فشار آمریکایی ها دو جناح ایران را به هم نزدیک کرده است

امید کرمانی‌ها:هفته‌ای اخیر شاهد اقدامات ضد‌ایرانی کنگره و دولت آمریکا بودیم به‌طوری که همه جریانات سیاسی به یک نگاه مشترک رسیدند و آن اینکه تحرکات آمریکا نقض آشکار برجام است. منصور حقیقت پور مشاور امنیت ملی و سیاست خارجی رئیس مجلس شورای اسلامی می‌گوید: چنانچه آمریکایی‌ها به ارتکاب این اشتباه اصرار ورزند، جریانات سیاسی داخل کشور به لحاظ فکری به هم نزدیکتر شوند و این یک بُرد ملی محسوب می‌شود.

آینده برجام از جمله موضوعاتی که در هفته‌های اخیر محل تحلیل و نقد و بررسی محافل سیاسی و رسانه‌ای است. شما عضو کمیسیون ویژه بررسی برجام در مجلس نهم بودید. اخیرا کنگره آمریکا با اکثریت قریب به اتفاق آرا مصوبه‌ای داشت و‌ترامپ نیز بر حجم تهدیدات ضد ایرانی افزوده است، رئیس‌جمهور آمریکا از همان کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری مطرح می‌کرد که به محض ورود به کاخ سفید برجام را پاره خواهد کرد، با این توضیحات بفرمایی الان در چه مرحله از اجرای برجام هستیم؟

آقای‌ترامپ حدود 5، 6 ماه است که در کاخ سفید به سر می‌برد، ولی چرا برجام را پاره نکرد؟ بنابراین اینها نشانه ادبیات به ظاهر تهاجمی‌ولی پوشالی و خالی او است. آقای‌ترامپ الان هم که بحث می‌کند، بحث از تحریم‌هایی می‌کند که در حوزه‌های دیگری مثل موشکی، حقوق بشر یا تروریسم است اما در بحث هسته‌ای نه تنها هیچ بحثی ندارد بلکه هیچ تحریمی‌هم از این جهت ندارد. اینها همه اقدامات و تلاش‌هایشان را برای تغییر رفتار ژئوپلوتیک جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه می‌کنند. یعنی اگر امروز سوریه، عراق، یمن و لبنان را رها کنیم و سرمان به کار خودمان گرم باشد، آنها هیچ تحریمی‌علیه ما اعمال نخواهند کرد. آنها دنبال عصبانی کردن ما هستند برای اینکه ما وارد شویم و برجام را پاره کنیم. اما ما باید دقت کنیم که در دام نیفتیم، عصبانی نشویم و جواب آمریکایی‌ها را به صورت منطقی و قاطع بر پایه منافع ملی خودمان بدهیم. ما پذیرفتیم موشکی نسازیم که کلاهکش قابلیت حمل بمب هسته‌ای را داشته باشد و چون قول دادیم این کار را نمی‌کنیم. ولی اینکه ماهواره‌ای را پرتاب کنیم و بر پایه تهدیدات پیرامونی، خودمان نظیر کیفیت، برد و سوخت موشکهایمان را بالا و پایین ببریم، هیچ ربطی به آمریکایی‌ها ندارد و آنها نیز بی‌خود می‌کنند که حرفی بزنند.

 ترامپ اخیرا از وزیر امور‌خارجه‌اش خواست که گزارش دقیق‌تری ارائه دهد. یعنی انتظار داشت گزارشی روی میزش قرار بگیرد که حکایت از بعضی موارد ناقص برجام از سوی ایران باشد. به نظرتان آمریکایی‌ها در آینده بهانه‌تراشی نخواهند کرد؟

من احساس می‌کنم که آنها فقط در برجام دنبال عصبانی کردن ما هستند که ما دست به اقدامی‌بزنیم که در واقع ما برجام را زیر پا بگذاریم. مسئولان طراز اول کشورمان آدمهای عاقلی هستند چون همه آنها اهل مذاکره بودند. آقایان لاریجانی، جلیلی و روحانی آدم‌هایی بودند که طی 20 سال گذشته با طرف‌های غربی مفصل در زمینه بحث هسته‌ای مذاکره کردند و آدم‌های کمی نیستند بلکه در کارشان خبره هستند و اطلاعات خوبی هم دارند و تصمیمات خوبی هم ان شاءالله خواهند گرفت.

