تامین منافع مردم شرط آغاز مذاکرات

نخستین تماس در سطح سران کشورهای عضو برجام با رییس دولت سیزدهم عصر روز دوشنبه هجدهم مردادماه برقرار شد. امانوئل مکرون رییس جمهوری فرانسه در تماس تلفنی یک ساعته با آیت الله رییسی درباره مذاکرات برجام و امنیت در منطقه خلیج فارس تبادل نظر کردند.

رئیس جمهور کشورمان در این تماس تلفنی با اشاره به نقض مکرر و فاحش تعهدات از سوی امریکا و همچنین عدم پایبندی سه کشور اروپایی عضو برجام به تعهدات خود در این توافق بین المللی، گفت: آمریکایی ها با وضع تحریم های جدید تعهدات خود را به‌طور آشکار نقض کرده و حتی تحریم‌های جدید را به حوزه اقلام بشردوستانه هم کشاندند.

رئیسی با تاکید بر اینکه هم آمریکا و هم اروپایی ها باید به تعهدات خود در برجام عمل کنند، گفت: در هر مذاکره ای باید حقوق ملت ایران استیفا و منافع ملت ما تامین شود.

رئیس جمهور همچنین بر امنیت منطقه‌ای تاکید کرد و گفت: جمهوری اسلامی نسبت به تامین امنیت و حفظ بازدارندگی در منطقه خلیج فارس و دریای عمان بسیار جدی است و با عوامل سلب کننده امنیت مقابله خواهد کرد.

امانوئل ماکرون نیز با اشاره به خروج یکجانبه آمریکا از برجام و توقف اجرای این توافق بین المللی، گفت: ما بدنبال این هستیم که به راه حلی برای این موضوع برسیم و امیدواریم دوباره مذاکرات آغاز شود.

این در حالی است که میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در وین نسبت به از سرگیری مذاکرات احیای برجام ابراز امیدواری کرد و در پیام توییتری نوشت: منتظر آغاز مجدد گفت‌وگوهای وین درباره برنامه جامع اقدام مشترک به محض آماده شدن طرف ایرانی هستیم و امیدواریم این اتفاق چند هفته دیگر رخ دهد.

جو بایدن رئیس جمهور آمریکا بارها از بازگشت به برجام سخن گفته است. اکنون عدم بازگشت به توافق اولیه یک شکست بزرگ برای او محسوب می‌شود. به گفته مقامات آمریکایی هدف ایالات متحده هنوز بازگشت کامل به مفاد توافق برنامه جامع اقدام مشترک است. با این حال شبکه خبری بلومبرگ گزارش داده که ایالات متحده در مذاکرات وین به دنبال جایگزینی برای بازگشت به توافق با ایران است.

بلومبرگ از قول منابع آگاه گزارش داده است که با توجه به نتیجه نرسیدن مذاکرات احیای برجام، دولت بایدن دنبال گزینه‌های جایگزین از جمله لغو محدود تحریم‌های ایران در ازای توقف فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی است.  

علی‌رغم تاکید ایران بر لزوم لغو تمامی تحریم‌ها جهت بازگشت تهران به پایبندی کامل به برجام اما واشنگتن همچنان بر حفظ برخی از آنها اصرار دارد. محمد جواد ظریف پیشتر تاکید کرده بود: اگر آمریکا می‌خواهد بتواند به برجام برگردد، باید کلیه تحریم‌ها را بردارد و فهرست تمامی تحریم‌ها را ارائه دهد. طبق برجام وظیفه آمریکاست که کلیه تحریم‌ها را اولاً اعلام کند و ثانیاً بردارد و این سیاست غیرقابل تغییر ماست.

در گزارش بلومبرگ آمده که دولت آمریکا کماکان بر از سرگیری مذاکرات احیای برجام در وین اصرار دارد ولی مطمئن نیست که دولت جدید ایران آمادگی لازم برای بازگشت به مذاکرات احیای برجام را دارد یا نه و دنبال چه مسیری است.

این در حالی است که رئیس جمهور جدید کشورمان در مراسم تحلیف خود با تاکید بر اینکه تحریم‌ها باعث نمی‌شود که ملت ایران از حقوق هسته‌ای خود دست بکشد، تصریح کرد: تحریم‌ها علیه ملت ایران باید لغو گردد و از هر طرح دیپلماتیک که باعث انجام این امر شود استقبال می‌کند.

رسانه‌های آمریکایی هم  این بخش از اظهارات سید ابراهیم رئیسی و تاکید وی بر لزوم برداشته شدن تحریم‌ها را برجسته کردند.

پس از آن بود که دولت آمریکا ایران را به ادامه مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای دعوت کرد. جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید گفت از نظر جو بایدن این به نفع آمریکا است که مسیر دیپلماتیک ادامه یابد، چرا که به رغم نگرانی‌های آمریکا از اقدامات دیگر ایران، مهم است که بتوان بر برنامه هسته‌ای این کشور نظارت کرد.

ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم گفت:‌ پیام ما به رئیس جمهور رئیسی همان پیامی است که برای روسای جمهور قبلی ایران داشتیم. آمریکا از منافع ملی خود و متحدانش دفاع خواهد کرد. امیدواریم ایران از فرصت پیش آمده برای پیش بردن راه حل های دیپلماتیک بهره ببرد. از ایران می خواهیم به زودی به مذاکرات برگردد تا بتوانیم برای به نتیجه رساندن کار صورت گرفته، تلاش کنیم.

چندی پیش رهبر معظم انقلاب با اشاره به رویکرد عنادآمیز آمریکاییها در مذاکرات وین گفتند: آمریکایی‌ها در مذاکرات اخیر حاضر نشدند از موضع عنادآمیز خود کوتاه بیایند و حتی یک قدم بردارند. در این زمینه کاظم غریب آبادی با اشاره به مصادیق مواضع عناد آمیز آمریکا اظهار داشت:

آمریکاییها کل تفاهم را به پذیرش بندی در خصوص انجام گفت‌وگوهای آتی در مورد مسائل منطقه‌ای گره زدند که کاملاً با موضوع مذاکرات غیرمرتبط و مضر است. به گفته غریب آبادی آمریکایی ها رفع برخی تحریم‌ها و همچنین خروج نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست گروه‌های تروریستی را مستقیماً به پذیرش این بند منوط کردند.

وی اضافه کرد: آمریکاییها همچنین حاضر به لغو دستور اجرایی تحریم تسلیحات متعارف نشدند که کاملاً با قطعنامه‌ ۲۲۳۱ شورای امنیت و برجام در تناقض آشکار است و به‌نوعی مغایر ادعای آمریکا به برگشت تعهدات برجامی است. علاوه براین حاضر به برداشتن تحریم‌ها علیه بیش از ۵۰۰ نفر از اشخاص حقیقی و حقوقی -که توسط دولت ترامپ به بهانه‌ی غیرهسته‌ای تحت تحریم قرار گرفتند- و همچنین لغو قانون تحریمی کاتسا نشدند، درحالی که تمامی اقدامات ترامپ از جمله توسل به بهانه‌های غیرهسته‌ای برای اعمال تحریم با هدف تخریب کامل تفاهم هسته‌ای صورت گرفته بود. این نشان‌دهنده‌ عزم جدی دولت جدید آمریکا در استفاده از کارت‌های ایجادشده در دولت قبلی و همچنین پیگیری سیاست فشار حداکثری علیه ایران است.

سفیر و نماینده ایران در سازمانهای بین المللی مستقر در وین اضافه کرد: علاوه بر این‌آمریکاییها حاضر به ارائه‌ تضمین در مورد عدم تکرار رفتارهای مشابه دولت قبل در قبال تفاهم هسته‌ای نشدند؛ حتی حاضر نشدند دوره‌ زمانی معقولی را هم برای تداوم کار شرکت‌هایی که با ایران وارد تجارت و کار اقتصادی می‌شوند، در نظر بگیرند که تا در صورت بروز هر مشکلی برای تفاهم احتمالی کار خود را بدون دغدغه از تحریم‌های فراسرزمینی آمریکایی به پایان برسانند.

زیاده خواهی‌های فراتر از متن برجام و حاضر نشدن به بحث خسارت های وارده به ایران از دیگر مصادیق رویکرد خصمانه آمریکا در مذاکرات وین بوده است.

 به گفته این دیپلمات کشورمان در مورد راستی‌آزمایی با وجود اینکه در مدل اوّلیه‌ برجام ایران ابتدا برای چندین ماه تعهدات هسته‌ای خود را انجام داد که مورد راستی‌آزمایی آژانس نیز قرار گرفت و سپس سایر طرف‌ها با اجرای تعهدات رفع تحریمی خود پرداختند، امّا در سری جدید گفت‌وگوها آمریکایی‌ها حاضر نشدند این واقعیت مهم را بپذیرند که تمامی مشکلات موجود ناشی از رفتارهای خصمانه و مخرب آن‌هاست و ابتدا آن‌ها باید تمامی تعهدات خود را انجام بدهند و تنها پس از راستی‌آزمایی در زمانی معقول، ایران به اجرای تعهدات خود خواهد پرداخت. مدل آمریکا برای انجام تعهدات اصولی و راستی‌آزمایی در دو روز صرفاً یک مدل تشریفاتی و خالی از فایده‌ عملی است.

در نهایت تیم سیاست خارجی دولت سیزدهم به زودی تشکیل خواهد شد. با عنایت به مصادیق رویکردهای زیاده خواهانه غرب است که رییس جمهوری در گفت و گو با رییس جمهور فرانسه تاکید کرد در هر مذاکره ای باید حقوق ملت ایران استیفا و منافع ملت ما تامین شود.

هرچند فرایند انتقال قدرت در ایران زمینه ساز وقفه در فرایند مذاکرات وین برای احیای برجام شد ولی با عنایت به واقعیات پیش گفته باید تاکید کرد که آمریکا و غرب باید در دست از رفتارهای زیاده خواهانه برداشته و از رویکردی منطقی و متوازن به فکر احیای برجام باشند.