پایان توهمِ انزوای ایران
چه اتفاقی در حال رخ‌دادن است؟ همه چیز به آرامی در حال تغییر است، تغییری نرم و نامحسوس مانند یک اثر پروانه‌ای که نتیجه آن بسیار بزرگ و متفاوت خواهد بود، تغییر نظم جهانی در همه ساحات و مناسبات کشورها جاری است، همگرایی منطقه‌ای و قومی و حتی مذهبی بین ایران و همسایگان عربی و شرقی و شمالی وارد کانال‌های جدیدی شده است.
آن هم درست وقتی تصاویری از استیصال حقیقی عبری‌زبانان در سرزمین‌های اشغالی بازتاب گسترده‌ای دارد و رژیم چنج در اسرائیل گزاره قابل تاملی است، در عین حال نزدیک‌شدن صفحات ایران و کشورهای عربی، دعوت تهران و ریاض از یکدیگر برای سفر عالی‌ترین مقام‌های‌شان، موفقیت نسبی در روند روابط ایران و آذربایجان، اثربخشی ایران و همسایگان بر معضل افغانستان و مدل پیش‌رفتن جنگ اوکراین و روسیه که نتیجه آن هرچه باشد قطعا گسل‌های نظم فعلی را دگرگون خواهد کرد، اما نکته اصلی اینجاست همه این وقایع در مداری خارج از خواست و مغناطیسم آمریکا در حال وقوع است.
اگر بخواهیم همه این چشم‌انداز را در یک عبارت خلاصه کنیم، «ایران مقتدر و دشمن منزوی» توصیف دقیقی است. این تغییر آنقدر محسوس و قابل لمس شده که ترامپ هم از آن گلایه‌مند است و خطاب به دولت بایدن گفته «در حال از دست‌دادن ایران هستید!» رئیس‌جمهور سابق آمریکا گفته «ایران به واسطه چین با عربستان سعودی همراه شده است. شما در حال از دست‌دادن آمریکای جنوبی و ایران هستید. روسیه و چین را از دست داده‌اید. فرانسه در حال بازبینی سیاست‌های خود است. چین می‌خواهد ارز معیار را تغییر دهد و اگر این اتفاق بیفتد، مثل شکست در یک جنگ جهانی است و ما به یک کشور درجه ۲ تبدیل خواهیم شد.»
دیگر هیچ چیز مثل قبل نیست، شرایط بین‌المللی تغییر کرده و تغییر موازنه قدرت در ترتیبات سیاسی و امنیتی و بین‌المللی دنیا واضح است. در این اتمسفر جدید دیگر موضوعی به نام جهان تک‌قطبی را نداریم و اساسا همان طور که ترامپ هم احساس خطر کرده، موضوع ابرقدرتی آمریکا پایان‌یافتنی است. در این طرف ماجرا هم با نگاه به ظرفیت‌های ملی ایران و توازن قوا در منطقه و نظام بین‌المللی جزئیات مهمی قابل احصاست.
دولت سیزدهم با تغییر ریل در مناسبات بین‌المللی، هم در تقویت همگرایی‌های منطقه‌ای به عنوان رویکرد موثر برای تامین منافع مشترک استفاده می‌کند و هم به عنوان کشور اثرگذار در پرونده‌های منطقه نقش موثری را پیش می‌برد.
البته ایران در روابط خارجی خود هم محدود به منطقه خاص یا یک بلوک خاص نبوده و دولت سیزدهم نشان داده در روند توسعه مناسبات خود با همه کشورهایی که حاضر باشند مبتنی بر اصل احترام متقابل و منافع مشترک روابط خود با ایران را برقرار کنند تهران هم در این همگرایی عملگرایانه ورود می‌کند.
اما مرور چگونگی شکست سیاست‌های انزوای جمهوری اسلامی و ثمرات تقویت روابط بین‌المللی ایران در دوره جدید نتایج مهم و جالبی به ما می‌دهد.
رژیم چنج عبری
حملات موشکی از شمال و جنوب به اسرائیل و درگیری دولت یهود به صورت همزمان در چند جبهه مختلف و پرفشار از سال۱۹۴۸ تاکنون بی‌سابقه است؛ به ویژه این که ده‌ها هزار موشک مقاومت در لبنان و غزه رژیم اسرائیل را محاصره کرده است؛ این را دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین اعلام کرده است.
از سوی دیگر سرویس‌های امنیتی رژیم صهیونیستی به شدت از رخدادهای روزهای آینده نگران هستند چون به طور میانگین روزانه بیش از ۱۰هشدار امنیتی در رابطه با وقوع عملیات در روزهای آتی دریافت می‌کنند و آن طور که شیخ نعیم قاسم، معاون دبیر کل حزب‌ا... هم تاکید کرده در مرحله نابودی اسرائیل قرار داریم و اکنون منطقه در برابر دو گزینه آزادی یا تسلیم در برابر دشمن صهیونیستی قرار دارد و هرکس که تحولات منطقه را زیر نظر داشته باشد باید بداند اوضاع دگرگون شده است.
