزی بایدن در انتخابات دارند.
ظریف در گفت‌وگویی که فروردین‌ماه ۹۴ از او منتشر شده، با لبخند می‌گوید که با جو بایدن در زمانی که سناتور بوده، ارتباطات گسترده‌ای با او داشته و ظاهراً همین تمایل پنهان، مایه امید دولت تدبیر و امید به بازگشت معاون اوباما به کاخ سفید است. با همه اینها، تقریباً همه ناظران متفق‌القولند که اگر بایدن هم رئیس‌جمهور شود، توافق هسته‌ای که مایه دلبستگی شش ماه آخر دولت روحانی شده، دیگر برجام بشو نیست.
به گزارش «جوان»، نیکولاس دو ریویه، نماینده فرانسه در سازمان ملل در صفحه توئیترش بخشی از سخنرانی سه شنبه شب خود را درباره ایران در نشست مجازی شورای امنیت منتشر کرد، جایی که او می‌گوید برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل یک راهکار واقعی و مؤثر برای بحران اشاعه هسته‌ای ایران فراهم کرده‌اند و باید کاملاً اجرایی شوند. او پایان یافتن تحریم تسلیحاتی ایران را تأیید کرده، ولی گفته که «پایان یافتن تحریم تسلیحاتی به این معنا نیست که محدودیت‌های انتقال تسلیحات به ایران یا از ایران کاملاً لغو شده است.» این موضع فرانسوی‌هایی است که در مذاکرات منتج به توافق هسته‌ای سال ۹۴، نقش پلیس بد را بازی می‌کردند و دست آخر هم امتیاز بزرگ تسلط بر بازارخودروی ایران را از آن خود کردند. اما موضع دوستان روس ایران هم، از این نظر که برجام را توافقی برای «عدم اشاعه» و «گسترده نشدن تنش‌ها» می‌دانند، به جز لحن، تفاوت معناداری با دیگر اعضای ۱+۵ ندارد. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز در سخنرانی خود در نشست شورای امنیت به تعهدات برجامی مسکو از نظر «حل و فصل اوضاع پیرامون برنامه هسته‌ای ایران» تأکید کرده و این توافق را «ابزاری مهم برای ممانعت از افزایش تنش‌ها» دانسته است: «توافقات در چارچوب برجام به یک دستاورد بزرگ سیاسی و دیپلماتیک تبدیل شده است و امکان جلوگیری از بروز درگیری‌های نظامی و تقویت رژیم منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را فراهم کرده است. روسیه، مانند همه طرف‌های مسئول این توافقنامه، کاملاً به این توافقنامه پایبند بوده و بر ضرورت حفظ و دفاع فعالانه از این سند که نتیجه یک تلاش جمعی و دشوار، البته بسیار مفید است، تأکید دارد.»
بایدن توافقی تقویت شده می‌خواهد
میزان اجرای تعهدات برجامی روسیه و چین با طرف‌های اروپایی توافق و همچنین امریکا قابل‌قیاس نیست، ولی این واقعیت که همه شش طرف برجام، آن را تعهدی در زمینه «منع اشاعه» می‌دانند قابل قابل چشم‌پوشی نیست. این در حالی است که در تهران، این توافق، اساس توافقی برای برداشتن تحریم‌ها و عادی‌سازی برنامه هسته‌ای ایران است. در چنین شرایطی، در فاصله ۱۲ روز مانده به انتخابات ریاست جمهوری امریکا، این بحث که پیروزی بایدن یا ترامپ چه اثری بر اجرای برجام خواهد داشت، بیش از هر موقع دیگری در مدار بحث‌ها قرار گرفته است. در میان تیم سیاست خارجی ایران، این فرض کمتر اعلام شده وجود دارد که ورود بایدن به کاخ سفید، می‌تواند زمینه‌ساز بازگشت امریکا به برجام باشد، به خصوص که محمدجواد ظریف در گفتگو‌های خود به صراحت گفته که با جو بایدن در زمانی که سناتور بوده، ارتباطات گسترده‌ای داشته و امیدوار است که با استفاده از همین ارتباطات شخصی، توافق هسته‌ای را احیا کند. این تمایل به خصوص در بهمن ماه ۹۷، زمانی که «کمیته ملی حزب دموکرات» با تصویب قطعنامه‌ای، بازگشت به توافق هسته‌ای برجام را جزو اولویت‌های کلیدی خود قرار داد، تشدید شده است، اما مشاوران بایدن از جمله «آنتونی بلینکن»، در مصاحبه‌های‌شان اعلام کرده‌اند که بایدن در صورت پیروزی در انتخابات به دنبال «توافقی قوی‌تر» با ایران خواهد بود. همین موضوع، در یادداشت چهار روز قبل بایدن در سی‌ان‌ان نیز تأکید شده است. بایدن هرچند گفته که در صورت ورود به کاخ سفید «به تهران مسیر قابل اطمینانی را برای بازگشت به دیپلماسی پیشنهاد» خواهد داد، ولی تأکید کرده که «امریکا نیز به توافق (برجام) به عنوان نقطه شروعی برای دنبال کردن مذاکرات بعدی بازخواهد گشت.» وی تأکید می‌کند: «ما با متحدان‌مان برای تقویت و گسترش مفاد توافق هسته‌ای کار خواهیم کرد و همزمان به دیگر نگرانی‌ها نیز توجه خواهیم کرد.»
