ترس بزرگ بایدن در مورد ایران چیست؟

انتخاب سید ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس جمهور منتخب ایران و تغییر دولت تا مرداد ماه باعث شده بسیاری در مورد مهم ترین مساله دیپلماتیک و سیاست خارجی ایران یعنی "برجام" دچار دودلی و تشکیک شوند. هر چند رئیس جمهور منتخب اعلام کرده به برجام پایبند است اما برخی معتقدند با توجه به گره خوردن برجام شاید تیم مذاکره کنند دولت جدید نتواند گره گشا بوده و مسائل حساس و جزئی مورد اختلاف را حل کند. همچنین، مساله زمان و تاکید طرفین بر حل سریع مساله توافق هسته ای و لغو تحریم ها باعث شده بسیاری از حالا فاتحه برجام را بخوانند.

همانطور که در داخل، تشکیکاتی در مورد آینده برجام وجود دارد در بین غربی ها نیز چنین مساله ای مطرح است. انتخابات ریاست جمهوری به صورت عجیبی در رسانه های غربی بازتاب داشت و بسیاری سخت کنجکاوند که عقاید و سیاست های رئیس جمهور جدید جمهوری اسلامی ایران را بشناسند.

به همین مناسبت در ششمین سالگرد امضای برجام، خبرنگار بخش بین الملل خبر فوری، مصاحبه ای اختصاصی با یکی از کارشناسان مسائل سیاسی آمریکا داشته تا نظر نخبگان ایالات متحده را درباره تحولات اخیر برجام و انتخابات اخیر ایران جویا شود.

پروفسور وینسنت فرارو، تحلیلگر غربی و استاد علوم سیاسی کالج هیلوویکی است که از سال 1976 تدریس را آغاز کرده است. زمینه تخصصی او تغییرات روابط بین المللی از زمان جنگ سرد به بعد است اما تحقیقاتی را هم در زمینه سیاست جهانی، سیاست خارجی آمریکا و اقتصاد بین‌المللی دارد. پروفسور فرارو مدتی به عنوان مشاور علمی برای انجمن ملل متحد ایالات متحده و برنامه توسعه سازمان ملل متحد مشغول فعالیت بوده است.

                                                    ****

خبر فوری: نظر شما درباره انتخابات اخیر ایران چیست؟ به نظر شما رویکرد دولت ابراهیم رئیسی در مورد برجام چه خواهد بود و آیا مذاکرات هسته ای را ادامه خواهد داد یا از آن بیرون خواهد رفت؟ سرنوشت نشست وین چه خواهد شد؟ آیا آمریکا حاضر خواهد شد تحریم ها را برداشته و به برجام بازگردد؟ در کل، چشم انداز شما از برجام در ماه های آینده چیست؟

پروفسور فرارو: من گمان می کنم رئیسی با همان شرایط و محدودیت هایی روبه رو باشد که روحانی با آن روبرو بوده است؛ نیاز شدید به احیاء، رشد و پویا شدن اقتصاد ایران و در نتیجه تلاش برای ترغیب ایالات متحده جهت لغو تحریم های اقتصادی هدف اصلی هر دو دولت است. در حال حاضر به دلیل منافع و اقدامات روسیه و چین و همچنین فرانسه، انگلیس و آلمان وضعیت بدتر شده و تحریم ها اثرات بسیار زیادی گذاشته اند که این وضعیت هرچه سریعتر باید تغییر کند.

شرط اصلی برجام برای رئیسی همان شرط روحانی است؛ بازگشت کامل آمریکا به مفاد اصلی توافق نامه هسته ای (برجام) و مادام که این اتفاق نیفتد اوضاع تغییری نمی کند. بنابراین، من فکر می کنم که موقعیت ایران {بعد از ورود رئیسی به پاستور} به طور چشمگیر و گسترده تغییر نخواهد کرد، اگرچه توجه به آمریکا در دوره رئیسی کمتر از دوره روحانی خواهد بود و او احتمالا اعتبار کمتری به این مساله (ارتباط با آمریکا) خواهد داد. من گمان می کنم که خود بایدن به خوبی از این تغییر رویکرد آگاه است.