ناآرامی‌ها و تظاهرات بی‌سابقه روزهای گذشته در مقابل ساختمان کنست رژیم صهیونیستی که بیش از ۹۰ زار نفر در آن شرکت کردند، به خیابان‌آمدن هزاران اسرائیلی علیه کابینه رژیم در ۱۲هفته گذشته و همچنین اعتصاب مؤسسات اسرائیلی در اعتراض به قانون تغییرات قضایی که ۲.۵میلیارد شکل (واحد پول رژیم صهیونیستی) خسارت به اقتصاد اسرائیل وارد کرده به‌گونه‌ای است که روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز این اتفاقات را یک درگیری ایدئولوژیکی-فرهنگی عمیق داخلی در اسرائیل توصیف کرده است.
درواقع ضعف ارتش اسرائیل در برابر مقاومت فلسطین، فرسایش دکترین نظامی، افزایش عملیات‌های استشهادی، وخامت اوضاع اقتصادی و اعتصابات همه‌جانبه در سراسر فلسطین اشغالی، شدت‌گرفتن موج مهاجرت جمعی صهیونیست‌ها، در کنار تقویت جریان مقاومت همه نشانه‌های وضعیت وخیم و تاریک دولت تل‌آویو است که سید مقاومت هم آن را «غرق در بحران» نامگذاری کرد.
شکست سیاست انزوای ایران
در شرایط پیچیده و به شدت ملتهب رژیم صهیونیستی و در روزهایی که رسانه‌ها از زوال و فروپاشی اسرائیل می‌گویند، قاعده تا حد زیادی برای عرب‌های منطقه تغییر کرده است؛ کشورهای عربی که تا همین چند ماه پیش، مسابقه عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی گذاشته بودند حالا یا دچار تردید هستند یا آن را متوقف کرده‌اند. وزارت خارجه بحرین در بیانیه‌ای تصمیم رژیم صهیونیستی برای شهرک‌سازی جدید در مناطق شمالی کرانه باختری را محکوم می‌کند و پارلمان اردن هم با اخراج سفیر رژیم صهیونیستی موافقت کرده است. نماینده عربستان برای روز قدس به ضیافت دفتر حفاظت منافع ایران در مصر می‌رود و این مهم‌ترین گلوگاه شکست انزوای ایران است.
توافق اخیر ایران و عربستان، صهیونیست‌ها را به شدت نگران کرده تا جایی که آویگدور لیبرمن وزیر جنگ اسبق رژیم صهیونیستی احیای مناسبات ایران و عربستان را یک شکست برای سیاست خارجی اسرائیل توصیف کرد و روزنامه یدیعوت آحارنوت هم در گزارشی نوشت که توافق ایران و عربستان یعنی فروریختن دیوار دفاعی منطقه‌ای که اسرائیل می‌خواست برای خود بسازد.
ترجمان دیگر این موضوع این است که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر اصول عزت، حکمت و مصلحت با حفظ مواضع اصولی و اساسی در حمایت از جبهه مقاومت و آرمان فلسطین، ایران را به پایگاهی قابل اتکا و مهم و راهبردی برای جریان مقاومت تبدیل کرده است.
دوره آسیاگرایی و مستقل‌ها
تحولات اخیر در امتداد شکست‌های منطقه‌ای آمریکا و فرار تروریست‌های آمریکا از افغانستان بیشتر از هر چیز دست برتر جمهوری اسلامی و جبهه مقاومت در منطقه غرب آسیا را نشان داد. پیگیری سیاست ارتباط با همسایگان و کشورهای آسیایی، عضویت در پیمان شانگهای و تحولات اخیر در ارتباط با کشورهای حوزه خلیج فارس گام‌هایی اثرگذار در شکست نقشه پیچیده دشمن برای انزوای جمهوری اسلامی ایران بود، چراکه آمریکا و اروپایی‌‌ها فشار آوردند که ایران منزوی بشود. «انزوا» در اصطلاح سیاست خارجی یعنی قطع رابطه با کشورها؛ وقتی کشورها با یک کشوری رابطه نداشته باشند، می‌گویند منزوی شد؛ آنچه اتفاق افتاد، نتیجه عکس داد. بله، رابطه ما با غربی‌‌ها ضعیف شد ــ با آمریکا که رابطه نداشتیم، با اروپا هم رابطه ما ضعیف شد ــ اما ما رابطه خودمان را با آسیا صددرصد محکم‌تر کردیم؛ بعد از این هم همین را ادامه خواهیم داد؛ ما ارتباطات سیاسی و اقتصادی و فنی و علمی خودمان را با بخش مهم کشورهای آسیا ادامه خواهیم داد. در بخشی از پیمان‌های مهم عضو شدیم؛ دشمن می‌خواست ما را منزوی کند، تلاش و توانایی‌های ملت ایران موجب شد که ما بتوانیم در بخشی از پیمان‌های منطقه‌ای مهم و مؤثر عضو شویم؛ منزوی که نشدیم، برعکس، مطرح شدیم و روابط‌مان با دولت‌های منطقه و ملت‌های منطقه تقویت شد. این بخشی از سخنان رهبر انقلاب در سخنرانی نوروزی در مشهد است که به خوبی نمای کلی وضع موجود را در عرصه بین‌الملل ترسیم کردند.