 اخیر هم آقای ولایتی هم صحبت از نشان دادن عکس العمل کرده است. این عکس العمل در چه حوزه‌ای می‌تواند باشد؟ در واقع صحبت‌های شما نیز حکایت از آن می‌کند که اعضای کمیسیون نظارت بر برجام با در نظر گرفتن همه جوانب تصمیم مقتضی را در مقابل تهدیدات و فشارهای آمریکایی‌ها می‌گیرد؟

بله. به نظرم موشک ماهواره بر، عکس العمل است. در سری قبل نیز به سمت زیرساخت‌های اتمی‌رفتند که برای زیردریایی‌ها و کشتی‌های قاره پیما نیاز داشتیم. به نظر می‌رسد که حتما تیم نظارت که تیم پخته‌ای است، تصمیم پخته‌ای را خواهد گرفت و در دامی‌که آمریکایی‌ها برای ما پهن کردند که ما با دست خودمان اول برجام را پاره کنیم، نخواهیم افتاد و صبورانه و مقتدرانه منافع ملی را پیگیری و طراحی خواهیم کرد.

به نظرتان مجلس چه کار خواهد کرد؟

مجلس هم کار خودش را می‌کند. قانونی تصویبی کرده که ان شاءالله بعد از تعطیلات در دستورکار صحن قرار می‌گیرد و در آنجا هم پیش‌بینی‌های لازم را برای بدعهدی‌های آمریکا انجام خواهند داد. مجلس هم قطعا موضع‌گیری قاطع و انقلابی خواهد داشت.

 نکته‌ای که وجود دارد درباره بحث همراهی‌ای بود که کشورهای انگلیس، آلمان و فرانسه در انتقاد به آزمایش موشک ماهواره بر ایران داشتند. فکر نمی‌کنید ‌ترامپ برعکس کسانی که فکر می‌کردند او نمی‌تواند وارد اجماع جهانی علیه ایران شود چون جهان در مقابلش می‌ایستد اما امروز او در حال رسیدن به موفقیت است؟

نه، این اجماع جهانی نیست. تمام جهان این 4 کشور نیستند. انگلیس با اینکه همواره دنباله رو آمریکا بود اما محکم دنبال اجرای برجام است. الان کشورهای اروپایی دارند برای دوام بیشتر برجام تلاش می‌کنند. ضمن اینکه الان وارد بحث‌های اقتصادی با جمهوری اسلامی شدند و قراردادهای سنگین اقتصادی بلندمدت می‌بندند که در جهت تائید اصل برجام است.

 پس به نظر شما در کل آمریکا به تنهایی نمی‌تواند از برجام خارج شود، اما چنانچه اعلام کند که از برجام خارج شده آیا اتفاق خاص دیگری می‌افتد؟ یعنی ایران با اروپا یا سایر کشورها می‌تواند ادامه می‌دهد؟

به نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها هم این اشتباه را نخواهند کرد. تمام صاحبنظران حوزه روابط بین‌الملل آمریکا امروز معتقد هستند که خروج آمریکا از برجام باعث ‌بیآبرویی و ‌بیاعتباری آمریکا در سطح بین‌الملل خواهد شد.

