سورپرایز برزگ ایران در تانک‌های نیروهای مسلح

مشرق، سیستم پیشران یا به عبارت ساده تر موتور برای ساخت هر وسیله نقلیه یکی از مهم ترین بخش ها حساب شده و به عبارتی قلب تپنده آن تجهیزات به حساب می آید. از هواپیما تا خودرو و کشتی و زیردریایی، طراحی و ساخت موتور را می توان بزرگترین چالش مهندسی پیش روی طراحان آن دانست که البته در بخش نظامی با توجه به شرایط ویژه و نیاز به عملکرد بهتر در شرایط سخت تر، این کار پیچیده تر شده و امروزه معدود کشورهایی در جهان هستند که به کلیه زوایای فنون موتور سازی در حوزه نظامی و تجهیزات مرتبط با نیروهای مسلح تسلط پیدا کرده اند.

اگر بخواهیم در این زمینه نمونه هایی را ذکر کنیم می توانیم از ماجراهای مربوط به چین و روسیه نام ببریم. کشور چین برای نمونه در سالهای اخیر سرمایه گذاری بسیار هنگفتی را در بخش نظامی کرده ولی بنا به بسیاری از تحلیل ها، هنوز در بخش موتورهای هوایی با وجود توسعه مدل های مختلف تا حدی به روسها نیاز دارد. روسیه خود به عنوان میراث دار شوروی سابق بعد از فروپاشی شوروی و جدا شدن اوکراین از این کشور که بخش زیادی از صنایع موتور سازی شوروی در آن قرارداشت، برای طرح های مختلف خود نیازمند فعالیت مشترک داشت. بعد از تیرگی روابط بین دو طرف، روسیه مجبور شد در داخل کشور خود توسعه چندین طرح برای موتورهای مختلف را آغاز کند و برخی از پروژه های دفاعی و صادرات نظامی روسها به همین دلیل با تاخیر و مشکلاتی رو به رو شده است.

کشور ترکیه نیز در سالهای اخیر با وجود تبلیغات زیاد در حوزه دفاعی هنوز در بخش موتور دچار مشکلات مختلفی است و برای نمونه توسعه بومی موتور برای تانک آلتای با مشکل مواجه شده و عدم صدور اجازه برای خرید موتور های بالگرد ATAK باعث شد که ترک ها فرصت صادراتی به پاکستان را از دست بدهند.

یکی از مشکلات بزرگ نیروهای مسلح کشورمان در دوره دفاع مقدس در بخش زمینی، موتور تانک های چیفتن بود که اصولا موتوری با قدرت کم بوده و توانایی تامین نیروی مورد نیاز برای آن تانک را نداشت و مشکل این موتور در سالهای دفاع مقدس نیروی زمینی ارتش را آزار داد. در سالهای پس از دفاع مقدس نیز به دلیل پیچیدگی بسیار بالای توسعه موتورهای گوناگون، زمان ساخت و رونمایی از سیستم های مهم دفاعی مثل تانک ها و هواپیماها دیرتر از تجهیزاتی مثل موشک ها رخ داد. توجه داشته باشید که موتور یک موشک وسیله ای یک بار مصرف بوده ولی در یک جنگنده، ناو یا یک تانک بایستی موتور مورد نظر برای هزاران ساعت در شرایط مختلف جوی و محیطی به فعالیت بپردازد، لذا سبک طراحی، ساخت و مهندسی مواد آنها کاملا متفاوت است.

چند سال قبل بود که می توان گفت اولین جهش واقعی در حوزه موتوری نظامی کشور رونمایی و سیستم پیشران توربوجت اوج معرفی شد. این موتور بر اساس مدل های مدرن در جهان توسعه پیدا کرده و در حال حاضر قلب تپنده جنگنده های کوثر ایرانی است که باعث شده کشورمان به صفر تا صد تولید یک هواپیمای بومی نظامی دست پیدا کند و وابستگی به هیچ کشوری برای ورود به حوزه ساخت و مهم نداشته باشد.