در شرایط تحریم بی‌سابقه آمریکا علیه ایران، گسترش روابط با کشورهای همسایه توانسته به خنثی‌‌سازی تحریم‌ها کمک کند و نتایج مثبت سیاسی و امنیتی دیگری را در پی داشته باشد. سال گذشته حجم تجارت بـا کشورهای همسایه از ۲۰ میلیارد دلار به ۵۳ میلیارد دلار رسیده است. ابتکار عمل ایران در برقراری ارتباط با سایر کشورهای جهان نیز ادامه خواهد داشت و به تعبیر رهبر انقلاب ارتباطات قوی با آفریقا و آمریکای لاتین جزو برنامه‌های حتمی ایران است که دنبال خواهد شد.
مناسبات جدید در برابر نظام سلطه
توصیف دقیقی از وضعیت ایران در منطقه و نظام بین‌الملل و نوع رابطه ایران را می‌توانیم در این بخش سخنان نوروزی رهبر انقلاب ببینیم که تصریح کردند: «امروز سیاست‌های قطعی جمهوری اسلامی در مقابل سیاست‌های جنگ‌طلبانه و سلطه‌طلبانه جبهه استکبار به سرکردگی آمریکا و رژیم صهیونیستی و حمایت صریح و قاطع از جریان مقاومت موجب شده تا سیاست‌های پرخرج آنها برای استثمار ثروت‌های منطقه غرب آسیا و جنگ تبلیغاتی دشمن برای فراموشی آرمان فلسطین بی‌اثر شود. سیاستی اصولی که در عین دفاع از ارزش‌های دینی در حمایت از مظلوم و دفاع از کشورهای استقلال‌طلب و ملت‌های آزادی‌خواه، به توسعه روابط و برداشتن موانع با سایر کشورهایی که در جورچین آمریکا بازی نمی‌کنند هم توجه دارد. برهمین اساس ما با اروپا هم قهر نیستیم؛ با هر کدام از کشورهای اروپایی و دولت‌های اروپایی هم که سیاست‌های آمریکا را کورکورانه تبعیت نکنند، حاضریم کار کنیم.»
همه این تغییرات در هندسه جدید جهان در حال وقوع است که در مختصات آن آمریکا منزوی خواهد بود و آسیا مرکز دانش، مرکز اقتصاد، مرکز قدرت سیاسی و قدرت نظامی است و فکر و جبهه مقاومت در مقابل زورگویی گسترش خواهد یافت. طبق تعریف رهبر انقلاب از نظم جدید بین‌الملل «اوضاع نقاط مختلف جهان از قبیل سربرآوردن قدرت‌های اقتصادی جدید، افول آشکار قدرت آمریکا، جنگ اوکراین، بحران‌های رژیم صهیونیستی، اعتراضات گسترده و ادامه‌دار فرانسه، افزایش نابسامانی‌های اقتصادی و آمریکا، ادامه مشکلات اقتصادی اروپا، شکست سیاست فشار حداکثری بر ایران و افزایش نفرت از نظامیان آمریکایی در کشورهایی که با هزینه‌های گزاف به آنها لشکرکشی کردند، نشان می‌دهد که مناسبات جدیدی در جهان دارد شکل می‌گیرد، یک نظم بین‌المللی جدید در پیش است برای دنیا، در مقابل نظم دوقطبی‌ای که ۲۰ و چند سال پیش بود؛ جوان ایرانی، ضمن آمادگی باید بداند که ما می‌توانیم جایگاه برجسته‌ای در این نظم جدید داشته باشیم و امروز که نشانه‌های تغییر نظم جهان آشکار شده است، باید به نقش‌آفرینی در این عرصه جدید و خطیر بپردازیم.»
مریم عاقلی - گروه سیاسی روزنامه جام جم
دیدگاه تان را بنویسید