به نظر شما ایران از منظر حقوقی و روابط بین‌الملل در نقاطی که احساس می‌کند طرف مقابل مخصوصا آمریکا ناقص برنامه اقدام مشترک است، چه کار باید بکند؟

این تصمیم باید در هیات نظارت گرفته شود و خروجی آن اعلام شکایت وزارت‌خارجه بر پایه دستورالعمل‌هایی که در خود برجام وجود دارد، است. بنابراین به نظر می‌رسد اگر این تلقی را مسئولان محترم کشور در شورای نظارت داشته باشند که اتفاق مهمی‌در برجام رخ داده و نقض بزرگی صورت گرفته، می‌توانند موظف کنند که براساس نکاتی که در برجام برای بررسی وجود دارد، وزارت‌خارجه اقدام کند.

با امضای برجام دو دیدگاه در ایران به وجود آمد؛ برخی آن را مصداق عهد اخوت ایران و آمریکا تصور می‌کردند و آقای عراقچی نیز اخیرا چنین اصطلاحی را در گفت‌وگوی تلویزیونی خود بکار برد و به آن انتقاد کرد و عده‌ای هم این را ناقص ارزشهای انقلاب اسلامی تصور می‌کردند. فکر می‌کنید الان منتقدان و موافقان برجام در چه نقطه‌ای قرار دارند؟ آیا در اردوگاه آنها جابه جایی صورت گرفته است که طی آن برخی از موافقان تبدیل به منتقدان شده باشند؟

این اتفاق صورت نگرفته تنها شاید ادبیات یک مقدار مناسب‌تر شده است. من در تمام جلسات بررسی برجام در کمیسیون امنیت ملی بوده ام. هیچ کدام از مسئولان وزارت‌خارجه و مدافعان و منتقدین این طرح را ندیدیم که صحبت از عقد اخوت بین ایران و آمریکا کرده باشند. در ارتباط با بحث برجام، دو نوع رویکرد داشتیم که یک رویکرد تند و برعلیه برجام بود و رویکرد دیگر هم رویکرد اغراق آمیز به نفع برجام. یعنی برخی که طرفدار برجام بودند، می‌گفتند که برجام کلید حل تمام مشکلات اقتصادی و فرهنگی ماست و برخی هم آنقدر بدبین بودند که حتی در جلسات کمیسیون بررسی برجام می‌گفتند که این برجام، چادر را از سر زن‌های ما خواهد برداشت! اما این دو گروه اشتباه می‌کردند. معتقدم گذشت دو سال از برجام، باعث شده باشد که اینها به حدی از تعادل برسند. امروز آنها که می‌گفتند برجام کلید حل همه مشکلات است به این برسند که این کلید حل مشکلات نبود و نیست. تنها پاره‌ای گشایش‌ها را توانست برای ما ایجاد کند. مثل اینکه الان میزان فروش نفتمان با گذشته متفاوت شده است. از آن طرف هم دوستانی که معتقد بودند برجام، ترکمانچای است یک مقدار تعدیل و متوجه شدند که منفعت ملی و تصمیم نظام بود و همه باید پای این منفعت ملی و تصمیم نظام بایستند یعنی نه کسی نزول و نه صعود کند. همه گروه‌ها و جریانات سیاسی باید منافع ملی و تصمیم نظام را بپذیرند و تمکین کنند که این رویکرد می‌تواند وحدت آفرین باشد و نیروهای موافق و مخالف برجام را به هم افزایی برساند بنابراین همه باید کمک کنند چون ما نباید بحران ساز باشیم بلکه باید کمک کنیم که بحران مملکت را حل کنیم و مملکت را از شرایط بحرانی عبور دهیم.