از سوی دیگر، در صنایع دریایی با حرکت به سمت دیزل هایی با قدرت بیش از ۳ هزار اسب بخار و ژنراتورهایی با توان حدود ۲۵ مگاوات رو به رو هستیم که به زودی نیاز کشور در بخش شناورهای رزمی با وزن بی ۳ تا ۵ هزار تن را رفع خواهند کرد. اما جدیدترین دستاورد کشور در حوزه موتورهای زمینی مربوط به بازدید اخیر وزیر دفاع از یک خط تعمیر و ارتقاء تانک های تی ۷۲ است نشان دهنده نصب یک موتور ۱۰۰۰ اسب بخاری بر روی این تانک ها می باشد؛ مسئله ای که یک جهش خوب در توان رزمی زرهی کشور را نوید می دهد.

با توجه به اینکه تصویری از موتور مورد نظر منتشر نشده نمی توان به صورت قطعی در خصوص آن نظر داد اما با توجه به شواهد و قرائن موجود از آنچه در کشور موجود بوده و روش تقریبا مرسومی که در صنعت دفاعی کشور وجود دارد می توان تقریبا حدس زد که مسیر مورد نظر چگونه طی شده است. در اواخر دهه ۶۰ و اوایل ۷۰ شمسی تعداد قابل توجهی از تانک تی ۷۲ از شوروی سابق و فدراسیون روسیه خریداری و وارد سازمان رزم ارتش و سپاه شد. این تانک ها عمدتا در مدل های تی ۷۲ اس و برخی نیز در مدل ام بودند و تقریبا همه آن ها از موتورهای مدل وی ۸۴ با قدرت ۸۴۰ اسب بخار بهره می برند.

روسیه هم در سالهای بعد، از این موتور و مدل های ارتقا یافته برای تامین توان تانک های ارتقا یافته سری تی ۷۲ و تی ۹۰ نیز بهره گرفت. روسها در سالهای بعد مدل هایی مثل V-۹۲S۲ با قدرت ۹۵۰ اسب بخار و مدل V-۹۲S۲F را با قدرت ۱۱۳۰ اسب بخار برای مدل های جدید تانک تی ۹۰ و تی ۷۲ بی ۳ ارائه کردند.

در این سالها موتور وی ۸۴ در اختیار کارشناسان ایرانی قرار داشته و همانند موتور جنگنده اف ۵ سالها کار و تعمیر و نگهداری، تصور خوبی از آن به طراحان ایرانی داده است. جمیع تجربیات و تلاش ها در حوزه موتور می تواند کمک کرده باشد تا کارشناسان ایرانی یا یک موتور جدید بر پایه وی ۸۴ ساخته یا وی ۸۴ ها را ارتقاء داده و قدرت آنها را به هزار اسب بخار رسانده باشند. این افزایش ۱۶۰ اسب بخاری در حقیقت، قدرت مدل ایرانی را مابین V-۹۲S۲ و V-۹۲S۲F روسی قرار داده و تقریبا برای تامین نیاز تی ۷۲ های فعلی ما که در حال ارتقاء هستند مناسب به نظر می رسد. افزاش زره و اضافه شدن برخی از قطعات دیجیتالی و الکترونیکی که نیازمند تامین نیرو هستند از جمله مواردی است که نیاز به نیروی بیشتر موتور را جدی تر می کند.

ذکر این مسئله نیز مهم است که تانک روسی تی ۹۰ از جمله مواردی بوده که در سالهای اخیر مورد توجه فرماندهان نظامی کشور ماست و صحبت هایی نیز در خصوص خرید این تانک مطرح شده است. رسیدن به این قدرت موتور در بخش زرهی، تا حد زیادی خیال ما را از تامین سیستم پیشران، در صورت خرید این تانک راحت می کند. در عین حال توسعه این مسیر و رسیدن به قدرت های بالاتر از عدد ۱۰۰۰ اسب بخار، مسیر را برای رسیدن به لبه فناوری قدرت موتور در تانک های امروزی جهان فراهم خواهد کرد. امروزه سنگین ترین تانک های عملیاتی جهان مثل چلنجر یا آبرامز معمولا از موتورهایی با قدرت ۱۲۰۰ الی ۱۵۰۰ اسب بخار بهره می برند؛ قدرتی که مشخصا رسیدن به آن برای مهندسین ایرانی با جایگاه فعلی و کارنامه اخیر دردسترس خواهد بود.