خبر فوری: رویکرد بایدن در مورد برجام چه تغییری خواهد کرد؟ آیا انتخاب ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس جمهور منتخب، تاثیری در رویکرد او در مورد ایران و برجام خواهد داشت؟ آیا او حاضر است در دوره جدید، تحریم ها را علیه ایران بردارد؟

پروفسور فرارو: من فکر می کنم بایدن کاملاً به احیاء برجام و بازگشت به آن متعهد است و طرفدارانش هم نسبت به طرفدارن ترامپ یکپارچگی کمتری در مورد مسئله ایران دارند. اما در مورد بایدن یک مشکل وجود دارد. او از این می ترسد که در مقابل ایران "ضعیف" به نظر برسد و موضع پایین را داشته باشد و به همین دلیل تلاش دارد تا با  کمک دیپلماتیک سایر بازیگران برجام، ایران را متقاعد کند که اجازه برخی اقدامات اعتبار بخش را به آمریکا بدهد تا موضع آمریکا در معامله با ایران قوی تر شود. این اقدامات می تواند شامل ایجاد محدودیت برای فعالیت منطقه ای ایران و متحدانش و یا آزمایش های موشک بالستیک جمهوری اسلامی ایران باشد.

خبر فوری: سایر بازیگران چه نقشی می توانند بازی کنند؟ آنها چه کمکی به بایدن می کنند؟

پروفسور فرارو: ( در میان بازیگران مهم برجام) روسیه علاقه ای به کمک به بایدن ندارد، اما من فکر می کنم چین دوست دارد به عنوان "ایجادکننده صلح" شناخته شده و همانند شرکای اروپایی آمریکا اقدامات میانجیگرانه ای را  ایفا کند.

خبر فوری: به نظر شما رویکرد دولت جدید اسرائیل در زمینه برجام چقدر موثر است؟ دولت نفتالی بنت تا چه حد می تواند مانع آمریکا و احیاء توافق هسته ای شود؟ آیا اصلا بنت مسیر نتانیاهو را دنبال می کند یا مسیری دیگر را در پیش خواهد گرفت؟ نقش اسرائیل در آینده برجام چه خواهد بود؟

پروفسور فرارو: رویکرد دولت جدید اسرائیل از نظر لفظی همان رویکرد {دولت نتانیاهو} باقی خواهد ماند، اما شکی نیست که بنت در داخل، ضعیف تر از نتانیاهو است. دولت ائتلافی بنت از تنوع احزاب زیادی برخوردار است و به همین خاطر، کمتر تمایل دارد که از نظر نظامی سیاست های تندروانه را در پیش بگیرد؛ ضمن اینکه اقتصاد اسرائیل نیاز به توجه جدی دولت دارد و بنت باید بر این مساله تمرکز بیشتری کند.

البته بنت نمی خواهد ضعیف به نظر برسد اما نمی تواند همان حمایت داخلی را که نتانیاهو برای اقدام علیه ایران ایجاد کرد، به وجود آورد. بنت همچنین آن نفرت بیمارگونه ای را که نتانیاهو از ایران داشت، ندارد. بنابراین، من فکر می کنم شعارهای اسرائیل بنت در مورد ایران همانند سابق خواهد ماند، اما عمل بنت کاملا متفاوت و محافظه کارانه تر از نتانیاهو خواهد بود.

خبر فوری: به نظر شما در حال حاضر، بزرگترین مانع و مشکل برجام کجاست؟ چرا این توافق احیاء نمی شود و یا به سرانجام نمی رسد؟ دلیل گره خوردن توافق هسته ای چیست؟

پروفسور فرارو: من فکر می کنم مسئله اصلی برداشتن گام های کوچکی در جهت احیاء برجام است که طرفین از آن ابا دارند. به نظرم هم آمریکا و هم ایران باید رویکرد خود را در مورد حل سریع مساله تغییر دهند. البته این رویکرد (حل سریع مساله برجام) در مورد ایران منطقی تر است. ایران کشور بسیار صبوری است، اما مشکلات اقتصادی حاصل از تحریم ها صبر را برای هر کشوری سخت می کند. از این رو طبیعی است که ایران تاکید بیشتری بر حل سریع برجام داشته باشد. اما بایدن هم مایل است برجام را قبل از انتخابات 2022  (انتخابات کنگره و سنا) از مسائل مرتبط به دولت خود خارج کند. با این حال،  چیزی که باید به آن توجه کرد این است که برجام نمی تواند با جدول زمانی مصنوعی (و تاریخ های فرمایشی) احیاء شود. این رویکرد برجام را از بین می برد.

لازم به ذکر است که اصطلاحات اصلی برجام واضح هستند و این واژگان هرگز برای بازیگران اصلی برجام مبهم نبوده است. به همین دلیل مفهوم "پیروزی" در مورد برجام بسیار واضح تر و در دسترس تر از از آن چیزی است که معمولاً در بیشتر اختلافات دیپلماتیک وجود دارد.