آقای حقیقت پور! شما در دوره‌ای که برجام در مجلس بررسی شد، عضو کمیسیون ویژه هم بودید و در مجلس حضور داشتید، در مجلس نهم اکثریت غالب نمایندگان اصولگرا بودند. الان اگر قرار بود که دوباره این موضوع بررسی شود، آیا همان موافقت‌ها و مخالفت‌ها به صورت حاد وجود داشت یا آنکه دو طرف به یک اعتدال رویه می‌رسیدند؟

الان شرایط مجلس یک مقدار نسبت به دوره نهم متفاوت است. مجلس نهم، یک مقدار اصولگراپایه بود. اصولگراها هم عموما نظر مساعدی نسبت به برجام نداشتند. البته بعد وضع به حدی رسید که دیگر متعادل و خوب شد و برجام با 156 رای در مجلس تصویب شد. یعنی با دو فوریت ماده واحده‌اش به تایید اکثریت نمایندگان رسید اما الان شرایط یک مقدار فرق می‌کند. به نظرم اگر قرار باشد که برگردیم و دوباره برجام را بچینیم، نظری که در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی دادیم و وزارت‌خارجه نظر ما را شنید ولی اجرایی نشد، باید انجام دهیم. ما باید در اجرای برجام گام به گام جلو می‌رفتیم. یعنی می‌گفتیم که ما غنی سازی 20 درصد را متوقف می‌کنیم و شما مشکلات بانک‌ها را حل کنید. ما سانتیفیوژها را کم می‌کنیم و شما هم در مقابل قدم دیگری بردارید. ما در واقع روی صداقت و درستی جمهوری اسلامی ایران و اینکه در دنیا با عمل مان نشان دهیم که دنبال سلاح هسته‌ای نبودیم، نیستیم و نخواهیم بود پیش رفتیم که البته در این کار هم موفق بودیم. امروز می‌بینیم که دو سال است در تبلیغات بین‌المللی حتی دشمنان ما هم نمی‌توانند بگویند که ایران دنبال سلاح هسته‌ای است. البته چون اسرائیلی‌ها دیوانه هستند و عقلی در کله خود ندارند، گاهی از این مزخرفات می‌گویند. ولی دیگر در دنیا این را نمی‌گویند و این به خاطر این بود که صادقانه در مورد بحث قولهایی که داده بودیم، عمل کردیم. الان هم که نگاه کنیم تحریم‌ها برداشته شده ولی قدرتی که آمریکایی‌ها در اقتصاد دنیا دارند و می‌توانند جابجایی‌ها و‌ترانزیت‌های مالی دنیا را بر پایه دلار کنترل کنند و اگر کشوری به حرف آنها عمل نکند تنبیه‌اش می‌کنند، این مساله باعث شده که خیلی از کشورها مبادلات کاری و بانکی ای که باید با ما انجام دهند را با کندی انجام می‌دهند که البته این هم در حال شکسته شدن است. قبل از برجام شرکت‌های توانمند اروپایی و غربی رغبت و اجازه سرمایه‌گذاری در ایران نداشتند اما الان فضای گذشته شکسته و تمام کشورها امروز با ما وارد مذاکره برای همکاری اقتصادی شده‌اند. حتی روسها آن موقع نمی‌آمدند ولی همین امروز برای راه آهن با ما قرارداد بستند بنابراین فضای‌ترس شرکت‌های غربی از آمریکا جزو مواردی نیست که در درازمدت باقی بماند و این سلاح از دست آمریکایی‌ها خواهد افتاد. آمریکاها در واقع یک لافی در غریبی خواهند زد.

نکته‌ای که وجود دارد این است که وقتی برجام امضا شد عرصه سیاست داخلی کشور به‌شدت تبدیل به برجامیان و نابرجامیان شد. به‌ویژه چون نزدیک انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی بودیم، فضا متاثر از امضا و اجرای برجام بود. آیا هنوز این تقسیم بندی برجامیان و نابرجامیان در کشور قابل مشاهده است؟

این نگاه تا حدودی تعدیل شده است. در آن موقع این دو جریان خطا کردند. هم نیروهایی که برجام را فتح الفتوح می‌دانستند، اشتباه کردند و هم نیروهایی که برجام را با قرارداد ترکمانچای مقایسه کردند، اشتباه کردند. در صحبتهایم اشاره کردم که این گذشت زمان باعث تعدیل در دو جریان شد، امروز اگر جریانی که عبور کرد، برگردد و جریانی که عقب افتاد هم به آن برسد، برای ما بُرد است. در صحنه سیاسی داخلی برای ما برد است که جناح‌ها بتوانند در یک حدی از برد منافع ملی بایستند و برنامه‌ها را پیگیری کنند.