مذاکره مجدد در اتاق منفجر شده؟!
اینکه بایدن بازگشت به کاخ سفید را مقدمه‌ای برای «تقویت برجام» به جای «بازگشت بدون قید و شرط»به آن قرار خواهد داد، موضوعی است که ناظران در فاصله کوتاه تا انتخابات امریکا بار دیگر بر آن تأکید می‌کنند. در حالی که محمدجواد ظریف در گفت‌وگوی چند هفته قبل با اسپوتنیک گفته «اگر امریکا می‌خواهد به توافق اتمی بازگردد باید خسارات وارده به ملت ایران را پرداخت کند»، «پاتریک وینتور» سردبیر بخش دیپلماتیک روزنامه «گاردین» روز چهار شنبه در یادداشتی نوشت، حتی اگر «جو بایدن» نامزد دموکرات‌ها در انتخابات ماه آینده امریکا پیروز شود شانس حفظ برجام زیاد نخواهد بود. وینتور می‌گوید: «بایدن تا به اینجای کار وعده داده اگر ایران با تعهد کامل به توافق هسته‌ای بازگردد، امریکا مجدداً به این توافق، به‌عنوان نقطه آغازی برای ادامه مذاکرات، برخواهد گشت. اما حتی اگر بایدن برنده شود، تا ۲۰ ژانویه (اوایل بهمن ۹۹) روی کار نخواهد آمد و زمان اندکی برای اصلاح‌طلبان باقی خواهد ماند تا مردم ایران را متقاعد کنند مسیر تعامل ارزش تلاش مجدد را دارد.» برخی تحلیلگران معتقدند پیروزی بایدن به تنهایی می‌تواند برای تغییر اوضاع ایران کافی باشد و قطعاً انتخابات [امریکا]در تهران با هیجان دنبال می‌شود.» وینتور به نقل از حسن احمدیان استاد مسائل خاورمیانه در دانشگاه تهران می‌نویسد: «ایران پیش از بازگشت به تعهد کامل، خواستار جبران خسارت برای آسیب اقتصادی ناشی از تحریم‌های واشنگتن و رفع نواقص برجسته برجام خواهد شد. ایران این احساس را دارد که توافق ۲۰۱۵ آن را موظف کرده برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود را پیش از برداشتن گامی از سوی غرب، متوقف کند و از سوی دیگر این توافق نتوانسته مانع از عهدشکنی امریکا شود. بازگشت به برجام به این راحتی میسر نخواهد بود. بی‌اعتمادی به حدی افزایش یافته که تغییر چهره‌ها در اتاق بیضی [کاخ سفید]این حقیقت را تغییر نمی‌دهد.» دیدگاه الیوت آبرامز، چهره‌ای که مدتی است در سمت نماینده ویژه امریکا در امور ایران ایفای نقش می‌کند، از این هم بدبینانه‌تر است. آبرامز در گفتگو با شبکه الشرق‌الاوسط می‌گوید که فشار حداکثری تا تغییر رفتار ایران ادامه می‌یابد و هیچ تفاوتی ندارد که رئیس‌جمهور آینده امریکا چه کسی باشد. آبرامز تأکید می‌کند: «برخی در ایران فکر می‌کنند اگر ترامپ ببازد، تحریم‌ها و کمپین فشار بر آنان پایان می‌یابد، اما این اعتقادی نادرست است و این اتفاق هرگز رخ نخواهد داد، ما چتری وسیع از تحریم داریم. این تحریم‌ها سر جای خود باقی خواهد ماند تا ببینیم که آیا ایران رفتار خود را تغییر می‌دهد، تفاوتی نمی‌کند که رئیس‌جمهور آینده چه کسی باشد.» این همان نکته‌ای است که بخش مهمی از دلمشغولی محمدجواد ظریف و البته تیم هسته‌ای او است. ظریف در گفت‌وگویی که چند هفته قبل با راشاتودی انجام داد به این واقعیت اشاره کرد که امریکا با خروج از توافق هسته‌ای «نه‌تن‌ها اتاق مذاکره را ترک کرد، بلکه آن را منفجر کرد.»
دیدگاه تان را بنویسید