آیا برجام هنوز مهمترین موضوع سیاست خارجی کشور است یا موضوعات دیگری جایگزین آن شده است؟

الان مسائل مهمی‌را در سطح خاورمیانه داریم که بسیار بسیار در بحث تروریسم مهم است. بحث توسعه تحرکات دیپلماسی اقتصادی در سطح منطقه بسیار مهم است. البته برجام هم برای ما اهمیت دارد ولی الان مسائل مهمی‌دیگری را هم در دستورکار خود داریم.

*آیا همچنان برجام روی سیاست داخلی کشور تاثیرگذار است یا اینکه موضوعات سیاست خارجی دیگری وجود دارد؟

برجام یک بردی دارد. همانطور که گفتم کسانی که نگاه تند یا کند داشتند، در مورد برجام اشتباه کردند.

بالاخره برجام یک موضوع سیاست خارجی بود که در سیاست داخلی تاثیر گذاشت. آیا ما موضوع دیگری داریم که این تاثیرگذاری را داشته باشد؟

آیا اینکه مثلا پیروز نبرد با تروریسم در خاورمیانه باشیم، در امنیت، اقتصاد، مسائل روحی، روانی و فرهنگی ما تاثیر ندارد؟ قطعا دارد. در پی این فتوحات سیاسی در سطح منطقه، حتما فتوحات اقتصادی خواهیم داشت. بالاخره ما در اقتصاد عراق و سوریه باید دست داشته باشیم و این حاصل دستاوردهایی است که در صحنه سیاسی به دست آوردیم. تمام این کشورها هم نگاهشان را به ما عوض خواهند کرد و به ایران به‌عنوان یک کشور مقتدر و قدرتمند نگاه خواهند کرد. امروز قطعا نیروهای سیاسی ترکیه، باید به فکر‌ترمیم ارتباط خودشان با ما باشند. به نظر من طی دو سال گذشته با فاصله‌ای که از ایران گرفتند، متضرر شدند. آیا تحولاتی که در قطر رخ می‌دهد، به نفع ما نخواهد بود؟ قطعا به نفع ماست. یعنی قطری‌ها زیر پازلی که عربستان در سطح منطقه می‌چیند، لگد زدند و همین امروز رئیس کمیسیون امنیت ملی ما در آنجاست و تجار ما در سطح منطقه کار می‌کنند. همین الان دالان‌های دریایی و هوایی ایران منافع سیاسی، ژئوپلتیک و اقتصادی برای کشور دارد. ایرلاین‌های هواپیمایی قطر با عبور از ایران حق عبور پرداخت می‌کنند و اینها همه منفعت است. مهمتر از همه قطری‌ها فهمیدند که ایرانی‌ها مَرد هستند. قطری‌ها فهمیدند که هرچه تا به حال عربستان می‌گفته، دروغ بوده است. این برای ما خیلی مهم است که آنها بفهمند در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس ایران، نقطه اتکای خوبی برای آنها است که به خوبی می‌توانند به ایران تکیه کنند و این برای ما خیلی ارزش دارد.

فکر می‌کنید برجام همانطور که در انتخابات مجلس و ریاست‌جمهوری به‌عنوان یک دستاورد برای آقای دکتر روحانی مطرح شد، در انتخابات ادوار آینده هم همچنان موضوع مهمی ‌قلمداد شود؟

نه، در دوره گذشته و نه در انتخابات مجلس دهم برجام اثرگذار نبود. من موافق مشروط برجام و نایب رئیس کمیسیون ویژه برجام بودم، ولی رای نیاوردم. اما خیلی‌ها مخالف برجام بودند مثل آقای کریمی‌قدوسی. در واقع این طوری نمی‌توان انتخابات را تحلیل کرد. مردم هر منطقه بر پایه ویژگی خاص همان منطقه رای می‌دهند. خیلی از عزیزان ما که در کمیسیون برجام بودند و کار کردند و زحمت کشیدند مثل آقای وحید احمدی، من و کسان دیگر که موافق برجام هم بودیم و خیلی هم کار و زحمت کشیدیم و اتفاقا از جامعه اصولگرایی بودیم و برجام را تائید کردیم، مثل آقای زاکانی که مخالف برجام بود رای نیاوردیم. پس اینطوری نمی‌توانیم تحلیل کنیم.

آیا در خود جامعه اصولگرایی، شکافی که برجام ایجاد کرد و برخی موافق و برخی مخالف شدند،‌ترمیم شده است؟

اصولگرایی یک رفتار منظم نیست و یک طیفی از افکار است. در دوره‌های قبلی از اصولگرایی 3، 4 کاندیدا وارد می‌شد ولی این بار نتوانستیم بگوییم که فردی بیاید یا نیاید. اصولگرایی یک رفتار نهادینه شده نیست. اصولگرایی، رهبری و چارچوب ندارد. اصولگرایی محفلی است مثل هیات‌های حسینی که در محرم جمع می‌شوند و بعد هم سال دیگر برمی‌گردند و دوباره دور هم سینه می‌زنند. در واقع ما گفتمان و سازمان نداریم.

پس اختلاف دیدگاه درباره برجام مثل سایر موضوعاتی است که شاید اصولگرایان در موردش اختلاف دیدگاه داشته باشند؟

بله. در واقع اصولگرایی طیف است. در طیف هم فکرهای مختلف وجود دارد. ما دو تا لیدر اصولگرایی مثل آقای حدادعادل و لاریجانی داریم که بر سر برجام با هم اختلاف نظر دارند.

یعنی شما معتقدید اختلاف بر سر برجام در اصولگرایی راهبردی نیست که به صورت مبنایی اختلاف ایجاد کند بلکه مثل سایر اختلاف نظرها در مسائل مختلف است.

من این اختلاف نظرها درباره برجام را راهبردی نمی‌بینم. اتفاقا همان اصولگرایی که مخالف برجام بود و همان اصولگرایی که موافق برجام بود هر دو نوکر انقلاب هستند. هر دو فکر می‌کنند که این راه خیر برای نظام است. چه کسی می‌تواند این دو اصولگرایی که نام بردم را مخالف انقلاب اسلامی معرفی کند؟ آیا بهتر از این آدم‌ها داریم؟ یکی می‌گوید که این مسیر را برویم بهتر است و دیگری مخالف است و معتقد است که مسیر دیگری را باید برویم. در واقع اختلاف در تاکتیک است. اختلاف در اینکه ما در جامعه اصولگرایی آدمی‌نداریم که حرف آخر را بزند. یک زمانی مرحوم مهدوی کنی در جریان اصولگرا زحمت می‌کشید ولی در آخر دیدیم که نامزدهای اصولگرا هم حرفش را در انتخابات گوش نکردند و ارتباطشان را قطع کردند. آیا مبارزتر، مخلص‌تر، فهیم‌تر، عالم‌تر و فعال‌تر از ایشان داریم؟ البته مقام معظم رهبری پدر همه جریانات سیاسی در نظام است ولی ما برای تشکیلات اصولگرایی خودمان فردی را نداریم.

به نظر شما برجامیان چه اصولگرا و چه اصلاح‌طلب، در آینده سیاسی ایران اگر همچنان آمریکا بخواهد کارشکنی‌ها را ادامه دهد و جلوی راه اجرای برجام مانع‌تراشی کند، تغییر موضع خواهند داد؟

به نظر می‌رسد چنانچه آمریکایی‌ها این اشتباه را انجام دهند، جریانات سیاسی داخل کشور به لحاظ فکری به هم نزدیکتر شوند.